5 lý do nên tiêm vắc xin sởi trong vòng 72 giờ sau phơi nhiễm

1. Ngăn ngừa hoặc giảm nhẹ bệnh sởi

- Cơ chế hoạt động: Vắc xin sởi (thường là vắc xin MMR - sởi, quai bị, rubella) chứa virus sống giảm độc lực. Khi tiêm, nó kích thích hệ miễn dịch sản xuất kháng thể và tế bào miễn dịch để chống lại virus sởi hoang dã. Nếu được tiêm trong vòng 72 giờ sau phơi nhiễm, hệ miễn dịch có thể phản ứng đủ nhanh để ngăn virus nhân lên và gây bệnh nặng.

- Thời gian ủ bệnh: Virus sởi có thời gian ủ bệnh trung bình từ 10 - 14 ngày. Trong 72 giờ đầu sau phơi nhiễm, virus vẫn đang trong giai đoạn xâm nhập và nhân lên ban đầu, chưa gây tổn thương nghiêm trọng. Tiêm vắc xin lúc này giúp cơ thể "đi trước một bước", giảm nguy cơ phát bệnh hoặc làm triệu chứng nhẹ hơn.

2. Bảo vệ trẻ chưa tiêm đủ liều

- Tình trạng miễn dịch: Trẻ chưa tiêm đủ 2 liều vắc xin sởi (thường ở 11-14 tháng và 4-6 tuổi) không có miễn dịch đầy đủ. Một liều chỉ bảo vệ khoảng 93%, trong khi 2 liều tăng lên 97%. Nếu trẻ chưa tiêm đủ và phơi nhiễm, nguy cơ mắc bệnh cao hơn nhiều.

- Hiệu quả sau phơi nhiễm: Nghiên cứu cho thấy tiêm vắc xin sau phơi nhiễm vẫn hiệu quả ở trẻ chưa tiêm đủ liều, vì nó bổ sung khả năng miễn dịch kịp thời.

3. Giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng

- Biến chứng của sởi: Sởi có thể gây viêm phổi, viêm tai giữa, tiêu chảy nặng, hoặc viêm não, đặc biệt ở trẻ nhỏ chưa được bảo vệ đầy đủ. Tiêm vắc xin trong 72 giờ giúp giảm khả năng virus lan rộng, từ đó hạn chế các biến chứng này.

- Tỷ lệ tử vong: Ở trẻ em chưa tiêm chủng, tỷ lệ tử vong do sởi có thể lên đến 1-2/1.000 ca, cao hơn ở các nước đang phát triển. Việc tiêm sớm là biện pháp cấp bách để bảo vệ mạng sống.

4. Khoa học đằng sau mốc 72 giờ

- Cửa sổ cơ hội: Trong 72 giờ đầu, virus sởi chưa hoàn toàn xâm nhập sâu vào hệ miễn dịch hoặc các cơ quan khác. Vắc-xin kích hoạt phản ứng miễn dịch nhanh chóng (trong vài ngày), đủ để ngăn chặn hoặc làm suy yếu virus trước khi nó gây bệnh toàn phát.

- So sánh với globulin miễn dịch: Nếu không thể tiêm vắc xin trong 72 giờ, globulin miễn dịch (IG) có thể được dùng trong 6 ngày sau phơi nhiễm, nhưng vắc xin là lựa chọn ưu tiên vì dễ tiếp cận và tạo miễn dịch chủ động lâu dài.

5. Thực tiễn y tế công cộng

- Khuyến nghị chính thức: Cả WHO và CDC đều khuyến cáo tiêm vắc xin sởi trong vòng 72 giờ sau phơi nhiễm cho những người chưa tiêm đủ liều, đặc biệt là trẻ em từ 6 tháng tuổi trở lên, như một phần của chiến lược kiểm soát dịch.

- Tình huống khẩn cấp: Trong các ổ dịch (như tại Việt Nam năm 2025 với hơn 40.000 ca nghi nhiễm), tiêm vắc-xin sớm sau phơi nhiễm là cách hiệu quả để ngăn chặn lây lan trong cộng đồng.

Lợi ích cụ thể cho trẻ chưa tiêm đủ liều

- Tăng cường miễn dịch: Trẻ chỉ tiêm 1 liều hoặc chưa tiêm liều nào có hệ miễn dịch chưa đủ mạnh để chống lại virus sởi hoang dã. Liều tiêm trong 72 giờ giúp củng cố hàng rào bảo vệ.

- Bảo vệ cộng đồng: Trẻ được tiêm sớm ít có khả năng lây bệnh cho người khác, đặc biệt là những người không thể tiêm vắc-xin (như trẻ dưới 6 tháng hoặc người suy giảm miễn dịch).