Thoái hóa khớp diễn ra như thế nào?

Thoái hóa khớp là một bệnh rất phổ biến ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là người già, người có sức khỏe kém. Bệnh không gây nguy hiểm tính mạng nhưng diễn tiến âm thầm, gây ra tình trạng đau dai dẳng tăng dần và mất dần các chức năng hoạt động của khớp, cứng khớp và biến dạng khớp.

1. Thoái hóa khớp là gì ?

Thoái hóa khớp là tình trạng tổn thương lớp sụn phủ trên bề mặt khớp, qua thời gian dài sẽ dẫn đến các biến đổi trong khớp như mọc gai xương, hẹp khe khớp, viêm bao hoạt dịch khớp... Bệnh không gây nguy hiểm tính mạng nhưng diễn tiến âm thầm, gây ra tình trạng đau dai dẳng tăng dần và mất dần các chức năng hoạt động của khớp, cứng khớp và biến dạng khớp. Cuối cùng, dẫn đến kết cục là suy giảm nặng nề chất lượng cuộc sống hay nặng nề hơn là gây tàn phế.

Thoái hóa khớp thường gặp nhất là khớp gối, các khớp bàn tay và khớp háng. Nhiều người bệnh thường đến các cơ sở y tế khi đã gặp tình trạng đau nhiều, khớp biến dạng hoặc bị nhiều tác dụng phụ của việc dùng thuốc giảm đau không đúng cách và kéo dài như viêm loét dạ dày, loãng xương, suy tuyến thượng thận... mà không biết rằng có thể ngăn ngừa, làm chậm diễn tiến bệnh từ những giai đoạn sớm chỉ với các bài tập phục hồi chức năng đơn giản, ít tốn kém nhưng mang lại hiệu quả rất cao.

2. Nguyên nhân gây thoái hóa khớp

Thoái hóa các khớp trong cơ thể có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như:

a. Tuổi tác

Các khớp bị thoái hóa có liên quan mật thiết đến độ tuổi. Bởi tuổi tác càng cao, quá trình lão hóa tự nhiên càng diễn ra mạnh mẽ. Lúc này, hệ xương khớp cũng chịu nhiều ảnh hưởng, suy yếu dần và bắt đầu thoái hóa.

Theo thời gian, lớp sụn khớp sẽ bị hao mòn, có thể bị nút hoặc tiêu biến, khiến các đầu xương cọ xát vào nhau và gây ra triệu chứng đau nhức.

b. Chấn thương

Chấn thương ở khớp do luyện tập thể thao quá độ, tai nạn… sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình thoái hóa diễn ra nhanh hơn.

c. Béo phì

Thừa cân (béo phì) gây nhiều áp lực lên các khớp trên cơ thể, đặc biệt là khớp gối và cột sống lưng. Sự căng thẳng này nếu kéo dài sẽ khiến các khớp bị tổn thương và thoái hóa.

d. Tính chất công việc hay lặp đi lặp lại

Làm việc nặng nhọc về tay chân, sử dụng khớp quá độ, lặp đi lặp lại một động tác sẽ làm tăng nguy cơ thoái hóa sụn khớp.

e. Di truyền

Khớp bị thoái hóa còn có thể do di truyền. Những người có người thân bị thoái hóa khớp sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với người bình thường.

f. Một số nguyên nhân khác

- Sinh hoạt sai tư thế như ngồi, nằm hay cúi gập người sai cách; khuân vác vật nặng thường xuyên; ngồi hoặc đứng lâu một chỗ, ít vận động.

- Chế độ ăn uống không khoa học, không bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu canxi, glucosamine và chondroitin.

- Mắc các bệnh lý khác như loãng xương, nhiễm trùng khớp, viêm khớp dạng thấp… cũng làm tăng tỷ lệ thoái hóa các khớp.

- Dị tật khớp bẩm sinh.

Xem thêm: Những hệ lụy thoái hóa khớp gây ra cho người bệnh

3. Giai đoạn của quá trình thoái hóa khớp

Theo Kellgren và Lawrence, thoái hóa khớp được chia thành 4 giai đoạn, trong đó giai đoạn IV là nghiêm trọng nhất.

a. Giai đoạn I - Giai đoạn đầu chưa có biểu hiện triệu chứng rõ ràng

Giai đoạn 1 thường không có triệu chứng rõ ràng, rất dễ nhầm với các bệnh đau nhức xương thông thường. Thoái hoá khớp thường bắt đầu ở khớp gối, tuy nhiên, tùy từng người bệnh sẽ có biểu hiện bất thường ở các khớp khác nhau. Trong giai đoạn này, người bệnh vẫn có thể đi lại, sinh hoạt bình thường, chỉ trong trường hợp vận động nhiều, đứng lên ngồi xuống liên tục (hoặc vận động các khớp khác liên tục) mới cảm thấy đau. Trên phim chụp X-Quang chưa phát hiện tổn thương bất thường.

b. Giai đoạn II - Các triệu chứng đau nhẹ dần xuất hiện

Trong giai đoạn II, người bệnh dần cảm nhận rõ ràng hơn các triệu chứng của thoái hoá khớp. Lớp sụn tại khớp chưa bị tổn thương nhiều, bao hoạt dịch vẫn hoạt động bình thường nên các khớp vẫn được bôi trơn và hoạt động ổn định. Tuy nhiên, các gai xương nhỏ bắt đầu hình thành.

