Siêu âm có lợi thế đối với những tạng đặc

Nhờ BS chia sẻ cụ thể, siêu âm có thể kiểm tra, đánh giá được tình trạng của những cơ quan nào trong ổ bụng?

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Đa phần các bác sĩ sẽ chỉ định siêu âm để tìm các bệnh lý ở ổ bụng. Siêu âm là một phương tiện chẩn đoán không gây hại và dễ thực hiện, có ở hầu hết các cơ sở y tế với chi phí đầu tư phù hợp. Chính vì vậy, có thể nói siêu âm là một phương tiện đầu tay để chẩn đoán bệnh lý cũng như kiểm tra sức khỏe.

Siêu âm có lợi thế đối với những tạng đặc trong cơ thể. Siêu âm có thể đánh giá những bệnh lý ở gan như u gan, nang gan, sỏi túi mật, sỏi đường mật; những bệnh lý ở tụy như sỏi tụy, u tụy, viêm tụy cấp, viêm tụy hoại tử; những tổn thương ở lách như nang lách, u lách...

Một số trường hợp chấn thương gây vỡ gan, vỡ lách cũng chẩn đoán được trên siêu âm. Đặc biệt, siêu âm chẩn đoán rất nhạy những trường hợp dịch trong ổ bụng.

Siêu âm còn đánh giá được những bệnh lý hệ niệu như sỏi niệu, sỏi thận, ứ nước thận, sỏi niệu quản, sỏi bàng quang và những bệnh lý tuyến tiền liệt.

Siêu âm có thế mạnh trong chẩn đoán sản khoa trong thai kỳ.

Siêu âm có thể khảo sát cơ quan nào ngoài ổ bụng?

Xin hỏi BS, ngoài ổ bụng, siêu âm còn được dùng để khảo sát những cơ quan nào trên cơ thể?

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Siêu âm có lợi thế trong xác định các mô đặc, các cơ quan đặc và mô mềm.

Tại các bệnh viện mắt cũng có máy siêu âm với đầu dò tần số cao.

Ở vùng cổ có thể siêu âm tuyến giáp, các hạch xung quanh cổ. Thấp hơn nữa là siêu âm các bệnh lý tuyến vú như u vú, áp xe vú, trường hợp tắc tuyến sữa.

Siêu âm còn có thế mạnh trong chẩn đoán mạch máu như siêu âm động mạch cảnh, siêu âm động mạch chủ bụng hay một số động mạch chi trên, chi dưới.

Siêu âm chẩn đoán các bệnh lý, tổn thương vùng bẹn bìu

Xin hỏi BS, siêu âm bẹn bìu có thể chẩn đoán các bệnh lý gì? Người bệnh có cần chuẩn bị gì trước khi thực hiện siêu âm không, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Bệnh viện Bình Dân có khoa Nam học, mỗi ngày thực hiện siêu âm bẹn bìu cho rất nhiều bệnh nhân, có ngày lên đến 150 trường hợp. Siêu âm vùng bẹn bìu có giá trị cao trong chẩn đoán.

- Thừng tinh: Chẩn đoán được giãn tĩnh mạch thừng tinh, xoắn thừng tinh. Xoắn thừng tinh là một trường hợp rất cần được chẩn đoán sớm để điều trị hiệu quả. Trong vòng 6-8 giờ sau khi bị xoắn, nếu kịp thời đến bệnh viện để siêu âm, chẩn đoán đúng thì bác sĩ sẽ mổ tháo xoắn, không phải cắt bỏ tinh hoàn.

- Mào tinh: Chẩn đoán được những trường hợp nang mào tinh, viêm mào tinh.

- Tinh hoàn: Chẩn đoán được viêm tinh hoàn. Đặc biệt trong trường hợp chấn thương tinh hoàn, siêu âm sẽ khảo sát được tinh hoàn vẫn còn nguyên hay đã bị vỡ.

- Mô bìu: Chẩn đoán được viêm mô bìu, áp xe mô bìu.

- Bẹn: Chẩn đoán được những tổn thương vùng bẹn như hạch bẹn, thoát vị bẹn.

Khi đến siêu âm, bệnh nhân không cần chuẩn bị nhiều. Quan trọng nhất là chuẩn bị tâm lý vì đây là vùng nhạy cảm, đa phần mọi người sẽ cảm thấy ngại thăm khám. Nhưng bệnh nhân có thể yên tâm vì tại Bệnh viện Bình Dân, buồng siêu âm được bố trí kín đáo, riêng tư.

