Hình ảnh học nội mạch - “Ánh sáng” của can thiệp mạch vành hiện đại

Tuổi tác không chỉ là con số

Một lầm tưởng cố hữu cho rằng một người 80 tuổi chắc chắn sẽ yếu hơn một người 70 tuổi. Nhưng thực tế phức tạp hơn nhiều. Tuy nhiên, PGS.TS.BS Hồ Thượng Dũng - Nguyên Phó Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất, y học hiện đại phân biệt rõ ràng giữa "tuổi niên đại" (số năm bạn đã sống) và "tuổi sinh học" (tình trạng lão hóa thực tế của cơ thể bạn).

Một hình ảnh tương phản ấn tượng được đưa ra: một cụ ông 100 tuổi vẫn có thể chạy marathon và lập kỷ lục thế giới, trong khi một người mới 62 tuổi đã bị Alzheimer nặng, nằm liệt giường và phụ thuộc hoàn toàn vào sự chăm sóc. “Vậy ai mới thực sự là người cao tuổi?” - PGS.TS.BS Hồ Thượng Dũng đặt câu hỏi.

Tuổi sinh học bị ảnh hưởng bởi vô số yếu tố như các bệnh đồng mắc (bệnh thận, phổi mạn tính), các hội chứng lão khoa (suy giảm nhận thức, teo cơ, suy nhược). "Hiệu quả ròng" của tất cả những yếu tố này là sự suy giảm dự trữ của hệ tim mạch, khiến bệnh nhân dễ bị tổn thương hơn khi đối mặt với một biến cố y khoa.

Chính "tuổi sinh học" này, chứ không phải con số trên giấy tờ tùy thân, mới là yếu tố quyết định chất lượng sống và khả năng đáp ứng điều trị của một bệnh nhân.

Từ chiến lược “KISS” đến “CHIP”: Khi đơn giản không còn là lựa chọn an toàn

Sự thấu hiểu sâu sắc hơn về tuổi sinh học này đã thay đổi căn bản không chỉ đối tượng điều trị, mà còn cả cách thức điều trị, buộc ngành y phải xem xét lại một chiến lược lâu đời.

Trước đây, trong can thiệp tim mạch cho người cao tuổi, chiến lược “KISS” (Keep It Simple and Safe) - tức “càng đơn giản càng tốt” - thường được áp dụng, chỉ xử lý những tổn thương chính, dễ thao tác. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các tổn thương phức tạp mới là nguyên nhân chính gây biến cố tim mạch nặng.

Thế nhưng, theo PGS.TS.BS Hồ Thượng Dũng, ở người lớn tuổi, những tổn thương nguy hiểm nhất lại thường là những tổn thương phức tạp nhất: chúng bị vôi hóa nặng, đường đi xoắn vặn, nằm ở các vị trí đa nhánh, hoặc tái hẹp trong stent đã đặt trước đó. Việc áp dụng chiến lược "KISS" đồng nghĩa với việc bỏ qua chính những "quả bom nổ chậm" có nguy cơ gây ra biến cố tim mạch thảm khốc nhất.

Chiến lược này thừa nhận rằng để điều trị hiệu quả cho người lớn tuổi, bác sĩ cần phải giải quyết những vấn đề phức tạp nhất bằng các kỹ thuật và trang thiết bị chuyên sâu.

Hình ảnh học nội mạch - “Bật đèn” trong “đêm tối” của can thiệp mạch vành

Theo PGS Hồ Thượng Dũng, nếu chỉ dựa vào chụp mạch vành truyền thống, bác sĩ “như người lái xe trong đêm mà không bật đèn”. Hình ảnh này chỉ cho thấy lòng mạch chứa thuốc cản quang chứ không phản ánh bản chất tổn thương thành mạch.

Giải pháp chính là "bật đèn" bằng các công nghệ hình ảnh học nội mạch, như IVUS (Siêu âm trong lòng mạch – dùng sóng siêu âm để nhìn vào thành mạch) hay OCT (Chụp cắt lớp quang học - dùng ánh sáng để tạo ra hình ảnh có độ phân giải cực cao). Những công cụ này cho phép bác sĩ nhìn thấy trực tiếp bên trong lòng mạch, đánh giá chính xác mức độ vôi hóa, kích thước mạch máu và đảm bảo stent được đặt một cách tối ưu, giảm thiểu biến chứng.

OCT có độ phân giải cao, cho hình ảnh chi tiết và đặc biệt hữu ích trong đánh giá tái hẹp stent hoặc tổn thương vôi hóa. Tuy nhiên, OCT cần dùng thuốc cản quang - điều hạn chế ở bệnh nhân suy thận. Ngược lại, IVUS có độ xuyên thấu tốt hơn, không cần thuốc cản quang, thích hợp trong tổn thương tắc mãn tính hoặc ở lỗ mạch lớn.

Cả hai kỹ thuật đều được khuyến cáo Class 1A trong can thiệp tổn thương phức tạp, giúp cải thiện kết quả lâm sàng và giảm biến chứng sau thủ thuật.

Song, ngay cả khi đã "bật đèn" với các công nghệ tiên tiến như IVUS và OCT, vẫn còn một điểm mù. Có một loại mảng xơ vữa đặc biệt nguy hiểm, chứa đầy lipid (mỡ), mà các công nghệ này không thể xác định được bản chất. Trên hình ảnh, chúng chỉ hiện lên như một "vùng tối đen" bí ẩn.

Một công nghệ tiên tiến hơn là Near-Infrared Spectroscopy (NIR) - quang phổ kế cận hồng ngoại. NIRS có khả năng "nhìn xuyên" và xác định chính xác các vùng có "lõi mỡ hoại tử" này. Việc xác định những mảng xơ vữa giàu lipid giúp bác sĩ tránh đặt stent vào vùng nguy cơ cao. Nhờ có NIRS, bác sĩ có thể tiên lượng được nguy cơ này và thay đổi chiến lược để tránh biến chứng chết người.

PGS.TS.BS Hồ Thượng Dũng nhấn mạnh, tổn thương mạch vành ở người cao tuổi thường phức tạp và lan tỏa hơn, vì vậy chiến lược điều trị cần được cá thể hóa cho từng bệnh nhân. Trong can thiệp tim mạch, hình ảnh học nội mạch là yếu tố bắt buộc để đảm bảo độ chính xác và an toàn, giúp bác sĩ đánh giá đúng bản chất tổn thương, chọn kích thước stent phù hợp và kiểm soát kết quả sau thủ thuật.

“Can thiệp mà không có hình ảnh nội mạch cũng như lái xe trong đêm mà không bật đèn, nguy cơ tai nạn là điều tất yếu” - PGS Hồ Thượng Dũng ví von đầy ấn tượng về tầm quan trọng của công nghệ hình ảnh trong tim mạch hiện đại.