I. Cơn thiếu mãu náo thoáng qua là gì?

Cơn thiếu mãu náo thoáng qua (transient ischemic attack - TIA) xảy ra khi một phần của não bị thiếu lưu lượng máu tạm thời. Hiện tượng này gây ra các triệu chứng giống như đột quỵ trong vài phút đến dưới 1 giờ rồi tự hết. Nếu đã từng bị thiếu máu não thoáng qua, người bệnh sẽ nguy cơ đột quỵ cao hơn trong tương lai.

Không giống như đột quỵ, cơn thiếu mãu náo thoáng qua không gây ra tàn tật vĩnh viễn.

Cơn thiếu mãu náo thoáng qua được xem là một cơn đột quỵ nhẹ

II. Nguyên nhân của cơn thiếu mãu náo thoáng qua

- Do nghẽn tắc nhánh động mạch não, gây ra bởi cục máu đông hay mảng xơ vữa động mạch.

- Do giảm lưu lượng tưới máu toàn thể hay cục bộ. Nguyên nhân do: hạ huyết áp thế đứng; các nguyên nhân gây chít hẹp hệ động mạch cảnh hoặc động mạch sống - nền; loạn nhịp tim; tăng độ nhớt của máu; "hội chứng cướp máu dưới đòn"...

III. Các triệu chứng của cơn thiếu mãu náo thoáng qua

Các triệu chứng phổ biến nhất của cơn thiếu mãu náo thoáng qua là:

- Chóng mặt nhiều khi thay đổi tư thế;

- Đau đầu dữ dội;

- Tê, yếu tay chân cùng một bên thoáng qua, mất cảm giác nửa người thoáng qua;

- Cơn choáng ngất xỉu thoáng qua kèm nói ngọng, nói khó, nuốt khó, miệng méo một bên thoáng qua;

- Mờ mắt thoáng qua kèm yếu tay chân;

- Nếu các dấu hiệu trên lặp đi lặp lại thì khả năng là có thiếu máu não, cần khám và điều trị sớm.

IV. Cơn thiếu mãu náo thoáng qua kéo dài bao lâu?

Các triệu chứng của cơn thiếu mãu náo thoáng qua có thể kéo dài trong thời gian ngắn, khoảng vài phút cho tới dưới 1 giờ.

Thông thường, các triệu chứng sẽ biến mất trước khi người bệnh đến gặp bác sĩ. Vì vậy bệnh nhân phải mô tả sau khi kết thúc các triệu chứng này.

Ngoài thời gian, các triệu chứng của cơn thiếu mãu náo thoáng qua tương tự các triệu chứng của đột quỵ nhồi máu não.

V. Các yếu tố nguy cơ của cơn thiếu mãu náo thoáng qua

1. Các yếu tố nguy cơ không thể thay đổi

- Tiền sử gia đình: Có người thân bị đột quỵ hoặc cơn thiếu máu não thoáng qua;

- Bản thân đã từng bị cơn thiếu máu não thoáng qua;

- Tuổi tác: Những người trên 55 tuổi có nguy cơ bị TIA cao hơn;

- Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nữ giới;

- Chủng tộc: Người gốc Phi da đen có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

2. Các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi

- Tăng huyết áp;

- Rung nhĩ (rối loạn nhịp tim);

- Hẹp tắc động mạch cảnh;

- PAD (bệnh động mạch ngoại biên);

- Bệnh tiểu đường;

- Hút thuốc lá;

- Lối sống ít vận động;

- Chế độ ăn uống không hợp lý (ăn quá nhiều chất béo hoặc nhiều muối);

- Cholesterol cao;

- Nồng độ homocysteine trong máu tăng cao;

- Thừa cân, béo phì;

- Thường xuyên uống bia rượu.

Uống quá nhiều bia rượu là một trong những yếu tố nguy cơ gây cơn thiếu máu não thoáng qua.

VI. Chẩn đoán cơn thiếu mãu náo thoáng qua bằng cách nào?

Cơn thiếu mãu náo thoáng qua không gây tổn thương não vĩnh viễn, nhưng bạn vẫn cần khám sức khỏe khẩn cấp nếu có các triệu chứng của đột quỵ.

Cách duy nhất để phân biệt giữa cơn thiếu mãu náo thoáng qua và đột quỵ là chụp CT hoặc MRI.

Nếu bị đột quỵ, có khả năng sẽ không hiển thị trên ảnh chụp CT não trong 24 đến 48 giờ. Chụp MRI thường cho thấy đột quỵ sớm hơn.

