Chiến lược điều trị suy tim hiệu quả cho người cao tuổi bắt đầu từ nội viện

Gánh nặng suy tim ở người cao tuổi: bức tranh lâm sàng và chẩn đoán cần phối hợp

Suy tim tăng theo tuổi do thay đổi chuyển hóa, cơ tim và thành mạch. Ở nhóm 60-80 tuổi, gánh nặng bệnh lớn nhất; người rất cao tuổi “hóp” lại vì bệnh quá nặng. Tại châu Á, trong đó có Việt Nam, khoảng 26% người trưởng thành mắc suy tim, nam giới nhiều hơn nữ, có thể do lối sống và xơ vữa mạch. Với người cao tuổi, một lần nhập viện không chỉ tốn kém mà còn kéo theo nguy cơ bội nhiễm và tái nhập viện sớm trong 1-3 tháng. Ghi nhận tại Bệnh viện Thống Nhất cho thấy nhóm cao tuổi tái nhập viện nhiều hơn, do đó cần tối ưu điều trị trước khi xuất viện.

PGS.TS.BS Nguyễn Thanh Huân - Phó Trưởng khoa Nội Tim mạch, Bệnh viện Thống Nhất cho rằng, biểu hiện ở người già thường không điển hình: khó thở, mệt mỏi mờ nhạt, khả năng hợp tác và ghi nhớ kém. Việc tiếp cận cần phối hợp “đa nguồn”: người bệnh, người nhà và cận lâm sàng. Siêu âm tim là trụ cột phân loại thể suy tim (giảm, giảm nhẹ hay bảo tồn phân suất tống máu), còn xét nghiệm NT-proBNP được ưu tiên vì thời gian bán hủy dài, song phải đọc linh hoạt theo tuổi, giới, rung nhĩ và dân số.

Bệnh đồng mắc là quy luật, trong đó tăng huyết áp chiếm 82%, kế đến là đái tháo đường và bệnh thận. Bác sĩ “mừng” khi bệnh nhân còn huyết áp đủ để điều chỉnh thuốc, vì huyết áp thấp khiến điều trị khó. Với bệnh mạch vành kèm theo, cần xem xét chỉ định can thiệp để cải thiện tưới máu, nâng phân suất tống máu và chất lượng sống.

Người cao tuổi thường đa thuốc, dễ nhầm lẫn do giảm nhận thức. Vì vậy, hướng dẫn dùng thuốc phải dành cho người chăm sóc trực tiếp. Với người quá suy yếu, điều chỉnh dịch đôi khi quan trọng hơn tăng thuốc. Mục tiêu điều trị giữ nguyên: giảm triệu chứng, giảm tái nhập viện và giảm tử vong, nhưng phải cá thể hóa, tận dụng “cửa sổ” trước xuất viện để tối ưu điều trị.

Điều trị tối ưu “bộ tứ” ngay từ nội viện, cá thể hóa theo từng bệnh nhân

Theo PGS.TS.BS Nguyễn Thanh Huân, giai đoạn nội trú, đặc biệt trước khi bệnh nhân xuất viện là thời điểm vàng để khởi trị và tối ưu hóa điều trị nền tảng, nếu không có chống chỉ định. Với suy tim phân suất tống máu giảm, “bộ tứ” gồm: ức chế men chuyển (ACEi) hoặc chẹn thụ thể angiotensin II (ARB), chẹn beta, kháng aldosterone (MRA) và ức chế SGLT2. Hiện nay, ARNI (sacubitril/valsartan) là lựa chọn ưu thế hơn nhóm ACEi/ARB truyền thống, đặc biệt hiệu quả ở bệnh nhân trung niên và cao tuổi.

Chẹn beta là thuốc nền tảng nhưng cần thận trọng, tránh “ép đủ bộ” nếu có chống chỉ định. MRA tương đối dễ dùng nhưng phải lưu ý khi eGFR <30 mL/phút hoặc tăng kali máu, nhất là ở người ≥75 tuổi có suy thận. Nhóm ức chế SGLT2 là “trụ cột mới”, không chỉ cải thiện suy tim mà còn bảo vệ thận, mang lại hiệu quả sớm, ít ảnh hưởng huyết áp và hầu như không gây hạ đường huyết. Khi phối hợp với MRA, thuốc còn giúp giảm nguy cơ tăng kali máu, trở thành lựa chọn hữu ích trong thực hành.

Dù vậy, tỷ lệ người cao tuổi dùng đủ “bộ tứ” vẫn thấp vì đa bệnh, đa thuốc và hạn chế dung nạp. Cách tiếp cận hợp lý là đánh giá toàn diện tại nội viện, chọn thuốc phù hợp, hướng dẫn người chăm sóc và theo dõi sát để chỉnh liều. Với bệnh mạch vành kèm theo, cần xem xét can thiệp tái thông để cải thiện phân suất tống máu và chất lượng sống.

Theo PGS.TS.BS. Nguyễn Thanh Huân, người cao tuổi vẫn hưởng trọn lợi ích từ điều trị nền tảng nếu được áp dụng đúng, đủ và kịp thời. Mục tiêu vẫn là giảm triệu chứng, giảm tái nhập viện và giảm tử vong. Sự kết hợp linh hoạt giữa các nhóm thuốc như “chị ngã em nâng”, giúp bác sĩ vượt qua rào cản đặc thù ở người cao tuổi, từ đó nâng cao hiệu quả và chất lượng sống cho bệnh nhân suy tim.

>>> Hình ảnh học nội mạch - “Ánh sáng” của can thiệp mạch vành hiện đại

>>> Đề kháng insulin - Mắt xích trung tâm trong bệnh sinh và điều trị đái tháo đường type 2

>>> Tiêm chủng - Chiến lược cốt lõi trong kỷ nguyên dân số già