Chỉ tiêm một loại vắc xin não mô cầu, trẻ vẫn có nguy cơ mắc bệnh cao

Nguyên nhân trẻ vị thành niên dễ mắc não mô cầu?

Vi khuẩn não mô cầu cư trú ở vùng hầu họng của con người. Theo nghiên cứu, có từ 5-25% dân số mang vi khuẩn não mô cầu nhưng không biểu hiện triệu chứng hoặc chỉ viêm mũi họng, cao hơn trong các vụ dịch.

Khi ra ngoài môi trường, vi khuẩn lây chủ yếu qua đường hô hấp, lây gián tiếp khi tiếp xúc với các vật dụng dính mầm bệnh. Theo bác sĩ Lê Thị Minh Nguyệt, Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC, trẻ vị thành niên thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc não mô cầu. Lý do, thanh thiếu niên là người lành mang trùng nhiều nhất, lên đến 23,7% ở tuổi 19. 

Nhóm trẻ này thường giao lưu, tiếp xúc với nhiều người, sinh hoạt ở nơi công cộng như trường học, ký túc xá, câu lạc bộ, lễ hội. Như trại họp bạn Hướng đạo thế giới năm 2015 ở Nhật Bản đã dẫn đến 6 trường hợp nhiễm não mô cầu nhóm W trong số những người tham dự từ 15 đến 17 tuổi đến từ Scotland và Thụy Điển.

“Hiện giới trẻ Việt Nam có xu hướng quan hệ tình dục ngày càng sớm, hoặc thường có hành vi thân mật như ôm hôn, tiếp xúc gần”, bác sĩ Nguyệt chia sẻ. Theo kết quả Khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu tại Việt Nam năm 2019 của Bộ Y tế và WHO, tỷ lệ học sinh quan hệ tình dục trước 14 tuổi tăng gấp đôi so với năm 2013.

Trong khi đó, nhiều cha mẹ cho rằng, con thuộc tuổi “bẻ gãy sừng trâu” sẽ ít có nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm, trong đó có não mô cầu. Nhiều người còn có suy nghĩ, con đã được tiêm vắc xin não mô cầu trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng là đủ nên không chủng ngừa nữa hoặc chỉ tập trung chủng ngừa cho trẻ nhỏ, bỏ qua trẻ lớn. Đây là những quan điểm không đúng. Theo thống kê, trẻ ở độ tuổi từ 10-17 tuổi thường có khoảng trống miễn dịch. Điều này làm tăng nguy cơ mắc và làm lây lan mầm bệnh.

Căn bệnh ám ảnh trẻ vị thành niên

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ, trong các đối tượng mắc não mô cầu, trẻ vị thành niên và người trẻ từ 11 đến 23 tuổi chiếm tỷ lệ cao nhất.

Tại Việt Nam, não mô cầu nằm trong 6 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất. Thanh thiếu niên và người trưởng thành chiếm 60% số ca não mô cầu được báo cáo. 

Từ cuối năm 2024 đến nay, cả nước đã ghi nhận 85 ca nhiễm não mô cầu, ít nhất 2 ca tử vong, nhiều ca thuộc độ tuổi vị thành niên và thanh niên. Mới đây, Hà Nội ghi nhận một nam thanh niên 24 tuổi cấp cứu với triệu chứng điển hình của não mô cầu gồm sốt cao, cứng gáy, mệt mỏi. Trước đó, cuối tháng 9, một bé gái 11 tuổi ở Hà Nội cũng mắc bệnh phải nhập viện điều trị tại Bệnh viện nhi Trung Ương. Cùng thời điểm, thiếu niên 14 tuổi, quê Đắk Lắk, nhập viện tại Bệnh viện Đa khoa Trung tâm tỉnh Gia Lai do bị sốc nhiễm trùng huyết tối cấp, hoại tử chi do mắc não mô cầu, phải điều trị tích cực.

Bác sĩ Nguyệt khuyến cáo, não mô cầu có thể tử vong trong 24 giờ, tỷ lệ đến 50%. 10-20% số người sống sót gặp phải các di chứng nặng nề như cắt cụt chi, điếc, liệt, chậm phát triển tinh thần… Song các triệu chứng bệnh như sốt, đau đầu… giống cúm nên nhiều người nhầm lẫn, dẫn đến việc điều trị muộn, tăng nguy cơ tử vong. Hiện có 5 nhóm huyết thanh não mô cầu gây bệnh phổ biến là A, B, C, Y, W, chiếm khoảng 90% số ca bệnh. Trong đó, nhóm C và W có tỷ lệ tử vong cao nhất.

Cách phòng ngừa não mô cầu hiệu quả cho trẻ vị thành niên

Theo bác sĩ Nguyệt, cách phòng ngừa não mô cầu hiệu quả tiêm vắc xin. Ngoài tiêm cho trẻ nhỏ, người cao tuổi, trẻ vị thành niên và người trẻ cũng cần chủng ngừa đầy đủ. 

Hiện Việt Nam có các loại vắc xin phòng 5 nhóm vi khuẩn não mô cầu nguy hiểm gồm vắc xin phòng nhóm A, C, Y, W-135, nhóm B và nhóm B, C. Mỗi người cần tiêm đầy đủ vắc xin phòng 5 nhóm huyết thanh gây bệnh não mô cầu A, B, C, Y, W-135. Bác sĩ Nguyệt cho biết, nếu chỉ tiêm 1 loại vắc xin thì có thể vẫn có nguy cơ mắc bệnh. Lý do, mỗi loại vắc xin chỉ có tác dụng phòng ngừa đúng nhóm huyết thanh vi khuẩn gây ra bệnh, không có tác dụng phòng ngừa nhóm còn lại.

Từ khi đưa vào sử dụng, vắc xin cộng hợp tứ giá A, C, Y, W-135 đã giúp giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở nhóm thanh thiếu niên do các nhóm huyết thanh chính C, Y, W. Vì vậy, việc phòng ngừa đủ và bảo vệ rộng là việc cần thiết để phòng ngừa bệnh do não mô cầu.

Quang Hùng