Ánh sáng ban ngày - “liều thuốc không tốn kém” giúp kiểm soát đường huyết

Trong cuộc chiến kiểm soát bệnh tiểu đường type 2, các bác sĩ thường nhắc đến tầm quan trọng của chế độ ăn, vận động thể lực và tuân thủ thuốc. Tuy nhiên, nghiên cứu mới nhất năm 2025 mở ra một “liều canh nghiêm” hoàn toàn khác: ánh sáng ban ngày tự nhiên.

Điều ngạc nhiên là thứ tưởng như đơn giản, gần gũi này có thể cải thiện kiểm soát đường huyết - một trong những yếu tố cốt lõi của bệnh tiểu đường type 2.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Cell Metabolism bởi nhóm khoa học quốc tế từ Đại học Colorado (Mỹ) và Đại học Maastricht (Hà Lan) thực hiện vào đầu năm 2025. Thử nghiệm này không sử dụng thuốc mới, không can thiệp phức tạp, mà đánh giá ảnh hưởng của ánh sáng tự nhiên so với ánh sáng nhân tạo lên chức năng chuyển hoá đường huyết.

Ánh sáng ban ngày có thể tác động tới đường huyết?

Điều này nghe có vẻ khó tin, nhưng cơ chế lại rất logic khi nhìn vào đồng hồ sinh học (circadian rhythm) của con người. Đồng hồ này điều khiển nhịp sinh học 24 giờ - ảnh hưởng tới ngủ - thức, hormone, trao đổi chất và nhạy cảm insulin.

Trong nghiên cứu, 13 người mắc tiểu đường type 2 không có biến chứng nặng được theo dõi trong hai giai đoạn mỗi 4,5 ngày:

• Giai đoạn thứ nhất: tiếp xúc với ánh sáng ban ngày tự nhiên từ sáng đến chiều - ngồi gần cửa sổ rộng hoặc ở ngoài trời.
• Giai đoạn thứ hai: ở môi trường ánh sáng nhân tạo tiêu chuẩn, với lịch sinh hoạt và chế độ ăn giữ nguyên.

Kết quả: khi tiếp xúc nhiều ánh sáng tự nhiên, lượng đường huyết trung bình sau bữa ăn và suốt cả ngày ổn định hơn đáng kể, so với khi ở trong ánh sáng nhân tạo.

Các nhà nghiên cứu lý giải rằng ánh sáng tự nhiên giúp

• Đồng bộ nhịp sinh học hiệu quả hơn, cải thiện nhạy cảm insulin - tức là cơ thể dùng đường huyết hiệu quả hơn.
• Tăng tiêu hao năng lượng từ chất béo thay vì đường.
• Điều chỉnh gene “đồng hồ tế bào” giúp giảm dao động đường sau ăn.
  
  

Tại sao ánh sáng tự nhiên tốt hơn ánh sáng nhân tạo?

Ánh sáng ban ngày có phổ bước sóng và cường độ khác với ánh sáng đèn trong nhà. Ánh sáng mặt trời bao gồm:

• Bước sóng xanh vào buổi sáng - kích hoạt các thụ thể quang học ở võng mạc, gửi tín hiệu đến não bộ để đồng bộ nhịp sinh học.
• Cường độ ánh sáng cao hơn 10-100 lần ánh đèn trong nhà, giúp điều chỉnh hormone cortisol và melatonin - hai hormone quan trọng trong trao đổi chất và giấc ngủ.

Điều này không chỉ tốt cho giấc ngủ, mà còn giúp điều hòa đường huyết, do insulin và hormone khác hoạt động theo nhịp đồng hồ sinh học.

Ánh sáng ban ngày giúp gì người tiểu đường?

Nghiên cứu lần này tuy quy mô nhỏ (13 người), nhưng cho thấy:

• Đường huyết sau ăn ổn định hơn trong ngày tiếp xúc ánh sáng tự nhiên.
• Cơ thể dễ vận hành chuyển hoá hơn ngay cả sau những bữa ăn giống nhau.
• Không cần thay đổi chế độ ăn hay dùng thêm thuốc.
  
  

Đây là phát hiện thú vị, vì nó mở ra một chiến lược tối ưu hóa môi trường và nhịp sinh học cho người tiểu đường - đơn giản nhưng hiệu quả.

Có nên áp dụng ngay không?

Câu trả lời là có thể thử ngay, vì an toàn, dễ thực hành và không tốn kém.

Bạn có thể bắt đầu bằng những điều sau: ngồi ở gần cửa sổ trong buổi sáng; hãy để ánh sáng tự nhiên chiếu vào phòng khi bạn ăn sáng, đọc sách hay làm việc; đi bộ ngoài trời mỗi sáng... từ 15-30 phút mỗi ngày không chỉ giúp tiêu hao năng lượng mà còn giúp ánh sáng tự nhiên đi vào đồng hồ sinh học.

Tránh ánh sáng nhân tạo mạnh vào buổi tối. 

Giảm độ sáng đèn, hạn chế màn hình trước khi ngủ giúp hormone melatonin được sản sinh đúng lúc.

Nên nhớ gì về nghiên cứu này?

• Nghiên cứu nói về lợi ích trung bình, không phải “chữa khỏi tiểu đường”.
• Ánh sáng tự nhiên là một giải pháp bổ trợ, không thay thế thuốc hay chế độ ăn.
• Tác dụng có thể khác nhau giữa mỗi người - tùy nhịp sinh học, thời gian tiếp xúc và thói quen.

Trong cuộc sống hiện đại với nhiều giờ trong nhà và ánh sáng nhân tạo, việc “đón nắng” đúng cách có thể trở thành một phần của chiến lược sống khoẻ thông minh, góp phần kiểm soát bệnh tốt hơn mà không tốn chi phí, không tác dụng phụ - một sự bổ sung đáng giá cho chế độ ăn uống, vận động và điều trị y tế.