Phần 1: Trí nhớ giảm sút do nguyên nhân nào gây ra?

1. Giảm tập trung chú ý, suy giảm trí nhớ ảnh hưởng đến cuộc sống thế nào?

Giảm tập trung chú ý, suy giảm trí nhớ,... ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống lẫn sức khỏe và là gánh nặng kinh tế đối với cá nhân, gia đình và xã hội như thế nào, thưa BS?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Lối sống công nghiệp có nhiều điểm tốt, các bạn trẻ có công ăn việc làm, thậm chí làm 2, 3 công việc một lúc. Chủ động là tốt nhưng phải nhìn các quốc gia đi trước như Nhật Bản, Hàn Quốc làm việc rất nhiều. Ở Tokyo 9, 10 giờ đêm các cao ốc văn phòng vẫn còn sáng đèn, nhân viên làm rất nhiều sau đó buổi tối về đi vào các quán sushi ở Metro ngồi ăn một mình.

Do đó không ngạc nhiên khi tỷ lệ tự sát ở Nhật Bản và Hàn Quốc cao nhất thế giới, hiện tại đang bắt đầu mon men đến Việt Nam. Không những rối loạn tâm thần, rối loạn lo âu, giảm nhận thức tập trung xuất hiện mỗi ngày mà đồng thời tỷ lệ tự tử của Việt Nam bắt đầu tăng vọt. Chưa có thống kê chính thức nhưng tỷ lệ tự tử ở người trẻ của Việt Nam đứng thứ 3, thứ 4 thế giới, do đó phải xem lại cách làm việc.

Đôi lúc chúng ta không có quyền lựa chọn, trong thời điểm khủng hoảng kinh tế người thì đông mà công việc thì ít như bây giờ. Có những công việc không làm cho mình vui vẻ nhưng phải ráng làm, thậm chí không đúng với chuyên môn nhưng sếp trên giao xuống phải chạy cho xong. Nhưng nhớ rằng mọi thứ phải vừa phải và não bộ có một mức độ nào đó.

Không chỉ các bạn trẻ mà chủ các doanh nghiệp, các giám đốc lớn cũng phải nương nhân viên một chút. Nhân viên hạnh phúc sẽ làm việc nhiều hơn chứ không phải bắt nhân viên làm việc nhiều, cày nhiều hơn thì công ty mới phát triển. Một công ty tốt là nhân viên làm việc trong niềm vui không phải làm việc trong sự ép buộc dồn từ trên xuống. Khi đôi bên cân bằng thì mọi vấn đề từ xã hội, sức khỏe cá nhân lẫn phát triển của công ty sẽ dung hòa.

2. Làm sao cải thiện tình trạng suy giảm trí nhớ?

Có thể làm chậm và cải thiện suy giảm trí nhớ, gia tăng tập trung chú ý, hiệu suất công việc ở người trẻ, được không?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Ba Lan là một trong những quốc gia Châu Âu chống dịch cực kỳ thành công, tỷ lệ tử vong rất ít, thậm chí thu nhập của nhân viên y tế tăng lên vì chính phủ trợ cấp tối đa. Trong bối cảnh nhân viên y tế phải chống dịch, làm việc cật lực thì chính phủ Ba Lan đã đề ra những chính sách y tế rất tế nhị, chu đáo, cực kỳ hiệu quả. Ưu tiên số 1 cho nhân viên y tế ở nhà hàng, khách sạn đặc biệt là các siêu thị không cần xếp hàng. Thay vì xếp hàng 1, 2 tiếng đồng hồ vì thời gian phong tỏa thì có thể tiết kiệm thời gian đó để nghỉ ngơi.

Do đó nhân viên y tế, bác sĩ, điều dưỡng của Ba Lan sẽ đủ sức để phục hồi trí nhớ, tập trung, sức khỏe về tinh thần lẫn thể xác cho ngày hôm sau. Nếu nhân viên y tế mất nhận thức, rối loạn nhận thức, rối loạn tri giác sẽ cực kỳ nguy hiểm. Đó là bài học của Ba Lan cho đến giờ vẫn có giá trị, phải để não có thời gian nghỉ ngơi bằng cách ngủ đủ giấc, tập thể dục, giải trí.

Về công việc một nguyên tắc rất quan trọng là trước khối lượng công việc lớn, dự án lớn người làm việc thông minh (không phải người làm việc một cách cật lực) sẽ biết cách giải quyết hiệu quả bằng cách chia nhỏ. Từ đó sẽ ít mệt, ít bị tổn hại về những chức năng thần kinh hơn. Lời khuyên là chúng ta nên chia nhỏ công việc bằng các bước càng cụ thể càng tốt sẽ hiệu quả hơn rất nhiều.

3. Thuốc nào giúp cải thiện trí nhớ, nhận thức?

Thuốc giúp tăng tuần hoàn máu não, bảo vệ tế bào thần kinh, cải thiện tình trạng suy giảm trí nhớ, cải thiện nhận thức, chú ý tập trung?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Thuốc trị rối loạn nhận thức, cải thiện trí nhớ, cải thiện sa sút trí tuệ rất nhiều, trong đó có thuốc đặc trị là thuốc dưới sự hướng dẫn của bác sĩ mới có thể sử dụng đối với những trường hợp nặng. Hiệp hội về tâm thần kinh Mỹ, Châu Âu khuyến nghị chúng ta có thể thử các chế phẩm từ ginkgo biloba.

