1. Sự khác biệt giữa còi xương và suy dinh dưỡng ở trẻ là gì?

Vẫn còn rất nhiều phụ huynh nhầm lẫn bệnh còi xương và suy dinh dưỡng vì họ cứ nghĩ em bé bị còi xương là suy dinh dưỡng. Trên thực tế, hai bệnh này hoàn toàn khác nhau. Sau đây, là một số bệnh để chúng ta phân biệt.

Có những em bé bị còi xương, chúng ta thấy được cơ địa ốm yếu và người rất gầy. Có những em bé bị còi xương nhưng thể hình rất mập mạp bụ bẫm, tức là em bé đó ăn uống nhiều nhưng thiếu chất tốt cho xương.

Vấn đề thứ hai là nguyên nhân, nguyên nhân khiến các bé bị còi xương là do các bé thiếu vitamin D. Vitamin D là một trong các yếu tố hấp thu và chuyển hóa canxi và photpho. Đây là 2 yếu tố quan trọng cho sự phát triển của xương và răng. Thiếu chất này sẽ dẫn đến xương không thể phát triển hay còi cọc.

Suy dinh dưỡng là do trẻ thiếu các chất dinh dưỡng cần thiết chứ không chỉ riêng thiếu vitamin D và canxi. Trong vấn đề ăn uống, trẻ không ăn đủ chất để giúp trẻ phát triển, rõ nhất là tình trạng trẻ không tăng cân. Đây là hình thức khác biệt thứ hai.

Thứ ba, cách điều trị cũng khác. Đối với các em bé bị còi xương, chúng ta bổ sung vitamin D và tăng cường canxi cho cơ thể. Đây là một trong các phương pháp điều trị trọng yếu.

Điều trị trẻ suy dinh dưỡng là một vấn đề khác, ta cần cung cấp đủ chất cho những em bé bị thiếu chất đặc biệt là các năng lượng dinh dưỡng cao để các bé có thể phát triển kịp thời cùng các bạn đồng trang lứa.

2. Có phải trẻ ốm yếu gầy còm là suy dinh dưỡng?

Với tình trạng không tăng cân, người ốm gầy xanh xao, chúng ta thấy hầu hết các em bé này bị còi xương có khi kèm theo suy dinh dưỡng.

Nhưng trong tình trạng còi xương, có những thể rất khác: em bé phát triển cân nặng tốt tăng trưởng tương đối so với cùng lứa tuổi nhưng lại bị thiếu hụt những chất quan trọng đó, dẫn đến xương, răng không được tốt. Đây là một trong số các trường hợp chúng ta thường thấy.

Tuy nhiên, đối với các em bé suy dinh dưỡng chúng ta thấy đa số các em bé thiếu hụt chất dinh dưỡng là chính. Đây là một trong các biểu hiện chúng ta thấy rõ vì sao nuôi em bé nhưng trẻ không tăng cân.

3. Còi xương hay suy dinh dưỡng nguy hiểm hơn? Nếu kéo dài sẽ để lại biến chứng gì?

Theo đánh giá của bác sĩ dinh dưỡng và bác sĩ nhi khoa, cả hai tình trạng trên đều không tốt cho sức khỏe của bé.

Một em bé bị còi xương ở mức độ nhẹ sẽ bị chậm lớn, răng không phát triển tốt, xương không vững chắc. Nếu em bé bị rơi vào tình trạng bị còi xương nghiêm trọng sẽ dẫn đến biến dạng về xương, thậm chí dẫn đến tử vong vì lúc đó, cơ địa có sức đề kháng rất kém.

Khung xương là một trong các yếu tố bảo vệ cơ thể của chúng ta, các cháu dễ bị nhiễm bệnh viêm phổi dẫn đến tử vong. Nặng hơn nữa, bệnh có thể gây biến dạng xương. Lồng ngực nhô ra, chân hình vòng kiềng, chữ X… hoặc xương và răng phát triển rất tệ không giống các em bé khác. Rất dễ bị vỡ xương và gãy xương. Nếu chúng ta không can thiệp, nó sẽ để lại các hậu quả đó.

