Đây thực sự là những chỉ định không nên có ở bác sĩ, dược sĩ và là những hành động không nên có ở bệnh nhân…

Chia thuốc vẫn xảy ra trong thực tế

Chúng ta vẫn thường thấy, kê đơn thuốc chỉ định 2 viên thuốc/ngày, chia 2 lần, mỗi lần 1 viên. Sử dụng trọn vẹn 1 viên thuốc cho một lần uống, ngoài tính tiện lợi sử dụng mà còn đảm bảo một liều lượng chuẩn xác cho điều trị vì mỗi viên thuốc đã được định liều tuyệt đối. Và như vậy, chỉ cần uống theo đúng hướng dẫn là hiệu quả dược lý thành công.

Tuy nhiên, trong thực tế có trường hợp bác sĩ đã kê đơn hoặc nhiều người bệnh sử dụng thuốc dưới dạng bẻ hay chia tách ra khi uống.

Chúng ta phải thừa nhận là trong nhiều trường hợp nhà sản xuất không điều chế dạng viên thuốc phù hợp với liều điều trị nên buộc người thầy thuốc phải kê đơn thuốc có hàm lượng lớn và căn dặn “bẻ” làm 2 khi dùng.

Việc tự ý bẻ thuốc ra khi uống cũng không phải là ít gặp ở bệnh nhân, phần nhiều là không ý thức được tác hại. Cụ thể, nhiều ông bố bà mẹ đã tự bẻ viên thuốc hạ sốt paracetamol dạng 500mg ra làm 2 nửa với mong muốn mỗi nửa là 250mg để hạ sốt cho con trẻ. Nhưng thực tế, các nửa viên thuốc đã không cân bằng được như thế.

Việc chia không đều dẫn đến một hệ quả tất yếu: có phần thì liều lượng nhỏ hơn liều quy định, có phần lại có liều lượng lớn hơn liều quy định (ngoại trừ những viên thuốc mà nhà sản xuất cố ý có vết chia đôi cho những trường hợp cần thiết).

Người ta đã thử nghiệm và thấy, có đến 31% bẻ sai chênh lệch hai phần lên tới trên 15% về liều lượng và có đến 14% bẻ sai chênh lệch hai phần là trên 25% liều lượng.

Những phần mà có liều lượng nhỏ hơn liều quy định thì khi sử dụng sẽ không đạt được hiệu quả điều trị. Còn những phần mà có liều lượng vượt quá liều quy định thì sẽ gây ngộ độc thuốc. Nhất là với các thuốc có biên độ điều trị hẹp hay chỉ số điều trị thấp, ngưỡng điều trị quá gần với ngưỡng gây ngộ độc thuốc.

Trong trường hợp với gói bột hòa tan oresol thì lại khác. Nếu chúng ta hòa trong cả 1 lít nước thì sẽ thu được một hỗn hợp đồng nhất có áp suất thẩm thấu bằng với áp suất thẩm thấu của máu và do vậy không làm tổn thương tế bào.

Nhưng khi ở trong dạng gói bột, dù nhà sản xuất đã cố gắng trộn đều nhưng vẫn có những phần nhiều muối quá, có những phần nhiều đường quá. Việc chia tách gói bột này làm thiên lệch áp suất thẩm thấu trong từng phần và do đó, có vẻ như chúng ta chia hai phần bằng nhau thì áp suất thẩm thấu trong hai phần là không ngang nhau.

Tất nhiên, kết quả là áp suất của dung dịch được pha không ngang bằng với máu, hệ quả đều dẫn đến tan máu, vỡ tế bào. Việc ngăn chặn tiêu chảy coi như không thực hiện được.

Vài lời khuyên

Một khuyến cáo mạnh mẽ là chúng ta tuyệt đối không nên tự ý bẻ thuốc ra khi uống hoặc tự ý chia tách ra để tiết kiệm.

Tại các nhà thuốc, các phòng khám, không thể đơn giản hoá việc gộp các lần uống trong một ngày lại vào một viên thuốc và bán cho bệnh nhân với một lời dặn: bẻ ra để uống. Với người bệnh, việc chia không đều và rơi vãi thuốc làm hao hụt liều quy định là không thể tránh khỏi.

Trong những trường hợp bất khả kháng, chúng ta buộc phải chia liều lượng ra để dùng từ một viên thuốc ban đầu thì bắt buộc phải được thực hiện tại cơ sở y tế có những phương tiện chia chính xác và có những công cụ định liều cụ thể.

BS.Yên Lâm Phúc
(Học viện Quân y)
Theo Sức khỏe & Đời sống