Siêu âm doppler giúp phân biệt những bệnh lý gần giống nhau

Siêu âm doppler màu sẽ giúp chẩn đoán những vấn đề gì? Người bệnh cần chuẩn bị gì để siêu âm thuận lợi và cho kết quả chính xác, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Siêu âm doppler màu, siêu âm 2D, siêu âm trắng đen không giống như tivi trắng đen và tivi màu. Siêu âm doppler màu chuyên về xem xét các dòng chảy: dòng chảy đi xa đầu dò có màu xanh, dòng chảy đi dần về hướng đầu dò có màu đỏ.

Siêu âm doppler đánh giá sự di chuyển của mạch máu, được ứng dụng để khám các mạch máu, kiểm tra sự thông suốt, kiểm tra huyết khối, hẹp mạch máu... Chẳng hạn quá trình sinh lý bệnh làm sung huyết tinh hoàn, khi bỏ phổ màu vào sẽ thấy sung huyết nhiều, từ đó chẩn đoán được viêm tinh hoàn.

Thông thường, để cung cấp chất dinh dưỡng cho sự phát triển của tế bào, số lượng mạch máu tăng sinh quanh vùng tổn thương rất cao. Lấy ví dụ, đối với ung thư gan dạng HCC (ung thư biểu mô tế bào gan - Hepatocellular carcinoma), lượng mạch máu ở động mạch đến nuôi rất nhiều. Khi siêu âm phổ màu sẽ quan sát được tăng sinh rõ của mạch máu để chẩn đoán phân biệt.

Trong trường hợp áp xe gan, áp xe thường bị thoái hóa, chỉ tăng sinh mạch máu ở vùng ngoại biên còn đối với ung thư thì sẽ phủ toàn bộ vùng tổn thương.

Nhờ có siêu âm doppler, chúng tôi chẩn đoán được những bệnh lý gần giống nhau mà siêu âm 2D không chẩn đoán được.

Nhịn ăn 6-8 tiếng, không uống nước có ga trước khi siêu âm mạch máu

Trước khi thực hiện siêu âm, bệnh nhân có cần nhịn ăn, nhịn uống không, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Siêu âm mạch máu, đặc biệt là những trường hợp mạch máu trong nội tạng như động mạch thận, động mạch chủ bụng, bệnh nhân nên nhịn đói 6-8 tiếng trước khi siêu âm, không uống các loại nước có ga sinh hơi vì sóng âm không xuyên qua được.

Bệnh nhân cần nhịn ăn để đường tiêu hóa ở trạng thái ít hơi nhất có thể nhằm xác định đúng nhất các bệnh lý mạch máu như hẹp động mạch thận, động mạch chủ, động mạch thân tạng nằm sau ống tiêu hóa.

Ngoài ra, trong những trường hợp khác, bệnh nhân có thể ăn uống bình thường.

Uống nước, nhịn tiểu trước khi siêu âm bàng quang

Một số trường hợp đến phòng siêu âm lại được bác sĩ yêu cầu ra ngoài uống thêm nước, lát sau mới quay lại siêu âm? Vậy, những loại siêu âm nào cần uống nước trước khi thực hiện, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Khi uống nước, trong cơ thể có 2 chỗ chứa. Dạ dày là chỗ chứa nước tạm thời trong khoảng 1 – 2 tiếng, sau đó đưa xuống ống tiêu hóa. Chỗ chứa lâu hơn là bàng quang.

Khi không uống nước, chúng ta có thể vô tình nuốt hơi vào dạ dày làm che đi những tổn thương lân cận. Do đó, với những trường hợp sỏi túi mật, sỏi đường mật, những bệnh lý xung quanh dạ dày, bệnh nhân cần phải uống nước để đẩy hơi ra hoặc để nước làm bước đệm, quan sát những cơ quan sau đó rõ hơn.

Nếu không có nước sẽ rất khó xác định những trường hợp sỏi bàng quang, bướu bàng quang hay những tổn thương khác ở bàng quang. Khi bàng quang căng, việc xác định những tổn thương sẽ dễ dàng hơn nên bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân uống nước và nhịn tiểu.

Làm xét nghiệm máu trước, thực hiện siêu âm sau

Có nhiều bệnh nhân được chỉ định xét nghiệm máu và siêu âm trong cùng một buổi khám. Bệnh nhân nên thực hiện chỉ định nào trước? Uống nhiều nước để siêu âm liệu có ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm máu không, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Theo kinh nghiệm, lời khuyên của tôi là nên làm xét nghiệm máu trước. Tùy theo yêu cầu xét nghiệm về sinh hóa hay miễn dịch mà máy móc cần thời gian nhất định để thực hiện.

