Mỡ máu không chỉ do ăn mỡ mà có

Mỡ máu là gì?

Mỡ máu là cách gọi phổ biến của các chất béo lưu hành trong máu, chủ yếu gồm cholesterol toàn phần, LDL-cholesterol (mỡ xấu), HDL-cholesterol (mỡ tốt) và triglyceride. Trong đó, LDL và triglyceride tăng cao là yếu tố nguy cơ quan trọng của xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

Điều đáng nói là cơ thể con người tự sản xuất mỡ máu, chứ không hoàn toàn phụ thuộc vào lượng mỡ nạp từ bên ngoài.

Ăn nhiều tinh bột, đường cũng làm tăng mỡ máu

Một trong những “thủ phạm giấu mặt” gây mỡ máu cao là tinh bột tinh chế và đường. Khi ăn nhiều cơm trắng, bún, bánh mì trắng, bánh ngọt, nước ngọt…, lượng đường trong máu tăng cao. Phần năng lượng dư thừa này sẽ được gan chuyển hóa thành triglyceride và tích trữ trong máu.

Vì vậy, có người ăn rất ít mỡ nhưng lại thích đồ ngọt, uống trà sữa, nước ngọt, ăn vặt buổi tối… vẫn có thể bị mỡ máu cao, đặc biệt là triglyceride tăng.

Gan - “nhà máy” sản xuất mỡ máu

Gan đóng vai trò trung tâm trong chuyển hóa lipid. Khi gan bị quá tải bởi rượu bia, đường, thức ăn nhiều năng lượng hoặc bị gan nhiễm mỡ, khả năng điều hòa mỡ máu sẽ rối loạn.

Người uống rượu bia thường xuyên, dù ăn uống không quá nhiều mỡ, vẫn dễ bị triglyceride tăng cao. Đó là lý do mỡ máu cao thường đi kèm gan nhiễm mỡ, béo bụng, vòng eo lớn.

Ít vận động: mỡ không được “đốt”

Cơ thể cần vận động để sử dụng chất béo làm năng lượng. Khi ngồi nhiều, ít đi lại, mỡ máu sẽ “lưu kho” thay vì được tiêu hao. Đặc biệt ở người làm việc văn phòng, tài xế, người lớn tuổi ít vận động, mỡ máu dễ tăng dù khẩu phần ăn không quá nhiều.

Ngược lại, vận động đều đặn giúp tăng HDL-cholesterol - loại mỡ tốt có tác dụng “dọn dẹp” mỡ xấu ra khỏi thành mạch.

Yếu tố di truyền và tuổi tác

Có những người mỡ máu cao dù ăn uống rất chừng mực, tập luyện đều. Nguyên nhân có thể đến từ di truyền. Một số rối loạn chuyển hóa lipid mang tính gia đình khiến gan sản xuất quá nhiều cholesterol hoặc giảm khả năng đào thải mỡ xấu.

Tuổi càng cao, quá trình chuyển hóa càng chậm, nội tiết thay đổi (đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh), mỡ máu cũng dễ tăng hơn.

Stress, thiếu ngủ và mỡ máu

Ít ai nghĩ rằng stress và thiếu ngủ cũng liên quan đến mỡ máu. Căng thẳng kéo dài làm tăng hormone cortisol, thúc đẩy tích trữ mỡ và rối loạn chuyển hóa. Người ngủ ít, ngủ muộn, làm việc ca đêm có nguy cơ mỡ máu cao hơn so với người ngủ đủ giấc.

Vậy ăn sao cho đúng để kiểm soát mỡ máu?

Kiểm soát mỡ máu không phải chỉ là “cai mỡ”, mà là ăn uống cân bằng:

• Giảm tinh bột tinh chế, hạn chế đường, nước ngọt
• Ưu tiên chất béo tốt: cá biển, dầu oliu, dầu hạt cải, các loại hạt
• Ăn đủ đạm nạc: cá, thịt nạc, đậu, trứng vừa phải
• Tăng rau xanh, chất xơ để hỗ trợ đào thải cholesterol
• Hạn chế rượu bia
• Vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày
  
  

Đừng chủ quan khi “ăn ít mỡ”

Mỡ máu cao thường không gây triệu chứng rõ ràng, nhưng lại âm thầm làm tổn thương mạch máu. Vì vậy, kể cả khi ăn uống “lành”, người trưởng thành vẫn nên xét nghiệm mỡ máu định kỳ, nhất là khi có yếu tố nguy cơ như thừa cân, tăng huyết áp, đái tháo đường, tiền sử gia đình.

Hiểu đúng về mỡ máu là bước đầu quan trọng để phòng ngừa bệnh tim mạch. Bởi đôi khi, thứ làm mỡ máu tăng lại không nằm ở… miếng mỡ trên bàn ăn.