1. Tài xế phải đối diện với các tác hại nào?

Công việc tài xế đang đối diện với các tác nhân ảnh hưởng đến sức khỏe nào?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Các vấn đề của bác tài liên quan đến nhiệt độ môi trường, độ ẩm, tia cực tím,… Không chỉ các bác tài mà tất cả chúng ta khi ra đường trong thời tiết nắng 40 độ và độ ẩm cao sẽ làm cơ thể không thoát mồ hôi được. Khi thân nhiệt lên cao sẽ bị say nóng và say nắng, các vấn đề này ảnh hưởng đến tim mạch, thần kinh, sức bền.

Trong thời tiết nắng nóng, nếu ở ngoài đường cả ngày lượng mồ hôi có thể mất đến 4 lít. Đồng nghĩa với việc nếu không uống nước sau một ngày giam mình ở thời tiết nắng nóng có thể mất 4 kg/ngày, 2 má hóp, 2 mắt trũng vào. 3 vấn đề phổ biến nhất ở xứ nóng như Việt Nam là say nắng, say nóng, mất nước.

Ngoài ra, tình hình giao thông không thể không kể đến ô nhiễm bụi mịn, ô nhiễm khói xe,… Trong một nghiên cứu y khoa mới đây, xác định ô nhiễm bụi mịn không chỉ gây ô nhiễm cho phổi dẫn đến ung thư mà còn là nguy cơ tim mạch. Đồng thời, khói xăng chứa khí CO (cacbon monoxit) là một chất rất độc đối với hệ tuần hoàn, hệ hô hấp.

Lái xe trên đường ở Việt Nam, kể cả đi bộ là một căng thẳng tâm lý rất lớn, bên cạnh đó, xác suất tai nạn giao thông rất cao. Mỗi ngày, có 38 người ở Việt Nam dắt xe ra khỏi nhà và không quay về. Một năm tai nạn giao thông lấy đi sinh mạng của khoảng 40.000 người, tương đương một trận không kích vào một ngôi làng.

Để nói về tác hại trên sức khỏe tinh thần, sức khỏe thể chất của việc chạy xe ngoài đường nắng nóng như những bác tài là vô số kể. Ví dụ, buổi chiều đi làm về giam mình trong đám kẹt xe 1 tiếng đồng hồ thì khi về đến nhà tối đó không có khả năng làm việc gì. Đôi khi đi làm 8 tiếng không mệt nhưng chạy xe trên đường 1 tiếng để về đến nhà sẽ mất hết năng lượng.

Hiện nay, tài xế lái xe hơi, xe tải không phải chịu nắng nóng nhiều vì đa phần trong xe có máy lạnh nhưng lại có những đặc thù khác. Trong một chương trình đào tạo sau đại học của Mỹ nhấn mạnh, đối với tài xế, nhất là tài xế xe cẩu vì công suất rất mạnh phải ngồi tại chỗ và rung lắc để cào đất và nhấc lên nên sẽ bị đau thần kinh tọa. Cột sống của chúng ta giống như cây tre, khi lắc qua lắc lại sẽ mòn đốt sống và dẫn đến xẹp đốt sống, đau lưng mãn tính, thậm chí bị ép rễ thần kinh, đau thần kinh tọa.

Tài xế ngồi suốt ngày trước vô lăng, ít vận động, ăn uống thất thường. Tỷ lệ tiểu đường trong giới xe tải đường dài của Mỹ cao gấp đôi người thông thường. Trên phim Mỹ những tài xế lái container xuyên bang thường khoảng 150 kg, bụng rất to vì ngồi suốt ngày. Bác sĩ Mỹ phải được huấn luyện đặc biệt để điều trị tiểu đường cho các tài xế này. Đường cao rất nguy hiểm, nhưng nếu cho thuốc hạ đường đối với một người ngồi suốt ngày, không có điều kiện ăn uống điều độ thì nguy cơ nguy hiểm nhất khi lái xe là gục xuống, phản xạ chậm, lơ mơ vì hạ đường huyết, đối với những tài xế điều kiển xe vài chục tấn sẽ rất nguy hiểm. Do đó, Hội đồng Nội tiết của Mỹ có một chương riêng điều điều trị tiểu đường cho nhóm tài xế đường dài. Qua đó, chúng ta thấy rằng sức khỏe của tài xế không chỉ quan trọng đối với họ mà còn quan trọng với những người đi cùng và những người chạy xe trên đường, vì vậy, cần phải chú ý một cách đặc biệt.

