Bệnh gút là một loại viêm khớp gây sưng và đau đớn dữ dội, đột ngột ở các khớp mà thường là khớp ở ngón chân cái. gần một nửa số ca bệnh gút có triệu chứng sưng đau ở khớp ngón chân cái nhưng các triệu chứng bệnh cũng có thể xảy ra ở khớp ngón tay, cổ tay, đầu gối và gót chân. 

Các đợt bùng phát triệu chứng bệnh gút được gọi là các cơn gút cấp, xảy ra khi nồng độ axit uric trong máu tăng cao. Axit uric là một sản phẩm được cơ thể tạo ra khi chuyển hóa purin - một hợp chất tự nhiên có trong một số loại thực phẩm.

Bệnh gút là một trong những bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn. Tùy theo giai đoạn bệnh mà bác sĩ chỉ định dùng thuốc để hạ nồng độ axit uric trong máu. Chế độ ăn uống và sinh hoạt quyết định rất nhiều trong quá trình điều trị.

1. Người bệnh gút nên ăn gì là tốt nhất?

a. Trái cây

Tất cả các loại trái cây như dâu, táo, cherry,… đều tốt cho bệnh nhân, cung cấp nhiều vitamin. Đặc biệt các nghiên cứu còn chỉ ra rằng ăn nhiều quả cherry giúp ngăn ngừa tình trạng sưng viêm, giảm mức axit uric trong cơ thể của người bệnh. Bởi cherry chứa hàm lượng vitamin C, beta caroten và chất chống oxy hóa rất cao.

b. Thực phẩm giàu Vitamin C

Vitamin C hỗ trợ rất tốt trong quá trình giảm nồng độ axit uric trong máu, chống viêm, chống oxy hóa, tăng sức đề kháng và sức bền cho thành mạch, giảm nguy cơ mắc bệnh. Nên ăn những loại quả có tính chua nhẹ như: ổi, dứa, ớt chuông, súp lơ…

Lưu ý, vitamin C không nên dùng liều cao, tránh gây tăng oxalat niệu, buồn nôn, ợ nóng, dùng kéo dài trong một thời gian sẽ hình thành sỏi, giảm quá trình đào thải axit uric. Những loại quả có hàm lượng vitamin C cao như chanh, bưởi, tắc,…

c. Thịt trắng

Thịt trắng như thịt cá sông, thịt gà ức… chứa hàm lượng chất đạm cao nhưng rất ít purin. Những loại thịt như cá lóc, cá diêu hồng, cá rô đồng, ức gà rất tốt cho người bệnh gút, có tác dụng chống quá trình kết tủa của axit uric. Nên sử dụng hàm lượng thịt trắng 110 - 170g/ngày.

d. Dầu oliu, dầu thực vật

Dầu ô liu và dầu thực vật chứa chất béo tốt, hỗ trợ chống viêm khớp, giảm sưng đau và giảm axit uric. Người bệnh nên thường xuyên sử dụng dầu oliu, dầu thực vật trong các bữa ăn hàng ngày, cho một số món như: salad để hấp thụ tối đa dưỡng chất, tránh chế biến ở nhiệt độ cao.

e. Trứng

Trứng chứa rất ít purin, cung cấp nhiều canxi cho xương nên người bệnh có thể sử dụng thay thế trong các bữa ăn vẫn đảm bảo được hàm lượng chất dưỡng cần, vì đã hạn chế dùng thịt. 

f. Cafe

Hầu hết các nghiên cứu khoa học cho thấy cà phê có tác dụng trong việc giảm nguy cơ mắc gút. Cà phê chứa nhiều hợp chất gồm khoáng chất, polyphenol và cafein. Cà phê có thể làm giảm nồng độ axit uric thông qua một số cơ chế hoặc làm giảm nồng độ axit uric bằng cách tăng tốc độ cơ thể bài tiết axit uric. Cà phê còn cạnh tranh với enzym phân hủy purin trong cơ thể, khiến làm giảm tốc độ tạo ra axit uric. Việc sử dụng một lượng cà phê đe vừa đủ trong ngày rất tốt cho người bệnh gout.

g. Trà xanh

Người bệnh gút cần giảm nồng độ axit uric trong máu, có thể sử dụng ngay trà xanh. Trà xanh pha đúng cách và dùng một lượng vừa đủ mỗi ngày giúp giảm thúc đẩy sự hình thành nước tiểu và đẩy nhanh quá trình đào thải axit uric.

h. Rau củ

Rau củ rất tốt cho những bệnh nhân đang điều trị bệnh gút, nên bổ sung các loại rau củ trong bữa cơm hằng ngày như: cải xanh, rau ngót, khoai tây, đậu hà lan, nấm, cà tím,…

i. Ngũ cốc nguyên cám

Yến mạch, gạo lứt, lúa mạch… chứa nhiều chất xơ, giúp ức chế tình trạng các khớp bị viêm do gút.

j. Các chế phẩm từ sữa và đậu nành

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng phô mai, bơ, kem tươi, váng sữa, sữa chua… hỗ trợ làm giảm lượng axit uric huyết thanh trong máu.

k. Uống đủ nước

Nạp đủ cho cơ thể 2 - 2.5l nước mỗi ngày, đặc biệt là nước khoáng kiềm, không gas.

