Viêm gan B trên bệnh nhân hóa trị: Nguy cơ bị bỏ quên nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát

Mối nguy tiềm ẩn từ viêm gan B trong bối cảnh hóa trị

TS.BS Huỳnh Văn Mẫn - Trưởng Đơn vị Ghép tế bào gốc, Bệnh viện Truyền máu Huyết học cho biết hệ miễn dịch của cơ thể bao gồm các tế bào lympho B và T có vai trò trung hòa và tiêu diệt virus. Tuy nhiên, khi bệnh nhân hóa trị hoặc dùng các thuốc ức chế miễn dịch, đặc biệt là các thuốc thế hệ mới tác động mạnh đến tế bào T, nguy cơ tái hoạt virus viêm gan B (HBV) là rất lớn.

Bác sĩ nhấn mạnh: “Thực tế đã có những bệnh nhân ung thư máu được điều trị khỏi nhưng lại tử vong vì viêm gan B tái hoạt, nhất là giai đoạn 5-7 năm trước”.

Ở bệnh nhân đang hóa trị, diễn tiến tái hoạt HBV thường âm thầm: đầu tiên là tăng tải lượng HBV DNA, sau đó men gan (ALT) tăng, cuối cùng mới xuất hiện triệu chứng rõ rệt. Nếu không phát hiện kịp thời, bệnh có thể dẫn đến suy gan cấp.

Trong Huyết học, tái hoạt HBV được định nghĩa là: HBV DNA dương tính kèm theo sự gia tăng nồng độ virus rõ rệt, hoặc chuyển từ HBsAg âm tính sang dương tính, hoặc xuất hiện HBV DNA ở bệnh nhân anti-HBc (+).

Phân tầng nguy cơ và các nhóm cần dự phòng

Dựa vào các khuyến cáo hiện hành, bệnh nhân được phân thành 3 nhóm nguy cơ tái hoạt HBV:

- Nguy cơ cao (>10%): Gồm người HBsAg (+) dùng thuốc tác động mạnh vào tế bào B (như rituximab), hoặc corticoid liều cao kéo dài, hoặc hóa trị có Anthracyclines. Cũng bao gồm người HBsAg âm tính nhưng anti-HBc (+) nếu được ghép tế bào gốc hoặc dùng Anti-CD20.

- Nguy cơ trung bình (1-10%): Gồm bệnh nhân HBsAg (+) dùng các phác đồ hóa trị khác (không có Anthracyclines), thuốc ức chế TNF, corticoid trung bình. Với người HBsAg âm tính/anti-HBc (+), nguy cơ này xuất hiện khi dùng thuốc ức chế miễn dịch dạng nhẹ hơn.

- Nguy cơ thấp (<1%): Gồm người HBsAg (+) dùng methotrexate, azathioprine, hoặc corticoid liều thấp. Những trường hợp này cần theo dõi định kỳ hơn là điều trị dự phòng bắt buộc.

Chiến lược dự phòng: Đơn giản nhưng cần được thực hiện chuẩn

Trước khi hóa trị hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch, tất cả bệnh nhân cần được tầm soát viêm gan B với các xét nghiệm: HBsAg, anti-HBc và HBV DNA hoặc anti-HBs (nếu cần) .

- Nếu bệnh nhân âm tính cả HBsAg và anti-HBc: chỉ cần tiêm vắc xin nếu chưa tiêm.

- Nếu bệnh nhân HBsAg âm, anti-HBc dương: sẽ được xếp vào nhóm nguy cơ trung bình hoặc cao, cần theo dõi sát và can thiệp khi virus tái hoạt.

- Nếu bệnh nhân HBsAg dương tính: bắt buộc dùng thuốc kháng virus ngay từ đầu để phòng tái hoạt.

Thuốc kháng HBV được dùng là TDF, TAF hoặc Entecavir (ETV), khởi đầu càng sớm càng tốt, lý tưởng là trước 2 tuần hoặc cùng lúc với hóa trị. Việc duy trì kéo dài ít nhất 6 - 12 tháng sau kết thúc hóa trị.

Quản lý đặc biệt trong ghép tế bào gốc

Tại Việt Nam, người có HBsAg dương không được hiến máu. Tuy nhiên, trong ghép tế bào gốc dị hợp, nếu không còn lựa chọn, họ có thể ký cam kết và vẫn được chấp thuận hiến.

TS.BS Huỳnh Văn Mẫn chia sẻ dữ liệu từ nghiên cứu trên 1.179 ca ghép tế bào gốc dị hợp: có 40 ca người cho HBsAg dương. Trong đó, nếu người cho có HBV DNA dương tính, người nhận HBsAg dương sẽ được điều trị kháng virus, còn HBsAg âm thì tiêm HBIG để tạo miễn dịch thụ động.

Bệnh nhân HBsAg (+) hoặc HBsAg (-)/anti-HBc (+) đều có nguy cơ tái hoạt HBV trong quá trình hóa trị hoặc dùng thuốc ức chế miễn dịch. Việc dự phòng bằng thuốc kháng virus là rất cần thiết, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao.

Các loại thuốc như TDF, TAF, ETV đều có hiệu quả. Trong đó, TAF là lựa chọn thuận tiện vì không cần điều chỉnh liều theo chức năng thận và dễ tuân thủ lâu dài.

>>> Những xu hướng mới trong điều trị và kiểm soát biến chứng viêm gan virus B mạn