1. Thoát vị đĩa đệm là gì?

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng nhân nhầy đĩa đệm cột sống thoát ra khỏi vị trí bình thường trong vòng sợi, chèn ép vào ống sống hay các rễ dây thần kinh gây đau cột sống.

Bất kỳ đoạn cột sống nào cũng có thể bị thoát vị đĩa đệm nhưng phổ biến nhất là thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng và thoát vị đĩa đệm cổ, do các vị trí này chịu nhiều ảnh hưởng nhất từ thói quen sinh hoạt hằng ngày.

Thoát vị đĩa đệm được chia làm 4 giai đoạn:

- Giai đoạn 1: Đĩa đệm bắt đầu biến dạng nhưng vòng bao xơ chưa rách. Người bệnh có thể thỉnh thoảng bị tê tay, tê chân, không đau nhức nên hầu hết không ai phát hiện mình đang mắc bệnh.

- Giai đoạn 2: Vòng xơ rách một phần, nhân nhầy bắt đầu thoát ra ngay chỗ vòng xơ bị suy yếu, đĩa đệm phình to, tuy nhiên cơn đau vẫn chưa rõ ràng.

- Giai đoạn 3: Vòng xơ rách toàn phần, nhân nhầy lồi ra ngoài và chèn ép rễ thần kinh. Đa số khi đến giai đoạn này, người bệnh mới bắt đầu điều trị khi đã trải qua sự hành hạ của các cơn đau.

- Giai đoạn 4: Đây là giai đoạn nguy hiểm nhất. Tình trạng chèn ép rễ thần kinh diễn ra lâu ngày gây biến chứng nguy hiểm. Cơn đau nhức dữ dội và dai dẳng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tâm lý người bệnh.

Xem thêm: Thoát vị đĩa đệm cột sống nên ăn gì và kiêng gì?

2. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng thoát vị đĩa đệm

- Sai tư thế: Tư thế lao động, mang vác vật nặng sai cách dễ gây chấn thương cột sống, thoát vị đĩa đệm.

- Chấn thương: Khi có một lực mạnh tác động trong các trường hợp té ngã, chơi thể thao, tai nạn giao thông… làm thay đổi cấu trúc và vị trí đĩa đệm.

- Thoái hóa tự nhiên: Tuổi càng cao, cột sống không còn mềm mại, vòng sụn bên ngoài xơ hóa, lượng nước và tính đàn hồi bên trong nhân nhầy giảm đi, nên càng có nguy cơ cao bị mắc phải chứng bệnh này. Bệnh thường gặp ở độ tuổi 35 - 50.

- Cân nặng: Cân nặng dư thừa làm tăng áp lực lên cột sống. Những người thừa cân, béo phì có nguy cơ mắc bệnh gấp 12 lần so với người bình thường.

- Bệnh lý cột sống: Gù vẹo cột sống, gai đôi hoặc thoái hóa cột sống là những yếu tố làm tăng nguy cơ đĩa đệm bị thoát vị.

- Nghề nghiệp: Đặc thù công việc thường xuyên kéo, đẩy, gập người, khuân vác nặng hoặc nhân viên văn phòng ngồi lâu một chỗ, ít vận động trong suốt 8 - 10 tiếng làm tăng áp lực lên cột sống và hệ thống đĩa đệm, dễ dẫn đến hiện tượng thoát vị.

- Đi giày cao gót: làm tăng nguy cơ bị lồi đĩa đệm, thoát vị, biến dạng ở cơ bắp chân và dây chằng ở chân.

3. Triệu chứng bệnh thoát vị đĩa đệm

Một số triệu chứng thoát vị đĩa đệm điển hình bao gồm:

- Đau nhức tay hoặc chân: Bệnh nhân có những cơn đau đột ngột ở vùng cổ, thắt lưng, vai gáy, cổ và chân tay khi mắc bệnh, sau đó lan ra vùng vai gáy, chân tay. Tính chất đau có thể âm ỉ vài ngày, vài tuần hoặc vài tháng hoặc rất dữ dội, đau nặng hơn khi vận động, đi lại, giảm đi khi nghỉ một chỗ.

- Triệu chứng tê bì tay chân: nhân nhầy của đĩa đệm thoát ra ngoài sẽ chèn ép rễ thần kinh gây đau nhức, tê bì vùng thắt lưng, vùng cổ sau đó dần dần phát triển xuống mông, đùi, cẳng chân và gót chân. Lúc này người bệnh sẽ bị rối loạn cảm giác, luôn thấy mình như bị kiến bò trong người,...

- Yếu cơ, bại liệt: xuất hiện khi bệnh ở giai đoạn nặng, thường sau một thời gian dài mới phát hiện được. Giai đoạn này người bệnh khó có thể đi lại vận động, dần dần dẫn tới teo hai chân, teo cơ, liệt các chi phải ngồi xe lăn.

