Muốn giảm cân, nhiều người tìm đến thuốc trị đái tháo đường - có nên không?

Thuốc trị đái tháo đường có giúp giảm cân không?

Ban đầu, các loại thuốc như metformin, thuốc đồng vận GLP-1 (liraglutide, semaglutide, tirzepatide) hay thuốc ức chế kênh SGLT2 (dapagliflozin, canagliflozin, empagliflozin) được nghiên cứu để điều trị ổn định đường huyết cho người mắc đái tháo đường típ 2.

Tuy nhiên, trong quá trình sử dụng, các nhà khoa học phát hiện ra rằng một số loại thuốc này còn giúp người dùng giảm cảm giác thèm ăn, hạn chế hấp thu calo, thậm chí đào thải bớt đường ra ngoài qua nước tiểu, từ đó hỗ trợ giảm cân. Vì vậy, nhiều loại thuốc đã được mở rộng chỉ định hoặc tiếp tục được nghiên cứu để hỗ trợ kiểm soát cân nặng ở người béo phì, kể cả khi chưa mắc đái tháo đường.

Những loại thuốc trị đái tháo đường nào đang được dùng để giảm cân?

Những loại thuốc trị đái tháo đường nào đang được sử dụng để hỗ trợ giảm cân? Dưới đây là ba nhóm thuốc phổ biến nhất hiện nay đang được các chuyên gia quan tâm và nghiên cứu.

1. Nhóm thuốc đồng vận GLP-1 

Một trong những nhóm thuốc đang được sử dụng phổ biến nhất hiện nay để hỗ trợ giảm cân là nhóm thuốc đồng vận GLP-1, với các loại nổi bật như liraglutide (Saxenda), semaglutide (Wegovy) và tirzepatide (Zepbound). Đây là những loại thuốc ban đầu được phát triển để kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân đái tháo đường típ 2, nhưng sau đó được phát hiện có thêm tác dụng hỗ trợ giảm cân. 

Cơ chế của nhóm thuốc này là làm chậm quá trình tiêu hóa thức ăn, giúp người dùng cảm thấy no lâu hơn, đồng thời tác động lên vùng não điều khiển cảm giác thèm ăn, giúp giảm cảm giác đói và giảm lượng thức ăn nạp vào mỗi ngày. Nhờ đó, người sử dụng có thể kiểm soát lượng calo đưa vào cơ thể tốt hơn và giảm cân hiệu quả. 

Kết quả từ các nghiên cứu cho thấy, liraglutide 3.0 mg mỗi ngày giúp giảm trung bình 6 - 8% trọng lượng cơ thể sau 1 năm sử dụng. Semaglutide 2.4 mg mỗi tuần giúp giảm 12 - 15% trọng lượng cơ thể, còn tirzepatide 15 mg mỗi tuần hiện được ghi nhận là thuốc có hiệu quả mạnh nhất, giúp giảm đến 20% trọng lượng cơ thể. Tuy nhiên, dù mang lại kết quả ấn tượng, các thuốc này chỉ được sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ và cần được theo dõi chặt chẽ trong quá trình dùng, bởi vì đây là thuốc kê đơn và có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn nếu sử dụng không đúng cách.

2. Nhóm thuốc ức chế kênh SGLT2

Bên cạnh nhóm GLP-1, thuốc ức chế kênh SGLT2 (SGLT2i) cũng là một nhóm thuốc được nhắc đến với tác dụng hỗ trợ giảm cân. Một số loại phổ biến thuộc nhóm này gồm dapagliflozin (Forxiga), empagliflozin (Jardiance) và canagliflozin (Invokana). Cơ chế giảm cân của nhóm thuốc này là giúp cơ thể đào thải bớt đường dư thừa qua nước tiểu, từ đó làm giảm lượng calo được giữ lại trong cơ thể mỗi ngày. Theo ước tính, thuốc có thể giúp loại bỏ khoảng 60 - 100g glucose mỗi ngày, tương đương với việc giảm hấp thu một phần năng lượng từ chế độ ăn uống hằng ngày.