ThS.BS Lê Đình Phương - Trưởng khoa Nội Tổng quát và Y học Gia đình - Bệnh viện FV

2. Hệ tiêu hóa, mắt, thần kinh của tài xế bị ảnh hưởng ra sao?

Nhờ BS phân tích thêm về các vấn đề liên quan đến bệnh lý tiêu hóa, đau dạ dày, những vấn đề liên quan đến mắt hay các yếu tố thần kinh hoặc tình trạng mất ngủ của tài xế sẽ diễn ra như thế nào?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Những tài xế xe khách đường dài ở Việt Nam phải quay nhanh đầu xe. Ví dụ, quota chạy về Vũng Tàu là 2 - 3 tiếng, do đó phải chạy tài xế phải chạy rất nhanh để kịp tốc độ quay vòng đầu xe theo đúng chỉ tiêu của hãng xe. Đây là điều hết sức nguy hiểm đối với tính mạng của tài xế và cả tính mạng của những người trên xe hay những người cũng chạy xe trên đường.

Đồng thời tài xế xe đơn chạy trong điều kiện mắt không thấy rõ. Ở Việt Nam, có tình trạng những xe ngược chiều chiếu đèn pha thẳng vào mặt, lúc đó ánh sáng cực mạnh chiếu vào võng mạc gây mù trong vòng 3 - 5 giây, trong thời gian đó có thể xe đã trôi đi 20 - 30m. Khi đi xe máy không nên bật đèn pha vì sẽ gây nguy hiểm cho chính mình. Chúng ta nghĩ bật đèn pha để sáng nhưng lúc đó sẽ bị lóa mắt, không thấy được.

Tình trạng mất ngủ ở giới tài xế rất nhiều. Về nguyên tắc lái xe hơi trong sách vở nói rằng, khi lái 2 tiếng phải nghỉ 30 phút, bắt đầu buồn ngủ phải xuống xe ngủ một giấc khoảng 30 phút để tỉnh táo thì mới được chạy xe tiếp. Trên xe phải có 2 tài xế thay đổi mới có thể tăng mức độ an toàn. Một người không thể lái một chiếc xe cồng kềnh chạy trên đường xá chen chúc, đông đúc liên tục 8 tiếng mà vẫn minh mẫn.

Khi thi bằng lái xe ở Mỹ và sau 5 hoặc 10 năm thi lại để cấp giấy phép lái xe mới thì cả 2 lần đều yêu cầu đo mắt. Chính nhân viên của nha lộ vận (DMV ở Mỹ) sẽ đo mắt ngay lúc đó, nếu mắt không đạt yêu cầu sẽ không cấp bằng lái xe. Trong khi đó, ở Việt Nam chỉ khám sức khỏe một lần khi thi lấy bằng lái. Đáng lẽ xe đăng kiểm 1 năm/lần thì ít nhất giới tài xế phải kiểm tra mắt 1 năm/lần, nhất là các bác tài lớn tuổi bị cận thị, lão thị, lóa mắt,…

Tất cả các yếu tố này vừa làm giảm sức khỏe, vừa làm giảm an toàn của giới tài xế và những người chạy xe trên đường. Trong tình trạng hỗn loạn hiện nay, tưởng chặt chẽ nhưng hóa ra lại rất lỏng lẻo. Hiện nay, thi bằng lái xe rất khó, lý thuyết có những câu hỏi về đạo đức của người tài xế nhưng những vấn đề quan trọng như đo lực cơ, đo thị lực, thậm chí thính lực của tài xế để nghe được tiếng còi, tiếng xe bên cạnh lại chưa được chú trọng.

Thậm chí phải gửi những người tiểu đường đến các bác sĩ am tường để điều trị, giúp không bị hạ đường huyết khi lái xe. Việc tài xế ngồi trước vô lăng bị béo phì chỉ đúng với bên Mỹ vì họ lái xe xuyên bang cả tuần mới đến nơi và ăn hamburger (thậm chí 1 kg/cái), uống nước ngọt. Ngược lại, tài xế Việt Nam đa phần rất nhỏ vì ăn uống thất thường và bữa ăn không đủ dinh dưỡng, do đó, sức bền của tài xế Việt Nam rất kém. Có thể kỹ năng lái xe của chúng ta giỏi hơn một số nước nhưng sức bền kém, đặc biệt là những công việc đòi hỏi sự chú tâm, tập trung cao độ. Về mặt thể lực, tâm lý, sức khỏe của tài xế Việt Nam cũng kém, đó cũng là lý do dẫn đến tai nạn giao thông ngày càng nhiều.

3. Tính chất nghề nghiệp của người làm công nhân ảnh hưởng sức khỏe ra sao?

Hiện nay, công nhân làm việc cũng rất căng thẳng phải đảm bảo về mặt chỉ tiêu sản phẩm, môi trường đôi khi khó khăn do thời tiết nóng hoặc quá lạnh và những tiếng ồn, bụi bặm ảnh hưởng đến sức khỏe. Thưa BS, công nhân có tính chất nghề nghiệp và gặp những bệnh nghề nghiệp như thế nào?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Công nhân được hiểu là những người làm việc chân tay. Đây là những người khổ sở nhất trong xã hội vì lương thấp và điều kiện lao động cực kỳ khắc nghiệt. Đôi khi họ mua 1 gói xôi 5.000, 10.000 đồng ăn sáng và bắt đầu vào ca làm. Với bữa ăn sáng như vậy sẽ không đủ năng lượng, không đủ dưỡng chất để làm việc hiệu quả (chưa nói đến làm việc an toàn).

