Chăm sóc bàn chân bệnh nhân đái tháo đường

Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) có thể gây ra loét bàn chân, cắt cụt chi.

Bệnh nhân ĐTĐ khi bị tổn thương loét bàn chân có nguy cơ cắt cụt chi cao gấp 10-15 lần so với người không bị ĐTĐ. Kiểm soát đường huyết kém là yếu tố nguy cơ gây ra bệnh lý thần kinh và bệnh mạch máu chi dưới. Chấn thương ở bệnh nhân đái tháo đường có biến chứng thần kinh và/hoặc bệnh mạch máu ngoại vi có thể gây ra loét bàn chân đái tháo đường. Khi bị bội nhiễm, tổn thương loét làm tăng nguy cơ cắt cụt chi ở bệnh nhân đái tháo đường.

Hầu hết các tổn thương loét bàn chân đái tháo đường đều có thể phòng ngừa được thông qua giáo dục, phát hiện và điều trị sớm tích cực.

Chăm sóc bàn chân bệnh nhân đái tháo đường - Ảnh minh họa

1. Yếu tố nguy cơ dẫn đến vết loét bàn chân:

- Nam > Nữ.

- Tuổi càng cao nguy cơ dẫn đến loét bàn chân càng cao.

- Thời gian mắc bệnh đái tháo đường.

- Kiểm soát glucose máu kém.

- Tăng cholesterol.

- Tổn thương thần kinh ngoại vi là nguyên nhân hàng đầu gây cắt cụt chi. Bệnh lý thần kinh ngoại vi còn chiếm tới 90% gây loét, tăng gấp 7 lần so với người bình thường.

- Biến chứng mạch máu đồ đồng: các biến chứng về mạch máu nhỏ như bệnh lý võng mạc, thần kinh và thận luôn đồng hành cùng với tỷ lệ cắt cụt; các tổn thương mạch máu lớn như đột quỵ, nhồi máu cơ tim không có mấy liên quan đến cắt cụt (?)

- Biến dạng bàn chân, chai chân, khớp xương cứng,móng quặp, móng chân dày lên (thường có nhiễm nấm móng), chân bị phỏng rộp,…

- Tiền sử đã bị loét chân, cắt cụt chi.

- Đi giày dép không phù hợp.

- Các thói quen có hại như hút thuốc lá.

2. Cách chăm sóc bàn chân ở bệnh nhân đái tháo đường:

- Kiểm tra bàn chân hàng ngày

+ Hãy tìm một thời điểm thích hợp nhất trong ngày ( buổi tối là tốt nhất) để kiểm tra chân hàng ngày và làm điều đó như một thói quen.

+ Chọn nơi có đầy đủ ánh sáng để quan sát kỹ bàn chân và các kẽ ngón chân xem có vết xước, vết phồng rộp, vết thâm, cục chai chân hay vết đau … nào không?

- Hãy rửa chân hàng ngày:

+ Rửa kỹ bàn chân và kẽ ngón chân ( Dùng bọt biển hoặc khăn mềm rửa thật nhẹ nhàng). Rử̉a bằng nước ấm và xà bông trung tính. Không ngâm chân quá 5 phút.

+ Sau khi rửa lau thật khô da và các kẽ ngón chân.Có thể dùng bột talc để làn trơn da chân Nếu da chân bị khô sử dụng kem lam ẩm da (không bôi kem vào kẽ ngón chân).

- Phòng tránh bỏng bàn chân:

+ Kiểm tra nhiệt độ nước trước khi tắm, rửa bằng cách dùng nhiệt kế hoặc mu tay, khuỷu tay. Nhiệt độ nước không nóng quá cũng không lạnh quá. Khoảng 40oC là tốt nhất.

+ Không sưởi ấm chân bằng các phương pháp như sưởi bằng lò than, sưởi bằng viên gạch nung nóng, xông hơi bàn chân bằng nước nóng, ngâm chân trong nước nóng đốt lá ngải hơ chân, tắt chăn điện…vì dễ gây bỏng.

+ Thoa kem chống nắng lên chỗ da để trần khi đi ra nắng.

- Nếu chân có vết chai chân: không được tự ý cắt vết chai mà phải đến gặp bác sỹ.

- Chăm sóc móng chân: không để móng chân mọc quá dài. Cách cắt móng chân:

+ Nếu thị lực kém nên nhờ người thân trong gia đình cắt móng chân.

+ Cắt móng chân ngay sau khi tắm, khi đó móng sẽ mềm và dễ cắt.

+ Cắt móng chân theo đường ngang. Tránh cắt móng sâu vào phía trong. Dùng giũa để giũa những góc sắc nhọn và những cạnh thô ráp.

+ Không được dùng những vật sắc nhọn đào sâu dưới móng chân hoặc da quanh móng.

+ Phải giũa những móng chân dày.

- Mang giầy, tất phù hợp với bàn chân: tất bằng len hoặc cotton, tất có độn bông, mũi tất không trật, đường may nổi không thô, ráp. Tất cao đến đầu gối không được khuyên dùng.

- Mua giầy lúc nào? Mua vào buổi chiều, đo cả hai chân, đứng thử giày, đi giày từ từ, không bao giờ đi giày mới cả ngày, những ngày đầu không mang quá 1 giờ/ ngày.

- Chọn giầy: rộng và sâu ở phần mũi giầy, đế cao su dày, gót không cao, đệm gót chắc chắn, buộc dây hoặc băng dán, lót trong nhẵn. Tránh đi chân trần.

- Nếu chân bị nhiễm trùng: Sát trùng vết thương và đến bệnh viện khám ngay tức thì.

- Giữ cho mạch máu được lưu thông:

+ Hãy đặt chân lên ghế khi ngồi xuống

+ Không bắt chéo chân trong thời gian dài.

+ Không đi những đôi tất trật hoặc có đai cao su nút quanh cổ chân.

+ Hãy cử động ngón chân trong 5’ từ 2-3 lần trong ngày. Tập vận động bàn chân hàng ngày để tăng lưu thông mạch máu ở bàn chân như: đi bộ, đạp xe,…

- Có lối sống lành mạnh

- Bạn nên đến gặp bác sỹ: nếu bạn có tổn thương loét bàn chân hay tổn thương khác như móng quặp, nấm móng, chai chân…

Theo ThS.BS Nguyễn Mạnh Hà
Phó khoa Nội - BVNội Tiết Trung Ương
benhviennoitiet.vn