Tuy nhiên, hiệu quả giảm cân của nhóm thuốc này không cao như nhóm GLP-1, thường chỉ giúp giảm khoảng 1,5 - 2 kg sau vài tháng sử dụng. Đặc biệt, cơ thể có thể phản ứng bù trừ bằng cách tăng cảm giác đói, khiến người dùng ăn nhiều hơn để bù lại phần năng lượng đã mất qua nước tiểu. Do đó, SGLT2i thường được khuyến khích kết hợp với các thuốc khác như GLP-1 để tăng hiệu quả giảm cân. Một số nghiên cứu cũng ghi nhận việc kết hợp SGLT2i với thuốc ức chế cảm giác thèm ăn hoặc GLP-1 có thể giúp giảm cân tốt hơn so với việc dùng từng thuốc riêng lẻ.

Hiện tại, nhóm thuốc này chưa được FDA Hoa Kỳ phê duyệt chính thức cho mục đích giảm cân ở người không mắc đái tháo đường, và việc sử dụng cần có sự chỉ định cụ thể từ bác sĩ chuyên khoa, nhất là ở những người không mắc đái tháo đường.

3. Metformin

Metformin cũng là một cái tên quen thuộc trong danh sách các thuốc trị đái tháo đường được nhắc đến với tác dụng hỗ trợ kiểm soát cân nặng. Đây là thuốc thường được bác sĩ kê đơn cho bệnh nhân đái tháo đường típ 2 để giúp kiểm soát lượng đường trong máu bằng cách giảm sản xuất đường từ gan và cải thiện khả năng sử dụng insulin của cơ thể.

Ngoài công dụng kiểm soát đường huyết, một số nghiên cứu cho thấy metformin còn có thể hỗ trợ giảm cân nhẹ ở người thừa cân, béo phì hoặc người có nguy cơ tiền đái tháo đường. Cơ chế hỗ trợ giảm cân của metformin chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng các chuyên gia cho rằng thuốc giúp giảm cảm giác thèm ăn, cải thiện đề kháng insulin và tác động lên hệ vi sinh đường ruột, từ đó giúp kiểm soát cân nặng tốt hơn.

Tuy nhiên, hiệu quả giảm cân của metformin không cao, thường chỉ giúp giảm khoảng 2 - 6 kg sau vài tháng đến vài năm sử dụng. So với các thuốc hiện đại như semaglutide hay tirzepatide, metformin được đánh giá là kém hiệu quả hơn và hiện chưa được FDA phê duyệt cho mục đích giảm cân ở người không mắc đái tháo đường.

Mặc dù vậy, trong thực tế, metformin vẫn được một số bác sĩ sử dụng ngoài chỉ định (off-label) cho những người béo phì, thừa cân có nguy cơ cao mắc đái tháo đường hoặc có vấn đề về rối loạn chuyển hóa. 

Dùng thuốc trị đái tháo đường để giảm cân - lợi hay hại?

Dùng thuốc trị đái tháo đường để hỗ trợ giảm cân đang trở thành một xu hướng được nhiều người quan tâm. Thực tế, phương pháp này có thể mang lại lợi ích nhất định, nhưng không phải không tiềm ẩn rủi ro. Dưới đây là những điểm cần lưu ý trước khi quyết định sử dụng.

Lợi ích tiềm năng

Hỗ trợ giảm cảm giác thèm ăn: Một số thuốc, đặc biệt là nhóm đồng vận GLP-1, có tác dụng giảm cảm giác đói và thèm ăn, giúp người dùng kiểm soát lượng thức ăn nạp vào mỗi ngày dễ dàng hơn.

Giúp kiểm soát cân nặng khi kết hợp với chế độ ăn uống và tập luyện: Khi được sử dụng đúng liều, đúng cách, kết hợp với chế độ ăn uống và vận động khoa học, các thuốc này có thể tăng hiệu quả giảm cân cho những người đã cố gắng thay đổi lối sống nhưng vẫn gặp khó khăn trong việc kiểm soát cân nặng.

Được nghiên cứu và kiểm chứng trong các thử nghiệm lâm sàng (đối với nhóm GLP-1): Một số thuốc, điển hình là liraglutide, semaglutide và tirzepatide, đã được FDA Hoa Kỳ phê duyệt cho mục đích hỗ trợ giảm cân, sau khi trải qua các nghiên cứu lâm sàng quy mô lớn chứng minh hiệu quả giảm cân rõ rệt.