Các chế phẩm này trong nghiên cứu trên thực nghiệm cũng giống như trên não người nhận thấy có hiện tượng tăng cường lượng máu lên não, giúp cải thiện những tổn hại trong liên kết thần kinh làm giảm thiểu hiện tượng oxi hóa (nguyên nhân số 1 lão hóa của não bộ). Sử dụng lâu dài có cải thiện mặc dù không phải là thuốc điều trị đặc hiệu nhưng sẽ giúp ích phần nào. Đó là lý do ở Mỹ, Châu Âu trong các hiệu thuốc chế phẩm của ginkgo biloba bán rất nhiều và chắc chắn nhu cầu của công chúng về cải thiện trí nhớ cao nên đi đâu cũng có thể thấy ginkgo biloba.

5. Các nguyên tắc cần nhớ khi lựa chọn thuốc bổ não Ginkgo biloba

Trên thị trường rất nhiều thuốc bổ não Ginkgo biloba, vậy nên chọn thuốc ginkgo biloba như thế nào uy tín và đảm bảo hiệu quả?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Những chế phẩm tốt bắt buộc phải tinh khiết, không lẫn lộn với các hoạt chất khác. Phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, công bố của nhà sản xuất và được chứng thực bởi cơ quan y tế có chức năng.

6. Nói trước quên sau có phải là giảm chú ý tập trung?

Thưa BS con hay nói trước quên sau thậm chí con đang nói mà có người cắt ngang là tự nhiên quên hết và phải ngồi lục lại trí nhớ một lúc mới có thể nhớ ra và kết nối lại câu chuyện đang đề cập. Con xin được phép hỏi BS, như vậy có phải là con đang gặp tình trạng giảm chú ý tập trung như chương trình đang đề cập hay không và con làm sao để cải thiện vấn đề này? Vì đôi khi con thấy vấn đề này gây phiền toái rất nhiều trong quá trình giao tiếp của con trong cuộc sống.

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Qua các triệu chứng này chắc chắn bạn bị rối loạn khả năng tập trung. Khi nói câu trước quên câu sau hoặc nói câu sau quên câu trước thậm chí bị cắt ngang sẽ không nhớ được thì đừng lo lắng quá. Hãy xem lại lối sống, công việc của mình có quá sức hay sang chấn tâm lý, trầm cảm, rối loạn lo âu… không. Sau đó điều chỉnh lại công việc, thư giãn từ từ tình trạng này sẽ giảm.

7. Suy giảm trí nhớ có nên bổ sung vitamin B6, B12, axit folic?

Thưa BS, vấn đề suy giảm trí nhớ khó tập trung như chương trình đang đề cập có nên bổ sung vitamin B6, B12, axit folic hay không? Thưa BS trên thị trường có rất nhiều Ginkgo biloba, em không biết loại nào sẽ hiệu quả hơn và bao nhiêu tuổi sẽ dùng được? Có thể uống hằng ngày như một cách để làm giảm quá trình suy giảm trí nhớ được hay không?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Bổ sung vitamin là điều cần thiết để có khẩu phần vitamin cân đối. Có thể bổ sung vitamin B, đặc biệt là nhóm B6, B12, axit folic, sắt, kẽm,… Ngoài uống multivitamin tốt nhất vẫn là khẩu phần ăn cân đối. Nên hạn chế chế độ ăn nhanh nếu quá bận rộn có thể uống bổ sung vitamin mỗi ngày.

Ginkgo biloba là thực phẩm chức năng và được bán tự do, không riêng ở Việt Nam mà ở Mỹ hoặc một số nước khác Ginkgo biloba bán rất phổ biến. Chế phẩm Ginkgo biloba tốt nhất là chế phẩm có độ tinh khiết và hàm lượng chuẩn nhất. Các bạn có thể xem thông tin sản phẩm hoặc liên hệ nhà sản xuất để xem mức độ tinh khiết, mức độ hiệu quả thậm chí xem google về nghiên cứu đối chứng các loại Ginkgo biloba với nhau để quyết định.

8. Ăn uống không điều độ, thức khuya liên tục có ảnh hưởng đến trí nhớ?

Thưa BS, năm nay em mới 14 tuổi nhưng hay quên. Lúc trước em toàn đứng nhất trường nhưng bây giờ em quên trước quên sau, mặc dù em học nhiều nhưng não của em không tiếp nhận được, trí nhớ tức thời tốt nhưng khi cần dùng đến trí nhớ dài hạn thì em cảm thấy bị suy giảm nhiều. Có phải do em ăn uống không điều độ đặc biệt là bữa sáng và em thức khuya liên tục không? Điều này có ảnh hưởng gì đến tình trạng suy giảm trí nhớ như trường hợp của em hay không và có cách nào để khắc phục vấn đề này không?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Học nhiều, thức khuya, ăn uống không điều độ nên quên trước quên sau là điều đương nhiên. Cách giải quyết là làm ngược lại: học ít lại, tăng thời gian nghỉ, ngủ nhiều hơn và ăn uống điều độ sẽ tốt hơn.

