Phục hồi chức năng sau đột quỵ: Khi gia đình chính là đòn bẩy mạnh nhất

1. Sự phục hồi của bệnh nhân đột quỵ không thể nào tách rời khỏi gia đình

Gia đình bệnh nhân cần lưu ý những điều gì để hỗ trợ hiệu quả trong quá trình phục hồi chức năng (PHCN) tại nhà, thưa TS?

TS Lê Khánh Điền - Trưởng khoa Phục hồi chức năng, Bệnh viện An Bình - Nguyên Phó chủ tịch Hội ngôn ngữ trị liệu châu Á - Thái Bình Dương trả lời: Tôi xin có một ý kiến ngắn gọn. Gia đình có vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự phục hồi của người bệnh.

Theo kinh nghiệm của cá nhân tôi, sự phục hồi của người bệnh không thể nào tách rời khỏi gia đình. Nhờ vào tình yêu thương, quan tâm, hiểu biết của gia đình, người bệnh phục hồi tốt hơn rất nhiều.

Các chương trình trên thế giới đã nhấn mạnh, làm việc với gia đình cũng không kém phần quan trọng như làm việc với người bệnh. Điều này đúng với những trường hợp PHCN cho trẻ em và người lớn tuổi.

Những bệnh nhân cao tuổi sau đột quỵ bị nói khó, nhưng nếu có sống cùng các cháu ở độ tuổi tập nói (3 - 7 tuổi) là một điều kiện tuyệt vời để có thể phục hồi. Những đứa cháu bi bô tập nói, quấn quýt bên ông bà - sự kết nối đó đôi khi giúp bệnh nhân có thể bật ra những tiếng nói mà có thể cần thời gian khá dài mới phục hồi được.

Ngược lại, nếu người bệnh không sống cùng con cháu lại là một thử thách. Ông bà có thể đến bệnh viện để tập luyện, điều trị nhưng lại không có người thân để trò chuyện ở nhà - tương tự với việc thực hành.

Những bệnh nhân bị rối loạn nuốt sau đột quỵ lại càng cần có gia đình hơn nữa. Họ cần có người chăm sóc, nấu ăn cho...

2. Người con trai bật khóc khi nghe lại giọng nói của cha mình sau 6 tháng

TS có thể chia sẻ về một trường hợp bệnh nhân đã đạt được tiến triển đáng kể nhờ vào quá trình PHCN hiệu quả?

TS Lê Khánh Điền trả lời: Thật sự là tôi đã chứng kiến nhiều trường hợp hồi phục đáng kể. Có một nam bệnh nhân vẫn thỉnh thoảng đến Bệnh viện An Bình để tiếp tục tập luyện. Trường hợp của anh vừa củng cố sự phục hồi của bản thân, vừa tạo động lực phấn đấu cho những bệnh nhân khác ở đây.

Anh bị đột quỵ ở độ tuổi tương đối trẻ. Thời gian đầu, bệnh nhân bị mất ngôn ngữ, thêm vào đó là mất phát âm. Hai hội chứng xảy ra cùng một thời điểm, gần như chồng lấp, khiến người bệnh gặp rất nhiều khó khăn trong phục hồi ngôn ngữ.

Thế nhưng nhờ vào nỗ lực, ý chí của người bệnh và sự đồng hành, chăm sóc chu đáo của người vợ cũng như con cái; cùng sự tận tụy của đội ngũ thầy thuốc, anh đã có một kết quả khả quan.

Sau 6 tháng gần như không phát âm được, trong một bữa cơm chiều, người bệnh đột nhiên nói được một câu dài. Con trai anh đã bật khóc vì quá lâu mới có thể nghe lại được giọng của cha.

Hiện nay, anh đã tự tin hòa nhập lại với cuộc sống, cũng như truyền cảm hứng, giúp đỡ cho các bệnh nhân khác.

3. Những thách thức trong quá trình phục hồi chức năng cho người bệnh sau đột quỵ

Những thách thức lớn nhất mà TS gặp phải trong việc PHCN cho bệnh nhân sau đột quỵ là gì ạ?