Thanh tra về an toàn lao động rất chặt chẽ, yêu cầu phải đội nón bảo hiểm, mặc áo phản quang, mang giày boot nhưng không thay thế được chế độ dinh dưỡng tử tế và thời gian hồi phục sức lao động. Ví dụ, trên báo có một số thông tin ngay cả giờ đi vệ sinh của công nhân cũng bị quy định. Đây là môi trường khá khắc nghiệt, công nhân không đủ thời gian để thư giãn và đang bị vắt kiệt sức.

Do đó, không ngạc nhiên khi thấy làn sóng công nhân bỏ việc, rút bảo hiểm một lần vì trong cuộc sống họ cần số tiền tương đối để tồn tại, phải tính từng ngày, ăn từng bữa. Chưa kể trong điều kiện làm việc ngoài nắng cũng sẽ mất nước, mất năng lượng, say nóng, say nắng như giới tài xế.

Quan trọng nhất là thời gian nghỉ ngơi để hồi phục sức lao động không đủ và cường độ lao động quá sức, không được cung cấp đủ năng lượng. Những người công nhân cầu đường của Mỹ khoan bê tông trên đường phố rất to cao, có thể nặng 120, 150kg như một võ sĩ đấm bốc, sức khỏe rất tốt. Trong khi công nhân Việt Nam rất nhỏ, thậm chí có cả phụ nữ, người trẻ 17, 18 tuổi. Đây là những vấn đề rất đáng thương nhưng một mình y học không thể giải quyết hết mà liên quan đến xã hội, môi trường, đãi ngộ cho công nhân.

4. Chế độ dinh dưỡng của công nhân và tài xế thế nào?

Do điều kiện nên các vấn đề liên quan đến dinh dưỡng, chế độ ăn uống cho các bác tài hay các công nhân cũng khá khó khăn và đây cũng là hệ lụy liên quan đến sức khỏe phải không thưa BS?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Giới công nhân cũng như giới tài xế rất thiếu dinh dưỡng, thiếu năng lượng, thiếu protein và thiếu rất nhiều vi chất. Ví dụ, buổi trưa các công nhân vây quanh xô trà đá, nhưng cả ngày mất nước, đổ mồ hôi dẫn đến mất kali, natri và rất nhiều chất khác nếu chỉ uống trà đá sẽ không ổn. Trong khi vận động viên thể thao chạy bộ 2, 3 km đã có một chai nước chứa đường để cung cấp năng lượng, kali, canxi, magie, rất nhiều chất dinh dưỡng để hồi phục sức lực. Còn công nhân làm 2, 3 tiếng mới được nghỉ tay uống một ly trà đá hoặc nước lạnh sẽ không đủ.

Những bữa ăn của giới công nhân rất thiếu dưỡng chất, ví dụ một con cá nhỏ, một bó rau. Mặc dù biết phải ăn đầy đủ để tái tạo sức lao động nhưng một người công nhân kiếm chưa đến 10 triệu/tháng phải nuôi gia đình, con cái đi học thì không thể ăn bổ dưỡng.

Giới tài xế làm việc rất cực, đôi khi không thấy ngày mai với đồng lương quá thấp không đủ để tích lũy nên khi dư ra một chút sẽ “nướng” hết vào rượu bia, thuốc lá, thậm chí chất kích thích. Tài xế dương tính với chất kích thích khá nhiều vì quá mệt, cảm thấy cuộc đời bế tắc. Rượu của công nhân uống toàn là độc, methanol rất nhiều và sáng mai đi làm trong tình trạng mệt mỏi, không có năng suất.

Tuổi hưu của công nhân lẽ ra phải sớm hơn, khoảng 45 - 50 tuổi. Vì ăn uống, làm việc cực khổ như vậy thì 45 - 50 tuổi đã hết sức và lúc đó có quyền được nghỉ ngơi để hưởng lương hưu của nhà nước, quan trọng lương hưu của họ phải đủ sống hoặc ít ra phải được ăn uống dinh dưỡng để bù đắp lại. Chỉ cần một cơn bệnh vào bệnh viện đã hết sạch tiền dành dụm.

Sức khỏe của giới công nhân trở thành vấn đề xã hội rất lớn. Trong phạm vi của bữa ăn nên cố gắng ăn cân đối, ăn nhiều món nhỏ càng tốt, tránh các chất kích thích. Vi chất không phải là tất cả nhưng nếu thiếu sẽ không thể khỏe, có thể bổ sung vi chất bằng rất nhiều hình thức như uống multivitamin hoặc uống một ly nước cam, ăn một quả chuối (trong chuối có đường, kali giúp cung cấp năng lượng, kali bị mấtđo tiết mồ hôi).