Nguy cơ tiềm ẩn

Bên cạnh những lợi ích kể trên, việc sử dụng thuốc trị đái tháo đường để giảm cân cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe nếu không được dùng đúng cách và không có sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ. Cụ thể:

Nguy cơ hạ đường huyết nếu dùng sai cách: Khi dùng không đúng liều hoặc tự ý kết hợp với các thuốc hạ đường huyết khác, nguy cơ hạ đường huyết đột ngột có thể xảy ra. Tình trạng này gây mệt mỏi, choáng váng, tim đập nhanh, thậm chí nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời.

Rối loạn tiêu hóa ảnh hưởng đến sinh hoạt: Đặc biệt là với nhóm GLP-1, khi sử dụng có thể gặp tình trạng buồn nôn, nôn ói, tiêu chảy, đầy bụng hoặc táo bón. Dù triệu chứng có thể giảm dần sau một thời gian, nhưng cũng ảnh hưởng một phần đến chất lượng cuộc sống.

Nguy cơ nhiễm trùng đường tiểu và sinh dục: Thuốc ức chế kênh SGLT2 làm tăng lượng đường trong nước tiểu, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn và nấm phát triển, dễ dẫn đến nhiễm trùng đường tiểu, ngứa hoặc viêm nấm vùng sinh dục, đặc biệt là ở nữ giới.

Nguy cơ viêm tụy cấp:  Dù hiếm gặp, một số trường hợp sử dụng thuốc GLP-1 đã được ghi nhận bị viêm tụy cấp - một tình trạng nghiêm trọng cần được phát hiện và điều trị kịp thời.

Nguy cơ nhiễm toan máu nguy hiểm: Metformin có thể gây nhiễm toan lactic, còn SGLT2i có thể gây nhiễm toan ceton ngay cả khi đường huyết không quá cao. Đây là những biến chứng nghiêm trọng đe dọa tính mạng nếu không được xử lý đúng cách.

Nguy cơ mất nước và tụt huyết áp: Việc tăng thải nước và muối qua thận khi dùng SGLT2i có thể làm cơ thể mất nước nhiều, gây tụt huyết áp, choáng váng hoặc kiệt sức, nhất là ở những người đang dùng thuốc lợi tiểu hoặc khi cơ thể đang trong tình trạng suy yếu.

Có nên dùng thuốc trị đái tháo đường để giảm cân?

Sử dụng thuốc trị đái tháo đường để hỗ trợ giảm cân có thể là một lựa chọn phù hợp trong một số trường hợp nhất định, nhưng không phải ai cũng nên áp dụng. Thực tế, chỉ một số loại thuốc như liraglutide, semaglutide và tirzepatide mới được FDA Hoa Kỳ phê duyệt chính thức để điều trị béo phì hoặc hỗ trợ giảm cân ở những người thừa cân kèm bệnh lý liên quan. Những loại thuốc này đã được chứng minh hiệu quả qua các nghiên cứu lâm sàng và cần được chỉ định, theo dõi chặt chẽ bởi bác sĩ chuyên khoa Nội tiết hoặc Dinh dưỡng.

Trong khi đó, các thuốc như metformin hoặc nhóm ức chế kênh SGLT2 (dapagliflozin, empagliflozin, canagliflozin) chưa được phê duyệt chính thức cho mục đích giảm cân ở người không mắc đái tháo đường. Việc sử dụng các loại thuốc này để giảm cân chỉ nên được thực hiện dưới sự theo dõi y tế nghiêm ngặt, sau khi đã được bác sĩ đánh giá kỹ lưỡng về nguy cơ và lợi ích. Việc tự ý mua thuốc, đặc biệt là thuốc trôi nổi không rõ nguồn gốc trên mạng, tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ cho sức khỏe, bao gồm hạ đường huyết, rối loạn tiêu hóa, nhiễm trùng, viêm tụy hoặc các biến chứng nguy hiểm khác.

