Ngộ độc thực phẩm: Vì sao có người chỉ “đi cầu vài lần là khỏi”, có người suy thận phải lọc máu cấp cứu?

Không phải ngộ độc nào cũng “tự khỏi”

"Ngộ độc thực phẩm” chỉ là khái niệm chung, bao gồm nhiều cơ chế khác nhau:

• Ngộ độc do vi khuẩn (như E. coli, Salmonella, Campylobacter…).
• Ngộ độc do độc tố vi khuẩn (thường gặp nhất là Staphylococcus aureus, Bacillus cereus).
• Ngộ độc do hóa chất hoặc kim loại nặng.
• Ngộ độc do nấm, thực vật hoặc động vật chứa độc tố tự nhiên.
  
  

Phần lớn các trường hợp ngộ độc thông thường - như ăn thức ăn để lâu, nhiễm khuẩn nhẹ - sẽ tự giới hạn sau 1-2 ngày, người bệnh chỉ cần:

• Nghỉ ngơi, ăn uống nhẹ.
• Uống oresol hoặc nước có điện giải để tránh mất nước.
• Không dùng thuốc cầm tiêu chảy sớm.

Cơ thể sẽ “đào thải” tác nhân độc ra ngoài qua phân và nước tiểu. Tuy nhiên, khi loại độc tố mạnh, hoặc cơ thể phản ứng sai cách, hậu quả có thể chuyển hướng rất nhanh, như trường hợp nam thanh niên 21 tuổi vừa qua.

Tự điều trị sai - “đổ thêm dầu vào lửa”

Nhiều người bệnh nghi ngộ độc thực phẩm, xuất hiện nôn ói, tiêu chảy nhiều lần, nhưng không đến cơ sở y tế mà tự điều trị tại nhà:

• Uống thuốc cầm tiêu chảy để “đỡ đi cầu”,
• Nhịn ăn hoặc chỉ ăn chút cháo trắng
• Không bù nước, không truyền dịch.

Kết quả là sau vài giờ, cơ thể mất nước nặng, nước tiểu giảm dần rồi thiểu niệu (tiểu rất ít) - dấu hiệu điển hình của suy thận cấp do mất dịch và nhiễm độc.

Khi đến bệnh viện, bệnh nhân thường trong tình trạng: Chỉ số ure, creatinin tăng cao; rối loạn điện giải nặng; toan chuyển hóa; buộc phải lọc máu cấp cứu để cứu thận và loại bỏ độc chất.

Vì sao lại suy thận cấp?

Khi cơ thể bị ngộ độc thực phẩm, có hai cơ chế gây hại cho thận:

Mất nước - giảm tưới máu thận: Nôn, tiêu chảy liên tục khiến cơ thể mất dịch, mất điện giải. Khi lượng máu đến thận giảm, tế bào thận bị thiếu oxy và chết dần → suy thận cấp trước thận.

Độc tố hấp thu vào máu: Một số độc tố vi khuẩn (E. coli O157:H7, Clostridium perfringens…) hoặc hóa chất (như nitrit, thuốc trừ sâu, kim loại nặng) có thể phá hủy tế bào ống thận, gây suy thận cấp tại thận.

Nếu không được truyền dịch, bù nước và thải độc đúng cách, độc tố tiếp tục tích tụ, khiến chức năng lọc của thận “ngừng hoạt động”.

Đây là lý do vì sao có người ngộ độc nhẹ thì khỏi, còn người khác lại chuyển nặng rất nhanh.

Khi nào có thể tự xử trí tại nhà - khi nào cần đi viện?

Có thể theo dõi tại nhà nếu:

• Triệu chứng nhẹ: tiêu chảy 2-3 lần/ngày, không sốt cao.
• Không nôn nhiều, vẫn uống được nước.
• Không có dấu hiệu mất nước (môi không khô, tiểu bình thường).
  
  

Phải đến bệnh viện ngay nếu có bất kỳ dấu hiệu nào sau:

• Nôn nhiều, không ăn uống được.
• Tiêu chảy trên 5 lần/ngày hoặc có máu trong phân.
• Sốt cao > 38,5°C, rét run.
• Chóng mặt, mệt lả, tiểu ít hoặc không tiểu sau 6-8 tiếng.
• Người bệnh là trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai hoặc có bệnh nền (thận, gan, tim mạch).
  
  

Nguyên tắc “vàng” trong xử trí ngộ độc thực phẩm

• Không tự uống thuốc cầm tiêu chảy (như Loperamid, Imodium) trừ khi được bác sĩ kê toa - vì có thể làm giữ độc tố trong ruột lâu hơn.
• Không tự truyền dịch, không dùng thuốc giải độc dân gian.
• Bù nước đúng cách: Uống nước ấm, oresol, nước canh loãng.
• Theo dõi lượng nước tiểu - đây là “chỉ số sinh tồn” quan trọng nhất của thận.
• Đến cơ sở y tế sớm nếu triệu chứng không giảm sau 24 giờ.
  
  

Bài học từ ca bệnh “bánh mì cóc”

Trường hợp nam thanh niên 21 tuổi là lời cảnh báo rõ ràng rằng:

• Ngộ độc thực phẩm không phải lúc nào cũng tự khỏi, và tự chữa sai cách có thể khiến tình trạng trở nên nguy kịch.
• Đặc biệt, những thói quen như “uống thuốc cầm tiêu chảy”, “nhịn ăn để độc không hấp thu”, hay “đợi cho ra hết rồi mới đi khám” đều cực kỳ nguy hiểm.
  
  

Cùng một món ăn, người này chỉ mệt 1 ngày rồi khỏi, người khác lại phải lọc máu cứu thận, tùy vào loại độc, lượng ăn, sức đề kháng và cách xử trí ban đầu.

Khi nghi ngờ ngộ độc, hãy nhớ: Bình tĩnh - bù nước - không tự uống thuốc - đi khám sớm.