Mùa hè đỏ lửa, bỏ túi ngay bí kíp phòng tránh và sơ cứu sốc nhiệt

1. Dấu nhiệu nhận biết cơ thể bị sốc nhiệt

Đầu tiên nhờ BS chia sẻ, những dấu hiệu sớm nhận biết cơ thể đang bị sốc nhiệt là gì? Người dân có thể tự phát hiện qua biểu hiện nào?

TS.BS Cao Xuân Thục trả lời: Vào những ngày nắng gắt, nếu phải làm việc ngoài trời hoặc ở nơi oi bức quá lâu, cơ thể có thể rơi vào tình trạng sốc nhiệt, hay còn gọi là say nắng, say nóng. Đây là một tình trạng nguy hiểm nếu không phát hiện kịp thời.

Một số dấu hiệu sớm mà người dân có thể dễ dàng nhận ra:

- Cảm giác mệt mỏi bất thường, uể oải, không còn sức dù chỉ mới ra nắng một lúc.

- Chóng mặt, nhức đầu, buồn nôn, đặc biệt là khi đứng lên, đi lại.

- Da đỏ bừng, nóng ran, lúc đầu có thể đổ nhiều mồ hôi, sau đó da trở nên khô và nóng do cơ thể mất khả năng làm mát.

- Tim đập nhanh, hồi hộp, thở gấp do thân nhiệt tăng cao gây áp lực lên tim phổi.

- Môi khô, nứt nẻ, lưỡi khô rát, kèm cảm giác khát liên tục, đây là biểu hiện rõ của tình trạng mất nước.

- Khi bệnh nặng hơn có thể thấy lơ mơ, bối rối, thậm chí co giật nhẹ, đó là lúc cần cấp cứu ngay.

Khi một người bị nghi ngờ sốc nhiệt đến khám, bác sĩ sẽ kiểm tra kỹ lưỡng và có thể ghi nhận một số triệu chứng thực thể rất điển hình, ví dụ như:

- Thân nhiệt cao bất thường, thường trên 39°C, có trường hợp lên tới 40-41°C.

- Da đỏ, khô nóng, ít hoặc không còn mồ hôi, khác với người mới vận động thì mồ hôi thường ra nhiều.

- Mạch nhanh, huyết áp có thể tụt, đặc biệt nếu mất nước nhiều, đây là dấu hiệu cảnh báo tụt tuần hoàn.

- Thở nhanh, nông, có thể kèm tiếng rít nhẹ do tăng thông khí.

- Khi thăm khám kỹ: niêm mạc môi, miệng khô, lưỡi dày, nứt nẻ cho thấy tình trạng mất nước rõ rệt.

- Ở những ca nặng hơn: bệnh nhân lơ mơ, kém tiếp xúc, phản xạ chậm, thậm chí co giật hoặc hôn mê, lúc này đã là giai đoạn sốc nhiệt nghiêm trọng, cần cấp cứu tích cực.

Ngoài ra, bác sĩ cũng sẽ tìm các dấu hiệu khác như co rút cơ, đau bụng, tiêu chảy nhẹ, hoặc bất thường tim mạch nếu có bệnh nền.

Những gì bác sĩ quan sát được trong lúc khám rất quan trọng để đánh giá mức độ nặng của sốc nhiệt, quyết định xem người bệnh có cần truyền dịch, hạ nhiệt tích cực hay phải nhập viện theo dõi.

2. TOP những điều cần lưu ý khi ra ngoài trời vào giờ nắng nóng cao điểm

Thưa BS, khi phải ra ngoài trời vào giờ cao điểm nắng nóng, người dân cần chuẩn bị và lưu ý những gì để giảm nguy cơ sốc nhiệt?

TS.BS Cao Xuân thục trả lời: Nếu bắt buộc phải ra ngoài trong khung giờ nắng gắt, nhất là từ 10h sáng đến 4h chiều, người dân nên chuẩn bị kỹ càng để bảo vệ cơ thể, tránh nguy cơ bị sốc nhiệt. Một vài lưu ý quan trọng bao gồm:

Mặc quần áo sáng màu, rộng rãi, thoáng mát, chất liệu thấm hút mồ hôi tốt. Không nên mặc đồ bó sát, màu tối dễ hấp nhiệt.

Đội nón rộng vành, mang kính râm, dùng khẩu trang vải dày nhẹ, và đặc biệt nên che kín cổ, gáy, những vùng rất dễ hấp thụ nhiệt.

Thoa kem chống nắng để bảo vệ da khỏi tia UV – nên chọn loại SPF 30 trở lên.

Uống đủ nước trước khi ra ngoài và mang theo chai nước nhỏ để uống từng ngụm đều đặn, tránh để khát mới uống.

Nếu có thể, nên tránh làm việc quá sức hoặc vận động mạnh trong lúc trời nắng, vì càng dễ mất nước và tăng thân nhiệt nhanh.

Sau mỗi khoảng 30-60 phút ngoài trời, nên tìm nơi mát nghỉ ngơi vài phút để cơ thể kịp “xả nhiệt”.

Người già, trẻ em, người có bệnh nền như tăng huyết áp, tim mạch, tiểu đường… càng phải cẩn trọng hơn vì dễ bị sốc nhiệt mà không nhận ra sớm.

Quan trọng là, hãy luôn lắng nghe cơ thể, nếu thấy mệt bất thường, chóng mặt, khát nhiều, tim đập nhanh… thì nên dừng lại, tìm chỗ mát nghỉ ngơi ngay và uống nước.

Nắng nóng là chuyện thường năm nào cũng có, nhưng sốc nhiệt là tình huống không thể xem nhẹ. Phòng bệnh vẫn luôn là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.

