Giải pháp vượt qua rào cản kém tuân trị trong quản lý đột quỵ do xơ vữa để bảo vệ bệnh nhân tốt hơn

LDL-C - Yếu tố nguy cơ “thầm lặng” cần kiểm soát chặt chẽ

Theo TS.BS Đào Việt Phương - Phó Giám đốc Trung tâm Đột quỵ Bệnh viện Bạch Mai, mảng xơ vữa động mạch hình thành và tiến triển tỷ lệ thuận với nồng độ LDL-C theo thời gian, thường diễn ra âm thầm cho đến khi gây biến cố nghiêm trọng như đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim.

Do đó, không thể chờ đến khi bệnh nhân gặp biến cố mới can thiệp, mà cần chủ động phòng ngừa nguyên phát bằng cách thay đổi lối sống, chế độ ăn, tập luyện và can thiệp sớm cho nhóm nguy cơ cao.

Với bệnh nhân đã có biến cố tim mạch do xơ vữa, thuốc hạ LDL-C như statin hoặc các nhóm non-statin là giải pháp chính. Các khuyến cáo quốc tế (ESC 2019, Hội Đột quỵ Châu Âu 2022) đều đặt mục tiêu LDL-C <1,8 mmol/L cho bệnh nhân nguy cơ cao và <1,4 mmol/L cho nguy cơ rất cao, thậm chí <1 mmol/L với bệnh nhân có biến cố tái phát trong vòng 2 năm. Bộ Y tế Việt Nam (2024) cũng khuyến cáo phối hợp các liệu pháp như PCSK9 khi statin tối đa không đạt mục tiêu.

Kém tuân thủ điều trị - Rào cản lớn nhất trong quản lý LDL-C

Thực tế, khoảng 80% bệnh nhân xơ vữa động mạch vành dùng statin không đạt mục tiêu LDL-C <1,8 mmol/L. Ngay cả khi dùng liều cao, vẫn có trên 40% bệnh nhân không đạt ngưỡng khuyến cáo. Nguyên nhân quan trọng nhất là sự kém tuân thủ điều trị, với tới 66% bệnh nhân bỏ thuốc hoặc uống không đều.

Điều đáng chú ý, tuân thủ điều trị mang lại hiệu quả rõ rệt hơn cả việc tăng cường độ thuốc. Bệnh nhân tuân thủ tốt dù dùng liều trung bình vẫn có kết quả hạ LDL-C và giảm biến cố tim mạch tốt hơn nhóm dùng liều cao nhưng không tuân thủ. Lý do khiến bệnh nhân bỏ thuốc thường là lo ngại tác dụng phụ (mệt, đau cơ, tăng men gan), tin đồn về hại gan thận, khó nhớ uống thuốc, hoặc chi phí điều trị kéo dài.

Tại Việt Nam, khảo sát cho thấy tỷ lệ rối loạn mỡ máu lên đến 30,2% nhưng chỉ 22,1% dùng statin, và chỉ khoảng 1/3 tuân thủ điều trị. Đây là tín hiệu cảnh báo cần thay đổi cả từ phía bệnh nhân, nhân viên y tế và hệ thống chính sách.

Giải pháp vượt qua rào cản và tối ưu hóa tuân thủ điều trị

TS.BS Đào Việt Phương nhấn mạnh, để cải thiện tuân thủ điều trị, cần đồng bộ 3 nhóm giải pháp:

- Từ phía bệnh nhân: Nâng cao nhận thức về lợi ích của việc kiểm soát LDL-C lâu dài; khuyến khích trao đổi với nhân viên y tế khi gặp tác dụng phụ; sử dụng công nghệ như ứng dụng nhắc uống thuốc.

- Từ phía nhân viên y tế: Giải thích rõ tác dụng, cách dùng, kế hoạch điều trị; để lại thông tin liên hệ. Chính sách mới của Bộ Y tế cho phép bác sĩ được kê đơn thuốc tối đa 90 ngày cho một số bệnh mạn tính, thay vì 30 ngày như trước đây, nhằm giảm gánh nặng đi lại, chi phí và tạo điều kiện điều trị liên tục cho người bệnh được ủng hộ.

- Từ hệ thống y tế và chính sách: Cải thiện khả năng chi trả, mở rộng bảo hiểm; ưu tiên thuốc thế hệ mới giúp giảm số lần dùng.

Một ví dụ là inclisiran - thuốc ức chế PCSK9 thế hệ mới - chỉ cần 2 liều/năm, giúp tỷ lệ tuân thủ đạt 91% tại Mỹ và 100% tại Ấn Độ. Đây là hướng đi tiềm năng để giảm gánh nặng bệnh tật và chi phí điều trị lâu dài.

TS.BS Đào Việt Phương kết luận, bệnh lý tim mạch do xơ vữa là nguyên nhân tử vong hàng đầu, và mục tiêu kiểm soát LDL-C ngày càng chặt chẽ.

Tuân thủ điều trị là yếu tố quyết định hiệu quả quản lý, bên cạnh lựa chọn thuốc phù hợp. Để cải thiện, cần sự phối hợp từ bệnh nhân, nhân viên y tế và chính sách, đồng thời ứng dụng các giải pháp mới như inclisiran nhằm duy trì LDL-C ở mức tối ưu, giảm nguy cơ đột quỵ và biến cố tim mạch tái phát.

>>> Từ 1 đơn vị đến mạng lưới 130 trung tâm: Bước tiến lớn của điều trị đột quỵ Việt Nam

>>> Thách thức và cơ hội mới trong điều trị đột quỵ cấp trước viện tại Việt Nam