Một số em bé trong quá trình bị còi xương, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến thể chất cũng như tinh thần. Khi bước vào môi trường học tập, các em bé đó sẽ không tập trung. Đôi khi sự còi cọc nhỏ con như vậy sẽ bị các bạn cùng trang lứa trêu chọc nên trẻ cảm thấy không tự tin.

Đối với tình trạng suy dinh dưỡng, đó là một trong các yếu tố được nhắc đến rất nhiều. Một em bé có chế độ dinh dưỡng tốt sẽ luôn song hành với sức đề kháng rất tốt. Hiệp hội Nhi khoa đã có các công trình nghiên cứu và bằng chứng rất cụ thể cho thấy các em bé bị suy dinh dưỡng hoặc nhẹ cân dễ rơi vào tình trạng bệnh nặng khi bị nhiễm trùng về đường hô hấp, các em có thể gặp các biến chứng nguy hiểm.

Những em bé có chế độ dinh dưỡng tốt, cân nặng tốt bệnh chỉ thoáng qua và không để lại các biến chứng nguy hiểm. Đó là một trong các yếu tố rất quan trọng: có chế độ dinh dưỡng tốt tức là có hệ miễn dịch tốt giúp các bé lướt qua căn bệnh. Các em bé bị suy dinh dưỡng sẽ bị tình trạng nguy kịch về sức khỏe nhất là suy dinh dưỡng phù, teo đét, hay là phối hợp.

Khi chúng ta khảo sát tình trạng chung, các em bé đó rất xanh xao gầy ốm, học hành kém hơn bạn cùng trang lứa vì không có đủ chất cho sự phát triển của não bộ. Đó là những ảnh hưởng xa, sau này các em bé lớn lên không có chiều cao lý tưởng và sẽ kém thành công trong cuộc sống.

4. BS có thể chia sẻ cách bổ sung chất dinh dưỡng cho trẻ suy dinh dưỡng hợp lý?

Đối với các em bé bị còi xương, chúng ta nên bổ sung vitamin D cho trẻ. Đây là một trong các yếu tố quan trọng, việc bổ sung vitamin D rất dễ thực hiện.

Đối với các em bé nhỏ (các em bé được mẹ chăm sóc từ 6 tháng - 1 tuổi), chúng ta tăng cường việc phơi nắng hằng ngày. Đây cũng là một cách kích hoạt tiền vitamin D nằm ở dưới da. Khi được ánh nắng chiều vào có tia tử ngoại, tiền vitamin D này được kích hoạt và trở thành vitamin D hoạt động, giúp cho canxi và photpho được chuyển đến xương và răng.

Để bổ sung vitamin D cho các bé bị còi xương, có rất nhiều cách ngoài phơi nắng. Khi đi khám, bác sĩ thấy trẻ bị thiếu nhiều hay rơi vào tình trạng nghiêm trọng, bác sĩ sẽ cho loại thuốc uống. Đây là một trong các cách điều trị ở giai đoạn cấp tính để giúp các bé hấp thụ được vitamin D.

Phụ nữ có thai cần bổ sung vitamin D trong thời kỳ mang thai thông qua chế độ ăn uống, vì người mẹ thiếu vitamin D sẽ khiến cho khung xương của thai nhi phát triển không tốt. Đây cũng là giai đoạn cần thiết. Người ta cũng khuyến cáo người mẹ nên ở cùng con trong phòng thoáng, có ánh sáng sau khi sinh. 2 tuần sau sinh, trẻ nên được tắm nắng. Chúng ta nên bổ sung các loại thức ăn có giàu lương Vitamin D như sữa, sữa chua (yaourt), gan… cho chế độ dinh dưỡng của trẻ lớn và trẻ ăn dặm. Đây là một trong các biện pháp để điều trị cho trẻ bị còi xương.

