Cảnh giác với tình trạng mất nước, rối loạn điện giải khi nắng nóng

Nắng nóng ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào? Những bệnh lý nào dễ mắc phải hoặc trầm trọng hơn khi nắng nóng kéo dài và gay gắt như hiện nay?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Trong những ngày gần đây, trong khoảng từ 9h - 14h, cực kỳ nắng nóng và khi ra ngoài đường có cảm giác sẽ bị say nắng. Khi nhiệt độ môi trường tăng lên quá cao, 37 hoặc 40 độ C, một số bệnh lý trở nên trầm trọng hơn.

Mất nước và điện giải gây say nắng, các biểu hiện là đau đầu, choáng váng, chóng mặt, đổ mồ hôi nhiều. Đó là tình trạng thường thấy khi cơ thể mất nhiều nước.

Khi đổ mồ hôi nhiều, ngoài mất nước, cơ thể còn mất thêm những chất điện giải quan trọng như canxi, cali, muối... Nếu không bổ sung các điện giải này kịp thời, tình trạng rối loạn điện giải sẽ gây ra chuột rút hoặc mất nước nhiều dẫn đến suy thận.

Bên cạnh vấn đề say nắng, có một số bệnh lý cũng liên quan đến nắng nóng. Khi nắng nóng kéo dài, những vi khuẩn gây bệnh tăng sinh nhiều hơn, ví dụ khi đổ mồ hôi trên da nhiều dẫn đến viêm da, mụn nhọt, mề đay. Khi thời tiết nóng, việc bảo quản thực phẩm khó khăn hơn, thực phẩm dễ bị lên men, ôi thiu làm các bệnh lý về rối loạn tiêu hóa cũng nhiều hơn.

Những người có bệnh lý mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường,... nếu không biết cách bổ sung điện giải, bù nước đầy đủ trong thời tiết nắng nóng hoặc những người làm việc dưới trời nắng mà không kiểm soát được lượng nước uống, điện giải sẽ làm tình trạng bệnh hiện tại trở nên nặng nề hơn.

Vitamin C làm tăng hấp thu sắt

Khi nói đến tăng cường sức đề kháng, mọi người nghĩ ngay đến vitamin C. Vậy vitamin C gia cố hệ miễn dịch của chúng ta như thế nào? Ngoài tăng cường sức khỏe, vitamin C còn có tác dụng gì?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Khi nhắc đến bổ sung chất dinh dưỡng hoặc vi chất để tăng cường hệ miễn dịch, chúng ta thường đề cập đến vitamin C. Đây được xem là một chất chống oxy hóa. Khi cơ thể bị vi khuẩn hay virus xâm nhập gây hại, chất chống oxy hóa sẽ giảm bớt tác hại của những chất gây hại này.

Vitamin C là thành phần quan trọng cấu thành collagen. Collagen làm bền vững những thành mạch máu như mạch vành, mạch máu dưới da, sụn, khớp hay các mạch máu ở mắt. Tất cả thành mạch trong cơ thể đều cần có collagen. Vitamin C góp phần củng cố sự bền vững và tạo cấu thành collagen này.

Thiếu vitamin C có những triệu chứng: nổi vết bầm ở tay, dễ bị chảy máu, sụn khớp không bền vững. Bổ sung vitamin C vào cơ thể, ngoài việc tăng cường hệ miễn dịch còn có thể giúp thành mạch bền vững hơn, hạn chế các bệnh lý rối loạn mỡ máu, xơ vữa động mạch, bệnh lý hen suyễn và đường hô hấp, làm cơ xương khớp khỏe hơn. Vitamin C còn tác động đến chất kháng histamin, làm giảm đi các đợt cấp của bệnh lý hen suyễn.

Bên cạnh đó, vitamin C cũng giúp chuyển hóa sắt 3 thành sắt 2. Cơ thể chúng ta hấp thu sắt 2 là tốt nhất. Vitamin C giúp oxy hóa sắt 3 thành sắt 2, làm cơ thể hấp thu sắt tốt hơn. Do đó mới có lời khuyên: Nếu muốn hấp thu sắt tốt hơn, hãy bổ sung những thực phẩm chứa sắt cùng với những thực phẩm giàu vitamin C.