3. Hướng dẫn sơ cứu người bị sốc nhiệt

BS có thể hướng dẫn cách xử trí đúng khi phát hiện người bị sốc nhiệt ngoài đường không ạ? Có nên dùng nước đá chườm hay cho uống nước ngay không?

TS.BS Cao Xuân Thục trả lời: Khi gặp một người nghi bị sốc nhiệt, ví dụ như mệt lả, da đỏ bừng, không còn đổ mồ hôi, chóng mặt, lơ mơ, việc xử trí đúng ngay từ đầu có thể cứu được tính mạng. Người dân có thể làm theo các bước sau:

Bước 1: Đưa người bệnh vào chỗ mát, thoáng gió ngay lập tức. Nếu ở ngoài đường, tìm bóng cây, mái hiên, nơi có quạt hoặc gió lùa để hạ nhiệt cho cơ thể.

Bước 2: Nới lỏng quần áo, cởi bỏ bớt lớp áo ngoài nếu có thể.

Bước 3: Hạ thân nhiệt từ từ:

- Dùng khăn mát (nước thường, không đá) lau người, đặc biệt là vùng trán, cổ, nách, bẹn.

- Nếu có quạt tay hay quạt điện gần đó, kết hợp lau mát và quạt nhẹ sẽ giúp làm mát hiệu quả.

- Không nên dùng nước đá lạnh chườm trực tiếp lên cơ thể, vì có thể gây co mạch đột ngột, làm thân nhiệt không thoát ra được, thậm chí nguy hiểm cho tim mạch.

Bước 4: Cho người bệnh uống nước mát từng ngụm nhỏ nếu còn tỉnh táo. Tuyệt đối không đổ nước vào miệng nếu người bệnh lơ mơ, khó nuốt vì có thể gây sặc, nghẹt thở.

Bước 5: Gọi cấp cứu càng sớm càng tốt nếu người bệnh có dấu hiệu nặng như: không tỉnh táo, co giật, thở yếu, không đo được mạch, hoặc không hồi phục sau vài phút nghỉ ngơi.

Ghi nhớ: Làm mát cơ thể từ từ, đúng cách, không dùng nước đá trực tiếp, không cho uống nước quá nhanh, đó là nguyên tắc quan trọng để xử lý sốc nhiệt an toàn.

4. Nắng nóng cực điểm: Người lao động ngoài trời cần lưu ý gì?

Nhờ BS cho biết, người làm các công việc ngoài trời như shipper, công nhân xây dựng, xe ôm công nghệ… cần làm gì để bảo vệ sức khỏe trong điều kiện nắng nóng liên tục?

TS.BS Cao Xuân Thục trả lời: Đối với những người làm công việc ngoài trời như shipper, công nhân xây dựng, xe ôm công nghệ, đặc biệt trong thời điểm nắng nóng kéo dài, việc bảo vệ sức khỏe là rất quan trọng để tránh các bệnh lý do nóng bức, như sốc nhiệt hay mất nước. Dưới đây là một số lưu ý và biện pháp giúp bảo vệ sức khỏe hiệu quả:

Uống đủ nước: Uống nước đều đặn, không đợi đến khi khát mới uống. Cố gắng uống khoảng 150-200ml mỗi 30 phút. Nước lọc hoặc nước điện giải sẽ giúp bù lại nước và khoáng chất đã mất qua mồ hôi.

Mặc quần áo phù hợp: Mặc đồ thoáng mát, rộng rãi, chất liệu thấm hút mồ hôi, giúp cơ thể dễ dàng thoát nhiệt. Áo có màu sáng giúp giảm hấp thu nhiệt, tránh màu tối hoặc chất liệu dày cản nhiệt. Mang mũ rộng vành, kính râm và khẩu trang vải để che nắng trực tiếp và bảo vệ da.

Tránh làm việc quá sức dưới nắng trực tiếp: Nếu có thể, tìm nơi râm mát nghỉ ngơi sau mỗi giờ làm việc liên tục, không nên làm việc liên tục dưới trời nắng nóng. Cố gắng chia ca làm việc: làm việc vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh nắng nóng gắt vào buổi trưa.

Sử dụng đồ bảo vệ: Sử dụng găng tay, khẩu trang, và các vật dụng bảo vệ như kính mắt chống nắng giúp bảo vệ mắt và da khỏi tác hại của tia UV. Công nhân xây dựng, thợ hồ có thể dùng mũ bảo hiểm có khe thoáng khí, áo phản quang bảo vệ nhưng vẫn giúp cơ thể dễ dàng "thở".

Chú ý các dấu hiệu cơ thể: Luôn để ý đến các dấu hiệu cảnh báo như chóng mặt, mệt mỏi, khô miệng, đổ mồ hôi ít. Khi thấy các dấu hiệu này, hãy dừng lại ngay lập tức, nghỉ ngơi và uống nước. Nếu cảm thấy lú lẫn, nôn mửa, tim đập nhanh, hãy tìm chỗ mát, uống nước, và gọi cấp cứu nếu cần thiết.

Chú ý đến chế độ ăn uống: Cung cấp thực phẩm giàu vitamin C, trái cây như dưa hấu, cam, bưởi… giúp cơ thể bổ sung nước và khoáng chất. Hạn chế ăn các loại thực phẩm nhiều dầu mỡ, nặng bụng, gây cản trở tiêu hóa trong những ngày nắng nóng.

Lưu ý cuối cùng: Sức khỏe là tài sản quý giá nhất, hãy chú ý bảo vệ bản thân mỗi ngày khi làm việc ngoài trời dưới nắng nóng, để tránh các bệnh lý liên quan đến nhiệt độ cao và mất nước.