Đối với em bé bị suy dinh dưỡng, chúng ta điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên về dinh dưỡng. Hầu hết các em bé bị suy dinh dưỡng nhẹ hay vừa đều được chăm sóc với chế độ dinh dưỡng hợp lý tại nhà. Chúng ta tăng cường khẩu phần ăn cho em bé bị suy dinh dưỡng để nâng cao đậm độ năng lượng cho các cháu, chúng ta sẽ tăng từ 90 đến 150 kilo calo trong một ngày để các bé hấp thu được các chất dinh dưỡng nhằm tăng cân cho kịp cùng với các bạn đồng trang lứa.

Đây không phải là việc làm đơn giản, cần phải có sự kiên nhẫn và kiên trì của các bậc phụ huynh.

Chúng ta cần cho các cháu ăn nhiều đạm hơn một chút, dầu cũng là yếu tố làm tăng năng lượng để các cháu hoạt động. Một muỗng dầu được thêm vào tinh bột, năng lượng sẽ gấp 2-3 lần tinh bột đó, nó cũng giúp các cháu hấp thu được chất dinh dưỡng.

Một số em bé cần tăng cường nguồn nước cho cơ thể, đối với bé nhỏ còn bú mẹ cần được duy trì lượng sữa hằng ngày vì sữa mẹ là một trong các dinh dưỡng cần thiết. Cần tăng cường lượng nước vì khi các cháu ăn, thức ăn sẽ dễ được tiêu hóa hơn. Đây cũng là yếu tố quan trọng.

Đối với các em bé khó ăn uống, chúng ta nên chia nhỏ bữa ăn để cải thiện tình trạng biếng ăn, cha mẹ có thể bổ sung men vi sinh cho trẻ. Men vi sinh sẽ giúp hấp thu các dinh dưỡng cần thiết, nhất là trong giai đoạn suy dinh dưỡng.

5. Có phải bổ sung canxi chỉ cần uống sữa là đủ?

Nhiều bậc phụ huynh ngày nay vẫn cho rằng nếu em bé muốn có được chiều cao thì phải uống nhiều sữa. Điều này cũng đúng bởi vì Nhật Bản và Hàn Quốc cũng đã áp dụng các ly sữa cho các em học sinh trong học đường nhằm cải thiện chiều cao. Đó là một trong các chất dinh dưỡng cần thiết nhưng chưa đủ.

Nếu chỉ uống sữa, các cháu sẽ không được cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết. Trong thời gian uống sữa, chúng ta vẫn duy trì các khẩu phần ăn quan trọng. Đặc biệt là thức ăn tốt cho sức khỏe, ví dụ như nhóm bột đường thì chúng ta cho ăn cơm, cháo, bột; nhóm chất đạm là tôm, cua, cá, các loại hải sản...

Một số em không ăn được đạm động vật, cha mẹ có thể chuyển các em sang ăn đạm thực vật để giảm bớt phản ứng dị ứng. Chúng ta có thể sử dụng đậu đỏ hay đậu nành… hoặc cho các bé ăn thêm chất béo cần thiết ví dụ như trong chén thức ăn nên cho 1-2 muỗng dầu ăn, các loại dầu thực vật dễ hấp thu như dầu ô liu, dầu lạc… Đây là các loại dầu giúp trẻ hấp thu các chất tan trong chất dầu.

Điều quan trọng gần đây là cha mẹ nên khuyến khích các bé ăn thêm các loại hoa quả, rau xanh và trái cây tươi. Đây là nguồn thực phẩm cung cấp vitamin rất dồi dào và các khóang chất như vitamin C, kẽm, sắt rất tốt cho sự phát triển của bé.

Trọng Dy (ghi)

Nguồn: video “Phân biệt còi xương và suy dinh dưỡng ở trẻ” - ThS.BS Đinh Thạc, Giảng viên khoa Y - Đại học quốc gia và trưởng khoa Tâm lý - Bệnh viện Nhi đồng 1, TPHCM.