Xem thêm: Chế độ dinh dưỡng cho người bị bệnh gút

2. Người bệnh gút nên kiêng ăn gì?

Bệnh gút nên tránh ăn những thực phẩm giàu purin và fructose cao để kiểm soát được nồng độ axit uric ở mức độ ổn định. Cụ thể các thực phẩm thường gặp dưới đây nên tránh như:

a. Thịt đỏ

Thịt đỏ (bò, heo, dê…) chứa hàm lượng chất dinh dưỡng cao gồm chất chất đạm (protein), vitamin E, B6, B12, chính hàm lượng protein rất cao, sẽ dẫn đến tăng nồng độ axit uric trong máu, là nguyên nhân gây ra bệnh gout. Chưa kể các món ăn chế biến từ thịt đỏ sẽ trải qua quá trình tiêu hóa dưới xúc tác của enzym, khiến các nhân purin trong thịt đỏ chuyển hóa thành axit uric. 

Dù vậy, cũng không nên kiêng khem tuyệt đối thịt đỏ, bởi cơ thể cũng cần nguồn năng lượng rất nhiều từ thịt. Bạn nên duy trì sử dụng thịt đỏ ở một lượng vừa phải, chỉ nên ăn tối đa 2 lần/tuần, không quá 100gr/ngày. Bạn nên chế biến thịt đỏ chín kỹ, chế biến ở dạng luộc, kho hay hấp sẽ tốt hơn ăn nướng, chiên xào, hạn chế được lượng mỡ tối đa nạp vào cơ thể.

b. Nội tạng động vật

Nội tạng động vật (gan, thận, tim, bao tử, óc…) chứa nhiều chất dinh dưỡng như protein, vitamin nhóm B (B2, B6, folate và B12), CoQ10, cholesterol, các chất khoáng: sắt, kẽm, selen. Mặc dù chứa nhiều chất dinh dưỡng nhưng người bị bệnh gout không nên ăn bởi nội tạng chứa nhiều purin, chính là chất gây tăng nồng độ acid uric trong máu, khiến bệnh trở nên trầm trọng: sưng, đau nhiều hơn.

c. Thịt gà tây, thịt ngỗng

Thịt gà, thịt ngỗng có chứa nhiều chất dinh dưỡng như vitamin B, các khoáng chất, axit amin, sắt, photpho… Thịt gà còn chứa purin nên người bệnh gút nên ăn thịt gà ở mức vừa phải, khoảng 110 - 175 mg, với hàm lượng vừa đủ này sẽ cung cấp đủ dinh dưỡng cho cơ thế và tránh được sự gia tăng purin trong máu.

d. Hải sản

Hải sản (như cá trích, cá ngừ, động vật có vỏ nghêu, sò, ốc,…) chứa hàm lượng dinh dưỡng cao, bao gồm cả chất purin. Trong hải sản cũng chứa nhiều chất đạm nên người bệnh gout nên hạn chế ăn.

e. Rượu, bia, đồ uống có đường

Hạn chế tối đa rượu, bia cũng như các chất kích thích, đồ uống có đường như nước ngọt, nước trái cây, nước có gas… nếu không muốn tình trạng của bạn trở nên trầm trọng hơn.

f. Các loại thịt chế biến sẵn

Thực phẩm đóng hộp (nem chua, thịt xông khói, xúc xích, lạp xưởng,…) hoàn tốt không tốt cho người bệnh gout. Bạn sử dụng thực phẩm tươi, tự chế biến để đảm bảo được hàm lượng dinh dưỡng cung cấp cho cơ thể. 

g. Các loại rau có hàm lượng purin cao

Người bệnh nên cung cấp nhiều vitamin, rau xanh cho cơ thể nhưng lưu ý, tránh dùng nhiều những loại rau củ quả và các loại đậu có hàm lượng purin cao như: đậu lăng, đậu đen, đậu phộng, đậu hà lan, đậu trắng, đậu xanh, cải xoăn, su hào….

3. Chế độ sinh hoạt phù hợp cho người bệnh gút

Ngoài chế độ ăn uống, một số thay đổi trong lối sống sẽ giúp bạn giảm nguy cơ mắc đợt gút.

a. Uống đủ nước mỗi ngày

Uống đủ nước giúp giảm nguy cơ bị gout do nước giúp loại bỏ axit uric dư thừa ra khỏi máu. Nếu người bệnh tập thể dục nhiều, cần phải bổ sung nhiều nước.

b. Giảm cân an toàn

Nếu bị gút, thừa cân sẽ khiến người bệnh dễ bị một đợt gút. Khi thừa cân, cơ thể không sử dụng insulin đúng cách để loại bỏ đường trong máu. Việc kháng insulin cũng thúc đẩy nồng độ axit uric tăng cao trong cơ thể. 

Do đó, giảm cân sẽ giúp người bệnh giảm đề kháng insulin và giảm mức axit uric. Tuy nhiên, người bệnh không nên áp dụng các phương pháp ăn kiêng giảm cân cấp tốc vì sẽ làm tăng nguy cơ bị các cơn gút cấp.

c. Tập thể dục, vận động thường xuyên

Tập thể dục thường xuyên là một cách để ngăn ngừa các cơn gút. Tập thể dục không những giúp người bệnh duy trì một trọng lượng khỏe mạnh, còn giúp giữ mức axit uric thấp. 

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Trịnh Ngọc Bình - Phó ban AloBacsi Cộng đồng