Cũng có những trường hợp bệnh nhân thoát vị đĩa đệm tuy nhiên không có triệu chứng gì. Theo đó, bệnh nhân cần tới bệnh viện và tham khảo ý kiến bác sĩ ngay khi có những biểu hiện sau:

- Đau, tê bì, yếu cơ ngày càng nặng, ảnh hướng nhiều đến sinh hoạt thường nhật.

- Tình trạng són tiểu hoặc bí tiểu.

- Tình trạng mất cảm giác tại các vùng gọi là “yên ngựa” trên cơ thể như bắp đùi trong, phía sau chân, vùng quanh hậu môn.

Xem thêm: Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: Nhận biết mức độ ở các giai đoạn của bệnh

4. Biến chứng khó lường của thoát vị đĩa đệm

- Tổn thương hệ thần kinh: Chèn ép thần kinh do thoát vị đĩa đệm có nguy cơ cao dẫn đến tổn thương thần kinh vĩnh viễn. Tình trạng này xảy ra khi nhân nhầy đĩa đệm rò rỉ liên tục, tạo áp lực nghiêm trọng lên dây thần kinh tại vùng ảnh hưởng. Một số triệu chứng phổ biến như thường xuyên tê, ngứa; giảm khả năng vận động và giữ thăng bằng; mất cảm giác ở vùng hông, chân và bàn chân...

- Viêm màng nhện tủy sống: Các dây thần kinh xung quanh tủy sống được bảo vệ bởi một số lớp màng. Khi xảy ra tình trạng thoát vị đĩa đệm, những lớp màng này có thể bị viêm, gây đau nhói hoặc đau dữ dội vùng lưng, chân; co giật, co thắt cơ; các rối loạn liên quan đến ruột, bàng quang và chức năng tình dục. Người bệnh luôn phải thay đổi tư thế để bớt khó chịu.

- Rối loạn chức năng tiêu hóa: Chức năng chính của tủy sống là truyền tín hiệu từ hệ thống thần kinh trung ương đến các phần còn lại trong cơ thể. Do đó, khi cấu trúc cột sống bị chèn ép hoặc đĩa đệm thoát vị, các dây thần kinh kiểm soát hệ thống tiêu hóa ngay lập tức bị ảnh hưởng, dẫn đến rối loạn chức năng tiêu hóa.

- Hội chứng chùm đuôi ngựa: Tổn thương thần kinh vĩnh viễn do thoát vị đĩa đệm có thể gây ra hội chứng chùm đuôi ngựa, cần can thiệp y tế ngay. Hội chứng chùm đuôi ngựa là tình trạng rễ của đám rối thần kinh đuôi ngựa bị chèn ép. Người bệnh có các triệu chứng như bí tiểu, đại tiểu tiện không tự chủ; rối loạn cảm giác bộ phận sinh dục, hậu môn và vùng mông. Yếu hoặc liệt các chi dưới; đau lưng hoặc chân (đau thần kinh tọa), rối loạn chức năng tình dục... cũng có thể xảy ra.

- Hội chứng đau khập khễnh cách hồi: Đây là tình trạng rối loạn vận động, khiến người bệnh khó điều khiển hành vi bao gồm không thể di chuyển liên tục, luôn phải nghỉ ngơi chỉ sau vài bước đi.

- Teo cơ chi: Thoát vị đĩa đệm có thể ức chế quá trình lưu thông máu đến các bộ phận khác, làm cho các chi bị thiếu hụt dinh dưỡng. Về lâu dài sẽ gây teo cơ, ảnh hưởng đến vận động, có thể mất hoàn toàn khả năng lao động.

- Rối loạn cảm giác: Người bệnh có nguy cơ cao bị rối loạn cảm giác nếu không được điều trị hiệu quả. Triệu chứng thường là tê bì chân tay, rối loạn cảm giác ở nhiều vùng khác nhau trên cơ thể, tùy thuộc vào vị trí rễ dây thần kinh bị tổn thương. Người bệnh cảm thấy nóng lạnh bất thường hoặc mất hoàn toàn cảm giác đau.

Thoát vị đĩa đệm có thể điều trị khỏi hoàn toàn, nhờ các phương pháp điều trị như nội soi giải áp, phẫu thuật cột sống ít xâm lấn... người bệnh nặng có thể hết đau và đi lại nhẹ nhàng trong ngày đầu sau mổ. Người bệnh nên sớm đến gặp bác sĩ nếu có các dấu hiệu bất thường như ngứa ran hoặc tê chân tay, yếu cơ, đau lưng hoặc hai bên cổ, cơn đau lan dầu đến vai, cánh tay, bàn tay và ngón tay.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Trịnh Ngọc Bình - Phó ban AloBacsi Cộng đồng