Sorbitol là gì, có nên uống để trị táo bón?

TS.BS Nguyễn Hồng Vũ cho biết, sorbitol là một loại carbohydrate (chất có chứa các nguyên tử carbon, hydrogen, và oxygen). Vì có chứa nhóm OH- (hydroxyl group) trong phân tử, sorbitol thuộc nhóm "rượu đường", hay còn gọi là polyol.

Tuy có vị ngọt nhưng không giống đường bình thường (như glucose, fructose, sucrose…), sorbitol không dễ phân hủy bằng các enzyme có trong cơ thể nên chúng ta ít hấp thụ loại đường này. Nhờ đặt điểm này mà ngoài tác dụng tạo ngọt nó còn có tác dụng “trị táo bón” qua các cơ chế sau:

- Vì có bản chất rượu nên sorbitol có khả năng hấp thu nước (do đó nó cũng được sử dụng như chất tạo độ ẩm cho thực phẩm). Khi đến ruột già, tác dụng "kéo nước" của nó giúp làm mềm phân.

- Sorbitol sẽ được lên men bởi vi khuẩn trong ruột già, tạo ra khí và axit béo chuỗi ngắn, có thể dẫn đến đầy hơi, kích thích nhu động ruột và đôi khi xảy ra tiêu chảy khi bị kích thích quá mức.

Theo kết quả các nghiên cứu trước đó, đối với người lớn, việc tiêu thụ một lượng tương đối nhỏ (5-20g) mỗi ngày có thể gây ra các triệu chứng đường tiêu hóa như đầy hơi, chướng bụng và đau bụng. Liều cao hơn (20-50g) có thể gây tiêu chảy. Do đặc điểm này mà nó được sử dụng như "thành phần chính" của một số loại thuốc giúp "nhuận tràng".

Vì lý do "nguy cơ" khi tiêu thụ sorbitol quá liều mà hầu hết các cơ quan quản lý thực phẩm ở các nước đều có những quy định về dán nhãn sản phẩm:

- FDA của Hoa Kỳ yêu cầu các sản phẩm thực phẩm có chứa sorbitol phải ghi rõ trên nhãn sản phẩm, và phải có dòng cảnh báo "excess consumption may have a laxative effect" (tạm dịch: tiêu thụ quá nhiều có thể có tác dụng nhuận tràng).

- EU yêu cầu rằng các thực phẩm chứa sorbitol phải ghi trên nhãn với thông tin về lượng sorbitol và cảnh báo tương tự như FDA nếu sản phẩm chứa hơn 10g sorbitol mỗi 100g sản phẩm. 

Do đó, nếu trong sản phẩm kẹo rau củ có chứa lượng sorbitol là 33,4g/100g, tức khoảng 1g sorbitol trong mỗi viên kẹo (3,2g) thì việc tiêu thụ khoảng 20 viên/ngày có thể gây khó chịu đối với một số người nhạy cảm với sorbitol.

Nếu trên nhãn hàng hoặc các thông liên quan đến sản phẩm của nhà sản xuất không nhắc đến thành phần này và không có cảnh báo lượng sử dụng tối đa mỗi ngày sẽ gây ảnh hưởng đến người tiêu dùng.

Tuy nhiên, sử dụng sorbitol để chống táo bón chỉ nên là phương pháp tạm thời. Nếu sử dụng sorbitol hoặc bất kỳ loại thuốc nhuận tràng nào quá thường xuyên, cơ thể có thể trở nên phụ thuộc vào chúng để duy trì chức năng ruột bình thường.

Điều này có thể dẫn đến táo bón mãn tính hoặc giảm khả năng tự nhiên của ruột để thải chất thải. Ngoài ra, tác dụng phụ của nó có thể gây ra các vấn đề về mất nước cơ thể, mất cân bằng điện giải, tổn thương ruột, và giảm nhu động ruột.