1. Chi phí điều trị bệnh lý tim mạch, xơ vữa động mạch khá cao

Chi phí chăm sóc sức khỏe liên quan đến điều trị xơ vữa động mạch thế nào? Việc phòng ngừa xơ vữa động mạch sẽ giúp tiết kiệm chi phí điều trị tình trạng này ra sao, thưa BS?

TS.BS Trần Hòa trả lời: Chi phí điều trị cho các bệnh lý tim mạch khá cao, đặc biệt là bệnh lý tim mạch do xơ vữa. Mặc dù các loại thuốc điều trị và phương pháp điều trị được BHYT hỗ trợ, tuy nhiên chi phí cần chi trả thêm sẽ tùy vào phương pháp điều trị bệnh nhân được thực hiện.

Về vấn đề dự phòng, ông bà ta nói luôn đúng “phòng bệnh hơn chữa bệnh”, với các phương pháp không tốn tiền như chạy bộ, hít thở không khí, kiêng ăn, tập luyện thể dục, bỏ thuốc lá… đó là vấn đề quan trọng mà không tốn chi phí, và cần áp dụng xuyên suốt cả cuộc đời.

2. Dự phòng xơ vữa động mạch áp dụng cho cả người khỏe mạnh và bệnh nhân

Nhờ BS chia sẻ thêm về những điểm mới trong các hướng dẫn chẩn đoán, điều trị xơ vữa động mạch hiện nay?

TS.BS Trần Hòa trả lời: Xơ vữa động mạch là vấn đề được cả thế giới quan tâm, đến nay đã có rất nhiều phát triển, các phương pháp hiện đại giúp quản lý và điều trị xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, vấn đề dự phòng vẫn là cơ bản và ưu tiên hàng đầu trong tất cả các khuyến cáo, hướng dẫn về xử trí xơ vữa động mạch.

Việc dự phòng được áp dụng cho tất cả mọi người từ khỏe mạnh đến nhóm người đang mắc bệnh lý, vấn đề này luôn được đưa lên hàng đầu. Đối với người chưa mắc bệnh được gọi là dự phòng nguyên phát khi vấn đề chưa xảy ra; còn khi bệnh nhân đang mắc xơ vữa động mạch, vẫn tiếp tục dự phòng để không xảy ra biến cố, vì khi biến cố xảy ra bệnh sẽ trở nặng, tỷ lệ tử vong cao.

Về vấn đề điều trị, ngày nay có rất nhiều phương pháp, trong đó thuốc là vấn đề hàng đầu trong quản lý rối loạn mỡ trong máu và các yếu tố nguy cơ khác. Riêng xơ vữa động mạch phải quản lý tốt mỡ trong máu tối ưu nhất, huyết áp phải đạt mục tiêu, chỉ số đường huyết hay HbA1c luôn đảm bảo… Bên cạnh đó cần quản lý các vấn đề khác như cân nặng.

Về điều trị rối loạn lipid máu, hiện nay statin là nhóm thuốc hàng đầu trong quản lý, dự phòng biến cố tim mạch do xơ vữa. Ngoài ra có một số loại thuốc mới hơn vì nếu chỉ nhóm thuốc statin có thể không giải quyết được hết các vấn đề lối sống, bởi vì khi điều trị bệnh nhân có bệnh lý tim mạch do xơ vữa, nồng độ cholesterol máu phải đạt mục tiêu, nếu không đạt được bác sĩ phải thay đổi và dùng các thuốc mới.

Hiện nay trên thế giới và tại Việt Nam đã có những loại thuốc mới giúp đạt được nồng độ cholesterol máu ở mức tối ưu.

Ngoài ra còn có một số phương pháp khác nếu xuất hiện xơ vữa động mạch về mặt lâm sàng, theo đó có các phương pháp như can thiệp đặt stent (can thiệp nội mạch), phương pháp này thực hiện khi có các trường hợp mạch máu hẹp quá mức, có triệu chứng, việc sử dụng thuốc chỉ góp một phần trong điều trị, vấn đề là cần giải quyết vị trí hẹp bằng cách nong hoặc can thiệp đặt stent.

Trong một số tình huống mạch máu phức tạp, vượt quá khả năng can thiệp nội mạch, các bác sĩ cần tiến hành phẫu thuật cho bệnh nhân, tại Việt Nam đã có những phương pháp phẫu thuật mạch máu, giúp tưới máu lại các chỗ bị tắc, vị trí hẹp.

3. Làm gì để kiểm soát tốt tình trạng viêm, ngăn ngừa biến cố tim mạch?

Ngay cả khi mức LDL-C được kiểm soát, tình trạng viêm nổi lên như một tác nhân chính gây ra các biến cố tim mạch lớn.

- Xin hỏi BS, nhận biết viêm như thế nào? Làm sao để kiểm soát tình trạng viêm hiệu quả để ngăn chặn các biến cố tim mạch?

TS.BS Trần Hòa trả lời: Trong y học hiện nay viêm là vấn đề quan trọng, len lỏi trong đời sống và là yếu tố gây ra các bệnh lý con người thường mắc phải. Ví dụ như ung thư, đột quỵ, đặc biệt là xơ vữa động mạch, thậm chí khi con người đã kiểm soát tốt huyết áp, đường huyết, các yếu tố trong máu… nhưng nếu tình trạng viêm vẫn còn sẽ xảy ra các biến cố.