Điển hình khi học đàn hoặc những việc cần tập trung cao thì tập đàn 1 tiếng sẽ không hiệu quả bằng tập 2 lần, mỗi lần 20 phút và nghỉ giữa giờ 20 phút. 20 phút nghỉ đó sẽ làm đầu óc giãn ra, lúc này mới có thể thu nhập được thông tin khác.

Do đó chúng ta phải sắp xếp giữa thời gian nghỉ ngơi và làm việc, lúc đó não sẽ điều chỉnh. Không phải cày thâu đêm suốt sáng là tốt, thậm chí còn gây hại.

9. Phương pháp nào giúp rèn luyện trí não ở người trẻ?

Thưa BS, em thường nghe nói việc suy giảm trí nhớ, kém tập trung ở người trẻ có thể rèn luyện cho trí não tốt hơn và gìn giữ bộ não luôn khỏe mạnh, đặc biệt là sự liên kết cũng như kết nối trtong các nơ ron thần kinh. Mong BS hướng dẫn giúp em cách rèn luyện trí não, đặc biệt ở người trẻ có những phương pháp nào?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Quá trình ghi nhớ thông tin là một tập tính, một quá trình có thể rèn luyện được. Ví dụ khi dạy một con chó làm động tác đứng lên vẫy tay chào và thưởng cho nó một viên hạt. Phải vài chục, vài trăm lần con chó mới nhớ được huấn luyện đó. Não của chúng ta cũng vậy, muốn rèn luyện trí nhớ đòi hỏi phải có một quá trình kiên nhẫn, lặp lại nhiều lần. Nhưng không phải ai cũng đủ khả năng để làm động tác buồn chán như vậy.

Để cải thiện trí nhớ có thể bắt bộ não làm việc một cách ích lợi hơn như:

- Học ngoại ngữ: Có thể không cần đến lớp chỉ cần ghi nhớ 1 ngày 3 từ mới. Buổi sáng mở máy tính ra nhớ 3 từ, buổi trưa viết lại 3 từ đó và rèn luyện mỗi ngày.

- Chơi cờ: Chơi cờ tướng, cờ vua online với nhau.

- Học nhạc cụ: Khi học nhạc vừa thư giãn vừa thoải mái và tăng khả năng ghi nhớ. Nhạc công có thể biểu diễn hàng tiếng đồng hồ những bản nhạc phức tạp thì rõ ràng cần phải tập nhiều năm.

Trí nhớ là một quá trình rèn luyện không thể ăn uống hay ngủ một đêm sẽ có trí nhớ tuyệt vời. Đôi khi trí nhớ quá tốt cũng là một bất lợi, có những chuyện buồn, ký ức không hay phải quên đi. Cần quên bớt để dành chỗ cho bộ não tiếp thu cái mới nếu không sẽ đầy. Chỉ nhớ những cái cần nhớ và những cái cần học.

10. Lao động trí óc giúp não ghi nhớ thông tin tốt hơn hay thúc đẩy nhanh quá trình lão hóa?

Thưa BS, giống như sức mạnh cơ bắp thì trí nhớ của chúng ta phải được tập luyện. Nhưng em thấy trên thực tế có 2 khuynh hướng, người thì cho là lao động trí óc nhiều sẽ giúp trí não xử lý và ghi nhớ thông tin tốt hơn. Và cũng có ý kiến ngược lại, nếu vận động tí não nhiều quá não của mình giống như lưu trữ một file quá đầy sẽ làm đẩy nhanh quá trình lão hóa của não. Thật ra cách hiểu nào là đúng và cách hiểu nào được xem là khoa học hơn thưa bác sĩ?

ThS.BS Lê Đình Phương trả lời: Vấn đề không phải lao động trí óc nhiều hay ít mà hợp lý hay không. Bất kỳ loại lao động nào nhiều quá đều có hại, lao động trí óc nhiều sẽ không có khả năng tiếp nhận và lao động thể xác nhiều sẽ trở thành lao động khổ sai.

Nếu có điều kiện nên điểu chỉnh công việc ở mức độ vừa phải và luôn chia nhỏ công việc ra thành những giai đoạn khác nhau. Đừng làm 3, 4 chức năng một lần, ví dụ vừa nghe điện thoại vừa tính toán excel, vừa lướt facebook,… sẽ làm bộ não mệt mỏi rất nhanh.

Mỗi người có một tốc độ làm việc khác nhau, nếu tự bắt mình làm việc nhanh quá, nhiều quá một lần bộ não sẽ đờ đẫn rất nhanh, tuy nhiên làm việc chậm quá sẽ làm tổn hại về tâm lý. Làm vừa sức để buổi chiều ra khỏi văn phòng cảm thấy nhẹ nhõm, có thể đi uống cafe, nghe nhạc. Còn nếu về nhà nằm lăn ra, đờ đẫn nhìn trần nhà thì coi như mất một ngày trong cuộc đời.