Khi đánh giá nguyên nhân của cơn thiếu máu não thoáng qua hoặc đột quỵ, bác sĩ có thể sẽ yêu cầu siêu âm động mạch cảnh để đánh giá mức độ hẹp tắc động mạch cảnh. Bệnh nhân cũng sẽ cần siêu âm tim để xác định liệu có cục máu đông trong tim hay không.

VII. Điều trị cơn thiếu mãu náo thoáng qua như thế nào?

Tuy cơn thiếu mãu náo thoáng qua không gây tổn thương hoặc khuyết tật mô não lâu dài, nhưng đó có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ. Điều trị cơn thiếu mãu náo thoáng qua tập trung vào các loại thuốc cải thiện lưu lượng máu đến não và ngăn ngừa một cơn đột quỵ xảy ra trong tương lai.

Các lựa chọn điều trị bao gồm thuốc, can thiệp, phẫu thuật và thay đổi lối sống.

1. Thuốc chống kết tập tiểu cầu

Bởi vì cục máu đông là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra cơn thiếu máu não thoáng qua. Do đó, thuốc chống kết tập tiểu cầu là lựa chọn đầu tiên để ngăn ngừa cục máu đông. Những loại thuốc này bao gồm:

- Aspirin;

- Clopidogrel;

- Thuốc kết hợp aspirin - dipyridamole.

2. Thuốc chống đông máu

Những loại thuốc này ngăn ngừa cục máu đông bằng cách nhắm mục tiêu vào các protein gây đông máu, thay vì nhắm vào các tiểu cầu:

- Warfarin;

- Rivaroxaban;

- Apixaban.

Nếu đang dùng warfarin, người bệnh cần theo dõi chặt chẽ bằng xét nghiệm máu thường xuyên để đảm bảo dùng đúng liều lượng.

3. Thuốc điều trị các tình trạng sức khỏe khác

Khi bác sĩ tiến hành các xét nghiệm sau khi xảy ra cơn thiếu máu não thoáng qua, người bệnh có thể biết bản thân đang mắc một vấn đề sức khỏe khác làm tăng nguy cơ đột quỵ. Vì vậy, bác sĩ sẽ kê thuốc để giúp kiểm soát những tình trạng đó. Ví dụ: thuốc hạ huyết áp để kiểm soát huyết áp cao hoặc nhóm thuốc statin để điều trị cholesterol cao.

4. Can thiệp động mạch cảnh do tắc hẹp

Thủ thuật này được thực hiện bằng cách tiếp cận các động mạch cảnh bằng ống thông.

Ống thông gắn bóng, stent được luồn từ động mạch đùi đưa lên vị trí động mạch cảnh tổn thương nhằm mở rộng lòng động mạch cảnh bị hẹp, ép mảng vữa xơ vào thành động mạch, tái lập lưu thông dòng máu lên não.

5. Phẫu thuật nạo vét động mạch cảnh

Đây là phương pháp cổ điển hơn và xâm lấn nhiều hơn. Bệnh nhân được gây tê hoặc gây mê (đa số là gây mê), sau đó bác sĩ xẻ động mạch cảnh ra và nạo vét lòng mạch cho thông thoáng rồi đóng lại. Phương pháp này áp dụng cho những bệnh nhân trẻ, sức khỏe tốt, không có bệnh lý tim mạch.

6. Thay đổi lối sống

Thay đổi lối sống là biện pháp cần thiết để giảm nguy cơ cơn thiếu mãu náo thoáng qua hoặc đột quỵ trong tương lai.

Những thay đổi trong lối sống bao gồm:

- Tập thể dục;

- Giảm cân;

- Ăn nhiều trái cây và rau quả;

- Giảm tiêu thụ các chiên hoặc có đường thực phẩm;

- Ngủ đủ giấc;

- Giảm căng thẳng;

- Kiểm soát các bệnh tiểu đường, huyết áp cao và cholesterol cao.

Để hạn chế cơn thiếu máu não thoáng qua, người bệnh cần kiểm soát tốt các nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây bệnh, chẳng hạn như uống thuốc.

VIII. Ngăn ngừa cơn thiếu mãu náo thoáng qua như thế nào?

Cơn thiếu máu não thoáng qua và các kiểu đột quỵ khác đôi khi không thể tránh khỏi, nhưng có thể thực hiện các biện pháp phòng ngừa tình trạng này.

- Không hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc lá;

- Ăn uống cân bằng, tăng cường trái cây và rau quả;

- Duy trì cân nặng hợp lý;

- Tập thể dục thường xuyên;

- Hạn chế hoặc kiêng uống bia rượu;

- Kiểm soát bệnh tiểu đường, huyết áp cao...;

- Hạn chế lượng cholesterol và chất béo, đặc biệt là chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa;

- Giảm căng thẳng.

- Tầm soát đột quỵ.