Viêm sẽ làm các mảng xơ vữa đang ổn định trở nên ác tính, không ổn định và tích tụ các yếu tố đông máu tạo thành cục máu đông dẫn đến nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

Một số bệnh nhân khi được bác sĩ thăm khám nhận thấy luôn có tình trạng viêm trong cơ thể. Ví dụ như viêm khớp, gout, viêm đa khớp dạng thấp… những người nhiễm HIV mặc dù đang điều trị nhưng tình trạng viêm luôn tồn tại trong cơ thể người bệnh.

Một số bệnh lý có tình trạng viêm thường xảy ra như bệnh nhân đái tháo đường, bệnh thận mạn…

Đó là những tình huống dễ phát hiện viêm trên lâm sàng, tuy nhiên vẫn có những người luôn tồn tại viêm trong cơ thể nhưng không thể phát hiện trên lâm sàng mà cần tầm soát.

Trong thực tế bên cạnh việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ dẫn đến xơ vữa động mạch, còn cần xét nghiệm yếu tố viêm như chỉ số hsCRP, đây là một trong các chỉ định bác sĩ thường làm để tầm soát yếu tố viêm cho bệnh nhân.

Để quản lý yếu tố viêm, những việc được áp dụng thường ngày như tập luyện thể dục, bỏ thuốc lá, ăn uống theo chế độ khoa học tốt cho sức khỏe, giữ tinh thần thoải mái… đó là các yếu tố trong lối sống giúp giảm viêm. Bên cạnh đó, các loại thuốc hiện có sẽ giúp ổn định mảng xơ vữa, giảm tình trạng viêm.

Ví dụ như sử dụng statin là một trong những loại thuốc vừa giảm cholesterol máu, giảm viêm cho mảng xơ vữa. Đó là những điều trong thực tế thường ngày các bác sĩ thực hiện để đánh động vào vấn đề viêm, đặc biệt trên mảng xơ vữa không ổn định.

4. Can thiệp mạch máu, đặt stent, phẫu thuật điều trị xơ vữa rồi vẫn phải dự phòng

Sau khi can thiệp mạch máu, có phải là bệnh nhân được xóa bỏ nguy cơ đau tim và đột quỵ không ạ?

TS.BS Trần Hòa trả lời: Dự phòng thứ phát được áp dụng đối với nhóm bệnh nhân đã có nhồi máu cơ tim, đột quỵ và may mắn được sống, bởi vì những tình huống này nếu xảy ra có thể là kết thúc một cuộc sống, nhưng sẽ có những người bệnh thoát qua cửa tử và tiếp tục dự phòng.

Những bệnh nhân đã gặp các biến cố trên, đã phẫu thuật, đặt stent nhưng bệnh không hoàn toàn khỏi, những biến cố có thể tiếp tục xảy ra, nhóm bệnh nhân này cần tiếp tục điều trị và dự phòng.

Bên cạnh đó, những người sau nhồi máu cơ tim sẽ tiếp tục được uống thuốc kháng tiểu cầu, kháng đông, các loại thuốc hạ mỡ, điều chỉnh các vấn đề trong lối sống.

Trong đó, nếu bệnh nhân bị đái tháo đường phải kiểm soát đường huyết chặt chẽ, kiểm soát huyết áp và đặc biệt thay đổi lối sống như bỏ thuốc lá, tập luyện thể dục, kiêng ăn, giảm cân nếu đang gặp tình trạng thừa cân, béo phì.

Tóm lại, bệnh nhân được đặt stent, phẫu thuật vẫn chưa giải quyết hết vấn đề, họ vẫn phải tiếp tục tuân thủ điều trị và cùng nhân viên y tế theo dõi chế độ sinh hoạt.

5. Nhóm người nào cần tầm soát sớm xơ vữa động mạch?

Để phòng ngừa xơ vữa mạch máu, chúng ta nên làm gì? Liệu có nên tầm soát mạch máu ở một số độ tuổi/mốc thời gian (VD bao nhiêu tuổi nên tầm soát, cách bao nhiêu năm nên tầm soát…)?

TS.BS Trần Hòa trả lời: Những người trưởng thành là nhóm người ưu tiên cần lưu ý đến vấn đề này. Việc khám sức khỏe định kỳ hàng năm đã có những xét nghiệm kiểm tra liên quan đến xơ vữa động mạch.

Ví dụ như đo huyết áp, thử đường huyết, đo nồng độ mỡ trong máu, đó là những xét nghiệm tầm soát các yếu tố nguy cơ có thể gây ra xơ vữa động mạch. Tuy nhiên nhóm người cần tầm soát sớm hơn có các yếu tố nguy cơ bao gồm: tiền sử gia đình có nhiều người mắc bệnh tim mạch như ba, ông nội, bà nội… (check lại chi tiết này, vì ba và ông nội bà nội là những người bên nội, còn bên ngoại không cần đưa vào tiền sử gia đình hay sao? Nếu xem lại có bao gồm bên ngoại nữa thì xóa chữ màu tím cũng được)

Hay người trẻ từng ít nhất một lần xảy ra biến cố tim mạch, người đó phải đi tầm soát. Ví dụ như người trẻ bị đột quỵ, bị nhồi máu cơ tim cần tầm soát sớm hơn.

>>> Phần 1: Xơ vữa động mạch vị trí nào sẽ nguy hiểm tính mạng?