Suy giãn tĩnh mạch không điều trị: 22% bệnh nhân loét chân sau 6 năm

1. Dấu hiệu sớm nhận biết suy giãn tĩnh mạch chân

Dấu hiệu nào giúp nhận biết sớm suy giãn tĩnh mạch chân, thưa BS? Những triệu chứng này có dễ bị nhầm lẫn với vấn đề khác không?

BS.CK2 Phan Duy Kiên - Cố vấn chuyên môn Hội đồng Y khoa Bernard Healthcare - Chuyên gia tĩnh mạch Bernard trả lời:

Khoảng 30 - 40% người trưởng thành bị suy tĩnh mạch, tỷ lệ này tương đồng giữa Việt Nam và các nước phương Tây. Bệnh thường gặp ở những người phải đứng lâu hoặc ngồi lâu, vì máu dễ ứ đọng ở phần thấp của cơ thể.

Triệu chứng sớm và điển hình nhất là cảm giác nặng, mỏi chân khi đứng hoặc ngồi lâu. Khi đi lại hoặc kê chân cao, máu lưu thông tốt hơn nên cảm giác này giảm đi. Ngoài ra, bệnh nhân có thể thấy gân xanh nổi dưới da.

Trong phân độ lâm sàng (C0 - C6):

- C0: chưa có triệu chứng.

- C1: xuất hiện tĩnh mạch mạng nhện (dưới 1mm) hoặc tĩnh mạch dạng lưới (1 - 3mm).

- C2: hình thành búi tĩnh mạch to, gồ nhẹ (trên 3mm).

- C3: chân phù nhẹ.

- C4: da biến đổi sắc tố, sậm màu ở vùng thấp của chân.

- C5: có vết loét đã lành.

- C6: loét tiến triển, thường ở vùng trên mắt cá chân.

2. Vì sao phụ nữ dễ bị suy giãn tĩnh mạch hơn nam giới?

Thông tin phụ nữ dễ mắc bệnh giãn tĩnh mạch hơn nam giới có chính xác không, thưa BS? Có số liệu thống kê nào minh chứng cho điều này?

BS.CK2 Phan Duy Kiên trả lời:

Thống kê cho thấy tỷ lệ phụ nữ bị suy tĩnh mạch cao gấp 3 - 4 lần nam giới. Sau thai kỳ, nguy cơ giãn tĩnh mạch tăng từ 25 - 35%, nhất là 3 tháng cuối thai kỳ khi thai lớn chèn ép hệ thống tĩnh mạch sâu, gây phù chân. Sau sinh, tình trạng này thường giảm dần. Ngoài ra, nội tiết tố thay đổi trong thai kỳ cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ.

Bước vào giai đoạn tiền mãn kinh - mãn kinh, cơ thể phụ nữ bắt đầu thoái hóa, nhiều bệnh lý xuất hiện cùng lúc như loãng xương, thoái hóa khớp và giãn tĩnh mạch. Một số yếu tố khác cũng góp phần: 

- Mang giày cao gót thường xuyên: khi đi trên mặt phẳng, áp lực từ bàn chân sẽ ép máu về tim, nhưng mang giày cao gót lâu ngày làm giảm hiệu quả này.

- Cơ bắp chân yếu hơn nam giới: cơ bắp chân được ví như “trái tim thứ hai” của hệ tĩnh mạch. Ở phụ nữ, sức bơm này kém hơn, khiến máu dễ ứ đọng.

Nam giới tuy ít mắc bệnh hơn, nhưng khi phát hiện thường ở giai đoạn nặng. Trong khi đó, phụ nữ có làn da mỏng và sáng nên dấu hiệu sớm như gân xanh, gân tím dễ lộ ra, nhờ vậy được phát hiện sớm hơn. 

3. Suy giãn tĩnh mạch diễn tiến thế nào nếu bỏ qua điều trị?

Liệu chúng ta có thể tầm soát được nguy cơ suy giãn tĩnh mạch, ngay cả khi chưa có dấu hiệu? Suy giãn tĩnh mạch nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể diễn tiến như thế nào, có những biến chứng gì, thưa BS?

BS.CK2 Phan Duy Kiên trả lời:

Khi có triệu chứng như nặng mỏi chân, tê bì, nóng rát bàn chân, nổi gân xanh, người bệnh nên đi tầm soát sớm. Thăm khám giúp xác định hệ tĩnh mạch nào bị suy và mức độ bệnh để có hướng điều trị phù hợp.

Thống kê cho thấy, nếu được phòng ngừa và điều trị từ giai đoạn sớm (C1), có thể giảm đến 80% nguy cơ tiến triển sang C2. Ngược lại, nếu đã ở C2 mà không can thiệp, thì chỉ sau 6 năm, có khoảng 22% bệnh nhân tiến triển đến C6 - tức loét tĩnh mạch chi dưới. Đây là con số được công bố trong guideline của Hội Tĩnh mạch châu Âu năm 2022 mà tôi đã có dịp tham khảo khi tham dự Hội nghị Mạch máu châu Âu ở Rome.

Suy giãn tĩnh mạch là bệnh lý diễn tiến theo thời gian. Nội tiết thay đổi theo tuổi tác, đặc biệt ở phụ nữ, khiến bệnh càng dễ biểu hiện rõ khi lớn tuổi. Nếu được điều trị sớm, diễn tiến sẽ chậm lại, hạn chế chuyển sang các giai đoạn nặng.

Về biến chứng, bệnh nhân ban đầu thường chỉ khó chịu với nặng mỏi chân, nổi búi tĩnh mạch to, mất thẩm mỹ. Nhưng khi máu ứ đọng lâu ngày, có thể hình thành huyết khối. Nếu bỗng nhiên đau dữ dội kèm da nóng đỏ, cần nghĩ đến viêm tắc huyết khối tĩnh mạch nông và đi khám ngay. 

Tôi từng điều trị 2 bệnh nhân ở Lâm Đồng - một đầu bếp, một nông dân. Cả hai đều có búi tĩnh mạch to, bỗng nhiên đau dữ dội. Siêu âm cho thấy viêm tắc huyết khối, buộc phải dùng thuốc kháng đông, kháng viêm và bóc túi tĩnh mạch - một điều trị phức tạp hơn nhiều so với giai đoạn sớm.

Ngoài ra, búi tĩnh mạch to, gồ cao có thể chảy máu khi va quẹt. Nếu không sơ cứu kịp có thể mất máu nhiều. Đáng lo hơn, huyết khối có thể lan từ hệ thống tĩnh mạch nông sang tĩnh mạch sâu, gây biến chứng nguy hiểm.

Suy giãn tĩnh mạch lâu ngày còn làm tăng áp lực tĩnh mạch chi dưới, giống như căn nhà bị “thấm nước” lâu ngày sẽ nứt tường. Kết quả là hình thành vết loét tĩnh mạch, vốn là nhóm vết thương khó lành, cần điều trị chuyên sâu và chăm sóc vết thương ít nhất 4 - 6 tuần.

Nếu không điều trị, bệnh nhân sẽ phải sống chung với cảm giác nặng mỏi, tê bì, châm chích, nóng rát bàn chân, làm suy giảm đáng kể chất lượng cuộc sống.