Những từ ngữ bác sĩ không nên nói với bệnh nhân nặng

Trong đời thường, ông cha ta có câu “Khéo ăn nói sẽ có được thiên hạ”. Trong y khoa, đặc biệt là khi giao tiếp với bệnh nhân nặng hoặc mắc bệnh nan y, lời nói còn mang sức nặng hơn gấp nhiều lần. Bởi ở thời điểm ấy, người bệnh rất nhạy cảm, dễ bi quan, dễ tuyệt vọng, và hơn bao giờ hết, họ cần sự cảm thông, thấu hiểu từ đội ngũ y tế.

Trên trang cá nhân, TS.BS Nguyễn Quang Bảy - Trưởng khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai đã có bài viết chia sẻ về vấn đề "Những từ ngữ không nên nói với bệnh nhân nặng". AloBacsi xin phép chia sẻ lại thông tin này để lan tỏa điều hữu ích đến những người làm nghề y.

Hai bác sĩ R.A. Awdish - Khoa Hồi sức tích cực và G. Grafton - Khoa Suy tim và Ghép tim, Bệnh viện Henry Ford, bang Michigan (Hoa Kỳ), đã có bài viết đăng trên Mayo Clinic Proceedings số tháng 10/2024 với nội dung đáng chú ý: “Chúng tôi tin rằng có một số từ ngữ nhất định mà các nhân viên y tế không nên sử dụng trong những cuộc gặp gỡ khó khăn với bệnh nhân. Những “từ cấm” này không chỉ không mang lại lợi ích mà còn có thể gây tổn thương về mặt cảm xúc và làm nổi bật sự chênh lệch quyền lực trong các trường hợp lâm sàng cụ thể”.

Dưới đây là một số ví dụ điển hình, kèm theo cách nói thay thế mang tính nhân văn, tích cực hơn:

Từ ngữ nên tránh	Cách nói thay thế	Lý do
Chúng tôi không thể làm gì được nữa	Liệu pháp X không hiệu quả trong việc kiểm soát ung thư, nhưng chúng ta vẫn có các phương pháp điều trị khác giúp làm giảm triệu chứng và, có thể cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn	Ngay cả khi không còn khả năng chữa khỏi, BS vẫn có thể thể hiện sự tận tâm chăm sóc BN tốt nhất có thể
Cô ấy sẽ không khá hơn đâu	Tôi lo rằng cô ấy sẽ không khá hơn	Thay thế tiên lượng cực kỳ tiêu cực bằng sự lo ngại - thể hiện sự quan tâm
Ngừng điều trị	Chúng ta có thể chuyển hướng điều trị sang giúp anh ấy cảm thấy thoải mái hơn thay vì tiếp tục phương pháp điều trị hiện tại, có vẻ không hiệu quả	BS không bao giờ “ngừng” điều trị, vì điều này có thể bị hiểu là bỏ cuộc. Sử dụng ngôn ngữ mới như "chuyển hướng mục tiêu điều trị"
Chuẩn bị “đi” rồi (hoặc sắp chế rồi)	Tôi lo rằng cô ấy đang dần yếu đi	Tránh các thuật ngữ lòng mang tính phi nhân hóa và coi thường BN.
Anh/chị muốn chúng tôi làm mọi thứ chứ?	Hãy cùng bàn về các lựa chọn nếu tình trạng trở nên tồi tệ hơn	Tránh câu hỏi mang tính dẫn dắt không phản ánh giá trị hoặc mục tiêu của BN. Thay vào đó, tạo cơ hội cho đối thoại.
Mọi chuyện sẽ ổn thôi	Tôi sẽ luôn ở đây để hỗ trợ bạn trong suốt quá trình này	Cung cấp sự hỗ trợ chân thực và nhân văn.
Chiến đấu hay “trận chiến” bệnh tật	Chúng ta sẽ cùng nhau đối mặt với căn bệnh khó khăn này	Tránh gợi ý rằng chỉ cần cố gắng là có thể vượt qua bệnh. Gia đình có thể cảm thấy thất vọng nếu BN không khỏi (Nếu có sự “chiến đấu,” có lẽ đã sống).
Anh ấy muốn gì?	Nếu anh ấy nghe thấy tất cả những điều này, anh ấy sẽ nghĩ gì?	“Muốn” là từ hóa hỏng môi trường bệnh viện. Gia đình có thể không đoán được mong muốn thực sự của BN.
Tôi không hiểu sao anh tới khám chậm vậy	Tôi rất vui vì anh đã đến khám lại	Tránh làm BN cảm thấy có lỗi. Hãy tập trung vào những gì có thể làm được thay vì những gì đã trễ.
BS trước đó đã làm gì/giải thích thế nào?	Tôi rất vui vì bạn đến gặp tôi để tìm thêm ý kiến. Hãy xem tôi có thể bổ sung gì vào xác định bước tiếp theo	Tập trung vào những điều có thể thực hiện, thay vì chỉ ra điều BS khác “đã sai” có thể làm mất niềm tin của BN.

Trong hành trình điều trị, không chỉ thuốc men hay máy móc hiện đại mới giúp ích cho bệnh nhân, mà đôi khi, một lời nói tử tế, nhẹ nhàng cũng có thể tiếp thêm hy vọng. Lựa chọn từ ngữ một cách thấu đáo là trách nhiệm song hành cùng chuyên môn của mỗi người làm nghề y.