Nhu cầu bổ sung vitamin C cho mỗi độ tuổi

Nên cung cấp bao nhiêu vitamin C mỗi ngày cho cơ thể để tăng sức đề kháng cho cơ thể? Những “trợ thủ” nào có thể giúp tăng hấp thụ vitamin C?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Hàm lượng vitamin C sử dụng mỗi ngày tùy thuộc vào độ tuổi. Đối với người trưởng thành, nam giới cần 90mg mỗi ngày, ở nữ là 75mg. Phụ nữ có thai hay đang cho con bú có nhu cầu cao hơn, từ 100 - 120mg/ngày. Người dưới 15 tuổi hoặc trẻ em từ 1 - 3 tuổi dao động từ 15 - 45mg/ngày.

Ổi giàu vitamin C hơn cả cam, bưởi

Những loại thực phẩm nào vừa giàu vitamin C lại vừa ngon - bổ - rẻ, thưa BS?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Mọi người thường nghĩ những loại trái cây có vị chua như cam, chanh, bưởi là những thực phẩm vitamin C và thường ăn những loại trái cây này khi muốn bổ sung vitamin C. Thế nhưng đây không phải là loại thực phẩm chứa nhiều vitamin C nhất.

Ổi là loại quả giàu vitamin C nhất. Trong 100g ổi có chứa đến 180mg vitamin C, trong khi cùng lượng cam chỉ có khoảng 50mg vitamin C.

Những loại trái cây và rau giàu vitamin C là ổi, cam, chanh, bưởi, cải bó xôi, bông cải xanh,...

Các loại rau củ quả được trồng dưới nắng càng nhiều thì càng chứa nhiều vitamin C.

Cách bổ sung đủ vitamin C cho cơ thể

Làm sao để biết được chúng ta đã ăn đủ lượng vitamin C khuyến nghị cho một ngày chưa, thưa BS?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Nhu cầu vitamin C ở nam giới là 90mg mỗi ngày, ở nữ là 75mg. Trong 100g cam (tương đương nửa quả cam) đã có tận 50mg vitamin C. Mỗi ngày chỉ cần ăn 1 quả cam đã cung cấp đủ hàm lượng vitamin C cần thiết. Hoặc hơn nửa quả ổi đã đủ lượng vitamin C cần cung cấp mỗi ngày.

Tuy nhiên, cơ thể không phải sẽ hấp thu hoàn toàn 100% lượng vitamin C nạp vào. Việc hấp thu phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Theo nghiên cứu, tỷ lệ hấp thu chỉ được khoảng 50 - 60% so với lượng vitamin C mà chúng ta ăn.

Ăn trái cây và uống nước ép trái cây: cách nào tốt hơn?

Khi ép, xay, các loại trái cây, rau củ có thể giữ được bao nhiêu phần trăm lượng vitamin C?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Vitamin C là loại vitamin tan trong nước nên khi ép trái cây, hầu như hàm lượng vitamin C vẫn giữ nguyên. Hàm lượng vitamin C hấp thu khi uống nước ép tương tự như khi ăn trái cây nguyên quả.

Tuy nhiên, nên ăn trái cây nguyên quả hoặc ăn rau thay vì nước ép. Bên cạnh vitamin C, ăn trực tiếp các loại rau quả còn cung cấp chất xơ, giảm tốc độ hấp thu đường trái cây từ các loại nước ép làm tăng đường huyết và kiểm soát các vấn đề rối loạn mỡ máu, tăng thải cholesterol ra khỏi cơ thể tốt hơn.

Vitamin C và bệnh sỏi thận

Gần đây, mọi người thường quan tâm đến vấn đề tương kỵ giữa các loại thức ăn với nhau. Vitamin C có tương kỵ với nhóm thực phẩm nào không? Những loại thức ăn nào ngăn cản quá trình hấp thu vitamin C?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Một lời khuyên khi dùng vitamin C là hãy dùng sau bữa ăn: Trong bữa ăn, ngoài các loại vitamin còn có một số khoáng chất, đặc biệt là canxi. Khi nạp canxi và vitamin C cùng một lúc sẽ tăng tạo sỏi canxi nhiều hơn.

Tuy nhiên, không phải tất cả mọi người đều có nguy cơ tạo sỏi thận - sỏi canxi oxalat. Để hạn chế tạo sỏi, nên sử dụng vitamin C sau bữa ăn từ 30 phút đến 1 tiếng để tránh nguy cơ tạo sỏi trên những cơ địa có tiền căn bị sỏi thận.