Điều quan trọng hơn hết là giảm cân bền vững không đến từ thuốc, mà đến từ việc kiên trì thay đổi thói quen sống. Chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn và duy trì lối sống năng động vẫn là nền tảng cốt lõi để kiểm soát cân nặng lâu dài. Thuốc chỉ nên được xem là giải pháp hỗ trợ, không thể thay thế hoàn toàn cho lối sống lành mạnh.

Vì vậy, trước khi quyết định dùng thuốc, hãy đi khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa, tránh tin vào những lời quảng cáo quá đà hay “mẹo giảm cân cấp tốc” tràn lan trên mạng xã hội. Giảm cân đúng cách, an toàn và bền vững mới là thành công thực sự.

Giảm cân bằng thuốc trị đái tháo đường không phải là giải pháp cho tất cả mọi người. Dù một số loại thuốc đã được FDA Hoa Kỳ phê duyệt cho mục đích hỗ trợ giảm cân ở người béo phì, việc sử dụng cần có đánh giá y khoa toàn diện, chỉ định rõ ràng và giám sát chặt chẽ từ bác sĩ chuyên khoa. Ngược lại, nếu tự ý dùng theo trào lưu hoặc qua lời khuyên lan truyền trên mạng, người dùng có thể đối mặt với nhiều rủi ro sức khỏe nghiêm trọng từ rối loạn tiêu hóa cho đến viêm tụy hoặc nhiễm toan máu. Quan trọng hơn hết, thuốc chỉ là công cụ hỗ trợ, còn yếu tố cốt lõi để giảm cân hiệu quả và bền vững vẫn là lối sống lành mạnh, dinh dưỡng hợp lý và luyện tập đều đặn. Những yếu tố này không thể thay thế bằng bất kỳ loại thuốc nào, dù hiện đại đến đâu.

Tại MedFit, mỗi khách hàng sẽ được đội ngũ bác sĩ Nội tiết và chuyên gia Dinh dưỡng đánh giá chuyên sâu, xác định nguyên nhân cản trở giảm cân trước khi xây dựng phác đồ cá nhân hóa. Trong một số trường hợp cần thiết, MedFit có thể phối hợp thuốc dưới sự giám sát y tế để đảm bảo hiệu quả và an toàn tối đa. Nếu bạn đã thử nhiều cách mà cân nặng vẫn không giảm, đừng vội dùng thuốc theo phong trào. Hãy để bác sĩ giúp bạn bắt đầu đúng ngay từ bước đầu tiên.

Tài liệu tham khảo

1. Krista Conger. Weight loss caused by common diabetes drug tied to “anti-hunger” molecule in study. [online] Available at: Weight loss caused by common diabetes drug tied to “anti-hunger” molecule in study | News Center [Accessed 29 April 2025]
2. Julie Davis. Does Metformin Cause Weight Loss?. [online] Available at: Can Metformin Help with Weight Loss? [Accessed 29 April 2025]
3. Pereira MJ, Eriksson JW. Emerging Role of SGLT-2 Inhibitors for the Treatment of Obesity. Drugs. 2019;79(3):219-230. doi:10.1007/s40265-019-1057-0
4. Chesterman T, Thynne TR. Harms and benefits of sodium-glucose co-transporter 2 inhibitors. Aust Prescr. 2020;43(5):168-171. doi:10.18773/austprescr.2020.049
5. Subramaniam K, Joseph MP, Babu LA. A Common Drug Causing a Common Side Effect at an Uncommon Time: Metformin-Induced Chronic Diarrhea and Weight Loss After Years of Treatment. Clin Diabetes. 2021;39(2):237-240. doi:10.2337/cd20-0101
6. Simon Spichak. Hospitalizations For Ozempic Side Effects Are Rare—But When Should You Go to the ER?. [online] Available at: Hospitalizations For Ozempic Side Effects Are Rare—But When Should You Go to the ER? [Accessed 29 April 2025]
7. Amy B. Gragnolati. 7 Metformin Side Effects to Consider (Plus Fact vs. Fiction About The Risks of Long-term Use). [online] Available at: 7 Metformin Side Effect and the Risks of Long Term Use – GoodRx [Accessed 29 April 2025]