Khi vận động, các gai xương này sẽ chạm vào mô trong khớp, dẫn đến người bệnh cảm thấy đau khi vận động nhiều. Khi thời tiết trở lạnh hay mới ngủ dậy các khớp cũng đau và cứng hơn. Trên phim chụp X-Quang có thể thấy sụn khớp đã bắt đầu hao mòn đi, khe khớp hẹp hơn và xuất hiện hình ảnh gai xương.

c. Giai đoạn III - Tổn thương thoái hoá khớp rõ nét và tiến triển nhanh

Ở giai đoạn 3, những tổn thương thoái hoá bắt đầu phát triển mạnh. Người bệnh cảm thấy rõ ràng các cơn đau, cứng khớp hay khó chịu trong vận động hàng ngày như: sinh hoạt, tập thể dục - thể thao...Sụn khớp bị bào mòn và vỡ ra. Xương dưới sụn dày lên ra bên ngoài, u thành cục. Các mô khớp viêm, có thể tiết ra chất lỏng hoạt dịch gây viêm, sưng gọi là viêm bao hoạt dịch. Trên hình ảnh X-Quang thấy khe khớp hẹp rõ, nhiều gai xương kích thước vừa, lớp sụn khớp bị bào mòn nhiều.

d. Giai đoạn IV - Đây là giai đoạn thoái hóa khớp nặng

Đây là giai đoạn viêm khớp nghiêm trọng nhất, các triệu chứng xuất hiện rất rõ ràng. Người bệnh cứng khớp, viêm, đau nhức dẫn đến hạn chế vận động, di chuyển khó khăn. Trên hình ảnh X-Quang thấy khe khớp hẹp nhiều, gai xương kích thước lớn, các đầu xương khớp bị bào mòn hoàn toàn hoặc chỉ còn lại rất ít. Nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm, thậm chí là tàn phế.

4. Triệu chứng, biểu hiện thoái hóa khớp ở các vị trí

Thoái hóa khớp thường có các triệu chứng như đau khớp, cứng khớp, biến dạng khớp, teo cơ, có tiếng lạo xạo khi cử động, tràn dịch khớp làm vùng khớp bị tổn thương sưng to… Thoái hóa khớp thường xảy ra ở hầu hết các khớp, nhưng có một số vị trí phổ biến. Tùy thuộc vào vị trí thoái hóa khớp sẽ có những triệu chứng cụ thể đi kèm như sau:(1)

a. Thoái hóa khớp gối

Bệnh thoái hóa khớp gối rất phổ biến vì loại khớp này luôn phải gánh chịu một trọng lực rất lớn để giữ cơ thể đứng vững, xoay và di chuyển.

Triệu chứng thường gặp: Đau ở phía trước và bên cạnh đầu gối. Khớp yếu đi khiến đầu gối khuỵu xuống khi phải chịu sức nặng. Người bệnh ngồi xổm và đứng dậy rất khó khăn, nặng hơn sẽ thấy tê chân, biến dạng nhẹ ở khớp gối.

b. Thoái hóa khớp háng

Thoái hóa khớp háng có thể xảy ra ở một bên hoặc cả hai khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc vận động hằng ngày.

Triệu chứng thường gặp: cảm giác đau sâu bên trong phía trước háng, cũng có thể đau ở bên cạnh hoặc phía trước đùi, ở sau mông và lan xuống đầu gối.

Xem thêm: Những thắc mắc thường gặp về thoái hoá khớp

c. Thoái hóa khớp ngón tay, bàn tay

Bệnh thường tác động lên vùng gốc của ngón cái và các khớp ngón tay. Các khớp sưng đau, đặc biệt là khi bệnh vừa mới bắt đầu. Sau đó, các khớp khiến ngón tay có thể hình thành các nốt cứng, trở nên gồ ghề và cong nhẹ.

d. Thoái hóa cột sống thắt lưng

Thoái hóa cột sống là loại tổn thương cột sống thường gặp nhất, đôi khi ảnh hưởng đến thần kinh tọa khiến người bệnh có cảm giác đau rất mạnh từ lưng xuống mặt trong đùi và chân.

Giai đoạn đầu, bệnh nhân thấy đau nhiều khi mới ngủ dậy và thường diễn ra trong 30 phút. Sau đó, cơn đau sẽ giảm dần nhưng âm ỉ kéo dài cả ngày và thỉnh thoảng sẽ tăng lên khi người bệnh làm việc nhiều, khiêng vác nặng.

e. Thoái hóa cột sống cổ

Thoái hóa cột sống cổ có biểu hiện là cảm giác đau mỏi phía sau gáy, lan đến cánh tay ở phía có dây thần kinh bị chèn ép ảnh hưởng.

f. Thoái hóa bàn chân

Thoái hóa khớp ở bàn chân thường tác động vào gốc của ngón cái, có thể làm ngón này bị cứng lại hoặc cong vẹo, khiến cho việc đi đứng trở nên khó khăn và đau đớn.