Tác hại khi bổ sung vitamin C quá liều

Một số người lo rau củ quả không cung cấp đủ vitamin C nên bổ sung thêm những viên sủi, viên uống bổ sung. Xin hỏi BS việc này có nên không? Bổ sung vitamin C mỗi ngày có gây “quá tải” không?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Bổ sung vitamin C có tác dụng tăng cường sức đề kháng, tăng sự bền vững của các mạnh máu cũng như hệ thống xương khơp. Trong các đợt cảm cúm, việc bổ sung vitamin C giúp chúng ta mau khỏi bệnh hơn.

Nhiều người có quan điểm bổ sung vitamin C hằng ngày bằng các loại thực phẩm chức năng. Hàm lượng vitamin C trong các viên bổ sung rơi vào khoảng 500 - 1.000mg/viên. Đây không phải là hàm lượng gây độc. Hàm lượng vitamin C gây độc đối với người lớn là 2.000mg. Khi bổ sung quá liều lên đến 2.000mg/ngày, cơ thể sẽ có những phản ứng như tiêu chảy, đau bụng, khó chịu.

Theo khuyến cáo, hàm lượng 500mg vẫn có thể được sử dụng mỗi ngày. Vitamin C uống hoặc ăn vào không phải được hấp thu 100%, chỉ có thể hấp thu 50 - 60%. Vitamin C tan trong nước nên lượng vitamin C dư thừa sẽ được đào thải qua nước tiểu nên không cần lo bị dư thừa vitamin C do bổ sung quá liều.

Uống vitamin C buổi tối có thể gây mất ngủ

Theo khuyến nghị, nên dùng vitamin C vào buổi sáng. Nhưng nhiều bạn đọc đặt câu hỏi là uống vitamin C sau 3 giờ chiều có gây sỏi thận không?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Nguy cơ sỏi thận còn tùy vào cơ địa vì việc tạo sỏi thận phụ thuộc vào các yếu tố:

- Di truyền: Những người có cơ địa tạo sỏi, chế độ ăn uống nhiều canxi hay nhiều vitamin C làm việc tái lập sỏi nhanh hơn.

- Bệnh lý thận hoặc tăng axit uric

Sỏi thận không phải chỉ do sử dụng vitamin C hay canxi gây ra, mà còn do nhiều yếu tố khác. Nên sử dụng vitamin C vào buổi sáng hoặc buổi trưa, sau bữa ăn từ 30 - 60 phút để tăng cường hấp thu vitamin C vào trong cơ thể.

Nếu lỡ uống vitamin C vào buổi chiều hoặc tối, điều cần lo ngại là vitamin C làm tăng cường chuyển hóa một số chất dẫn truyền thần kinh, tạo cảm giác tỉnh táo, dễ mất ngủ. Đó là điều cần lưu ý hơn là sợ bị sỏi thận.

Uống quá liều làm giảm hấp thu vitamin C

Một bạn đọc gửi câu hỏi như sau: Ba tôi để vitamin C trong tủ lạnh hoặc pha đá để uống như uống nước lọc hằng ngày, việc này có nên hay không, thưa BS?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Việc bổ sung vitamin C hằng ngày với liều lượng dưới 1.000mg hoặc dưới 500mg là có thể chấp nhận được, không gây độc cho cơ thể. Khi sử dụng trên 2.000mg/ngày thường xuyên có thể gây tác dụng phụ như tiêu chảy, đau bụng,...

Sử dụng đúng liều vitamin C sẽ có tác dụng tăng hấp thu, nhưng nếu sử dụng trên 2.000mg/ngày sẽ bị giảm hấp thu vỉtamin C chứ không phải hấp thu được nhiều hơn.

Nếu ba của bạn sử dụng liều 500mg mỗi ngày và pha vào nước mát để uống thì vẫn có thể được và giúp tăng cường những tác dụng như tăng sức đề kháng, mau khỏi bệnh hơn khi gặp các đợt cảm cúm.

Có nên ăn trái cây giàu vitamin C vào buổi tối?

Không nên uống bổ sung vitamin C vào buổi chiều, tối. Vậy còn trái cây thì như thế nào, có thể ăn những loại trái cây giàu vitamin C vào buổi tối không?

BS.CK1 Đinh Trần Ngọc Mai trả lời: Thay đổi thói quen là rất khó và bổ sung vitamin C có quá nhiều lợi ích cho cơ thể, thay vì thiếu vỉtamin C vì không ăn trái cây vào ban ngày, có thể chấp nhận ăn vitamin C buổi tối. Bổ sung vitamin C vào buổi tối có thể sẽ hơi mất ngủ, tỉnh táo hơn nhưng bù lại là vẫn có thể cung cấp vitamin C cho cơ thể.