Siêu âm thì có kết quả ngay. Vì vậy, bệnh nhân nên đi lấy máu để làm xét nghiệm trước, sau đó thực hiện siêu âm để đỡ mất thời gian chờ đợi.

Nếu chỉ uống nước lọc sẽ không ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm máu. Đừng uống các loại nước có ga, có đường hay có cồn.

Sử dụng MRI, CTscan khi sóng siêu âm không thể truyền đến vùng khảo sát

Mỡ bụng dày có ảnh hưởng gì đến kết quả siêu âm không, thưa BS? Những người thuộc trường hợp này có cần làm thêm những cận lâm sàng nào khác không?

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Trước đây, những bệnh nhân có cơ địa thành bụng dày thường khó khảo sát do sóng âm không truyền tải đến được những cơ quan nằm quá sâu cũng như không thu tín hiệu về được.

Với tiến bộ của khoa học kỹ thuật, các loại máy siêu âm hiện đại đã khắc phục được phần nào khó khăn này. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp mà siêu âm không xuyên thấu tới được nên sẽ dùng những cận lâm sàng khác như MRI hay CTscan tùy theo bệnh lý và cơ quan cần khảo sát.

Cũng có thể phối hợp với các xét nghiệm máu để củng cố thêm chẩn đoán bệnh lý.

Những kỹ thuật siêu âm tân tiến tại Bệnh viện Bình Dân (TPHCM)

Nhờ BS giới thiệu qua một vài kỹ thuật siêu âm tân tiến mà Bệnh viện Bình Dân đang áp dụng.

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Tại Bệnh viện Bình Dân có thiết bị để thực hiện siêu âm đàn hồi ở tinh hoàn để đánh giá độ cứng của u, siêu âm vùng tuyến giáp, siêu âm vùng tuyến vú.

Chuyên sâu hơn, Bệnh viện Bình Dân có siêu âm qua ngả trực tràng để đánh giá tuyến tiền liệt. Qua ngả trực tràng sẽ tiếp cận rất gần tuyến tiền liệt, từ đó kết quả siêu âm có độ chính xác cao, khảo sát được những tổn thương ở tuyến tiền liệt.

Đặc biệt chúng tôi có siêu âm nội soi dạ dày, giúp ích rất nhiều để đánh giá độ dày của tổn thương niêm mạc dạ dày, nhất là những trường hợp có nang giả tụy áp thành dạ dày sau viêm tụy.

Sau khi siêu âm để đánh giá độ cọ xát giữa thành nàng với thành dạ dày, bác sĩ có thể xuyên thành dạ dày qua nang và dẫn lưu trong lòng dạ dày.

Trước khi có siêu âm nội soi này, phải thực hiện siêu âm dẫn lưu qua da, bệnh nhân phải mang túi bên ngoài. Khi dẫn lưu trong dạ dày, nước từ nang giả tụy thông vào dạ dày và trôi xuống, thuận lợi hơn nhiều.

Giải thích trường hợp sỏi thận dưới 10mm, siêu âm lúc có lúc không

Câu hỏi của khán giả: Em bị đau bụng, đi siêu âm thấy có sỏi thận 6mm và được cho thuốc về uống 1 tuần. 1 tuần sau em đi khám ở một cơ sở khác, khi kiểm tra lại thì không thấy sỏi thận nữa.

Xin hỏi BS, kết quả siêu âm liệu có chính xác không? Em có nên đi siêu âm thêm lần nữa không ạ?

BS.CK2 Nguyễn Chí Phong trả lời: Bệnh viện Bình Dân có lượng bệnh nhân đến khám niệu khoa tương đối nhiều và chúng tôi thường xuyên gặp những tình huống tương tự.

Thứ nhất, sỏi dưới 10mm có thể tự tống xuất qua đường niệu bình thường hoặc cũng có thể dùng thuốc hỗ trợ. Như trường hợp của bạn, sỏi 6mm sau một thời gian uống thuốc đến siêu âm lại không còn thấy nữa thì cần phải xem xét thật kỹ trên siêu âm. Có thể đổi tư thế để khảo sát sâu hơn và chính xác hơn.

Nếu vẫn không tìm thấy, khả năng cao sỏi đã tự ra ngoài được. Bệnh nhân chưa an tâm có thể quay lại để kiểm tra sau 1-2 tuần.