TS Lê Khánh Điền trả lời: Phục hồi cho những người bệnh sau đột quỵ gặp rất nhiều thách thức. Đầu tiên là hiểu biết của cộng đồng về vấn đề này còn khá nhiều hạn chế. Thông thường, khi chính bản thân hoặc người nhà bị đột quỵ, mọi người mới bắt đầu tìm hiểu về căn bệnh này. Nhưng đôi khi thông tin tìm được cũng chưa thực sự chính xác.

Bệnh nhân và gia đình không biết phải đi đâu, làm gì để có thể phục hồi những chức năng rất cơ bản trong cuộc sống thường ngày như đi đứng, nói chuyện, nhai nuốt, tiêu tiểu... Những chức năng mà đối với chúng ta là rất bình thường, nhưng bệnh nhân sau đột quỵ lại không thể nào thực hiện được.

Do vậy, tôi hy vọng các chương trình cộng đồng của AloBacsi có thể đem đến nhiều thông tin mở rộng, từ đó người dân biết về lĩnh vực PHCN có thể điều trị nói, điều trị nuốt, điều trị nhận thức, điều trị tâm lý cho người bệnh sau đột quỵ.

Thách thức thứ hai là điều kiện kinh tế. Việc phục hồi đôi khi khá tốn kém, cần có sự kiên trì lâu dài. Người bệnh cần người thân hỗ trợ đưa đến các cơ sở phục hồi, tuy nhiên việc tiếp cận dịch vụ vẫn còn nhiều khó khăn.

Chúng tôi gọi đó là thách thức trong khả năng tiếp cận của người bệnh và gia đình. Chẳng hạn, người nhà quá bận rộn, không thể đưa bệnh nhân đến trung tâm PHCN. Đôi khi, điều kiện kinh tế không cho phép người bệnh chi trả chi phí điều trị.

Tuy nhiên, hiện nay người bệnh đã có những chọn lựa đa dạng: bệnh viện công lập, bệnh viện tư nhân hay phòng khám tư để phù hợp với kinh tế gia đình.

4. 1/3 bệnh nhân sau đột quỵ gặp phải rối loạn nuốt

Trong quá trình làm việc, TS nhận thấy tỷ lệ bệnh nhân sau đột quỵ bị rối loạn nuốt có nhiều không? Những nguy cơ đi kèm với tình trạng này gì ạ?

TS Lê Khánh Điền trả lời: Nhai, nuốt là những khả năng cơ bản của con người, để cung cấp nước và chất dinh dưỡng.

Vấn đề rối loạn nuốt sau đột quỵ là một tình trạng tương đối phổ biến. Nhiều nghiên cứu ghi nhận có đến 1/3 người bệnh sau đột quỵ có vấn đề rối loạn nuốt.

Đột quỵ thường xảy ra ở những người lớn tuổi, nhưng hiện nay ngày càng trẻ hóa, thường ở độ tuổi trung niên trở lên. Khi tuổi tác tăng lên, dù không bị đột quỵ, người lớn tuổi cũng bắt đầu gặp những khó khăn trong nhai nuốt.

Ngoài ra, người lớn tuổi còn có thể gặp các bệnh lý như sa sút trí tuệ, Parkinson... sau đó bị đột quỵ. Như vậy, mức độ rối loạn nuốt sau đột quỵ là vấn đề cần được quan tâm nhiều hơn.

Rối loạn nuốt sau đột quỵ ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe, đôi khi có thể gây nguy hiểm cho người bệnh. Sặc hay nghẹn khi ăn là vấn đề rất nguy hiểm với người bệnh. Bệnh nhân và gia đình cần có hiểu biết đầy đủ về lĩnh vực này, đồng thời phải được tư vấn, hướng dẫn cụ thể, từ đó tránh khỏi nguy cơ có thể xảy ra cho người bệnh.

>>> Phục hồi chức năng sau đột quỵ: Ai cần, khi nào nên bắt đầu, làm thế nào hiệu quả?