Uống thuốc nhưng huyết áp vẫn cao: Nguyên nhân và cách khắc phục

1. Tăng huyết áp có những loại nào?

Hiện nay y học phân chia tăng huyết áp thành những loại nào, thưa BS?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy - Chuyên gia Tim mạch, Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh trả lời:

Huyết áp là áp lực máu tác động lên thành mạch. Chúng ta thường ghi nhận 2 chỉ số:

- Số lớn gọi là huyết áp tâm thu (hay huyết áp tối đa).

- Số nhỏ gọi là huyết áp tâm trương (hay huyết áp tối thiểu).

Theo Hội Tim mạch Việt Nam, chẩn đoán tăng huyết áp khi huyết áp tâm thu ≥ 140 mmHg hoặc huyết áp tâm trương ≥ 90 mmHg.

Về mặt sinh lý bệnh học, tăng huyết áp gồm hai loại:

- Tăng huyết áp vô căn (nguyên phát) sẽ không tìm thấy nguyên nhân rõ ràng. 

- Tăng huyết áp thứ phát sẽ có nguyên nhân cụ thể.

2. Tăng huyết áp vô căn nghĩa là gì?

Thưa BS, một cụm từ nghe khá mơ hồ nhưng lại rất phổ biến đó là tăng huyết áp vô căn, thực ra vô căn là gì ạ?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy trả lời:

Trong y khoa, “vô căn” nghĩa là không xác định được nguyên nhân. Khoảng 90-95% bệnh nhân tăng huyết áp thuộc nhóm này. Chỉ khoảng 5-10% là tăng huyết áp thứ phát, tức là có nguyên nhân rõ ràng.

Tuy không tìm được nguyên nhân cụ thể, nhưng tăng huyết áp vô căn liên quan đến nhiều yếu tố nguy cơ như:

• Tuổi tác, giới tính
• Tiền sử gia đình có người bị tăng huyết áp
• Hút thuốc lá
• Béo phì
• Đái tháo đường
• Rối loạn mỡ máu
• Sử dụng chất kích thích (cà phê, rượu bia) hoặc chất cấm (cocain).
• Lối sống ít vận động hoặc thường xuyên chịu stress (cả thể chất và tinh thần).

Ngược lại, tăng huyết áp thứ phát có thể do các bệnh lý về:

• Thận: viêm cầu thận cấp/mạn, suy thận mạn.
• Nội tiết: cường giáp, hội chứng Cushing, u tủy thượng thận.
• Sản khoa: tiền sản giật, tăng huyết áp thai kỳ.
• Tim mạch: hở van động mạch chủ (tăng huyết áp tâm thu đơn thuần), hẹp động mạch thận.
• Bệnh nhân dùng một số thuốc như cam thảo, nhân sâm, thuốc cảm, corticoid, thuốc kháng viêm… cũng gây tác dụng phụ là tăng huyết áp.

3. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chứa chất độc hại như thuốc lá truyền thống

Tác hại của thuốc lá lên tim mạch là gì ạ?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy trả lời:

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu của tăng huyết áp vô căn. Nicotine trong thuốc lá kích thích cơ thể sản xuất adrenaline làm nhịp tim nhanh và huyết áp tăng. Thuốc lá còn:

• Làm giảm hiệu quả của thuốc hạ huyết áp.
• Gây tổn thương nội mạc động mạch, hình thành mảng xơ vữa. Nếu xảy ra ở động mạch vành dẫn đến bệnh tim thiếu máu cục bộ, suy tim, rối loạn nhịp, nhồi máu cơ tim.
• Tăng nguy cơ đột quỵ (xuất huyết não, nhồi máu não) nếu mảng xơ vữa ở động mạch não.
• Gây phình động mạch chủ (nguy cơ vỡ và tử vong), đặc biệt phình động mạch chủ bụng/ngực (nguy cơ cao gấp 8 lần ở người hút thuốc).
• Gây bệnh động mạch ngoại biên dẫn tới đau cách hồi, loét, hoại tử, thậm chí đoạn chi.

Hút thuốc lá thụ động cũng gây hại làm tăng nguy cơ bệnh mạch vành 25-30%. Đối tượng chịu tác động nhiều nhất là phụ nữ, trẻ vị thành niên và trẻ nhỏ.

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không an toàn hơn thuốc lá truyền thống và không phải là phương pháp cai thuốc. Chúng vẫn chứa các chất độc hại tương tự. Do đó, không nên hút thuốc và nếu đã hút thì nên bỏ càng sớm càng tốt.

4. Tất cả các trường hợp tăng huyết áp có phải sử dụng thuốc lâu dài?

Người bệnh khi được chẩn đoán tăng huyết áp sẽ mang tâm lý rất lo lắng nhất là khi nghe đến việc phải uống thuốc cả đời, vậy có đúng là tất cả các trường hợp sẽ dùng thuốc lâu dài hay không, thưa BS?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy trả lời:

Không phải tất cả các trường hợp sẽ dùng thuốc lâu dài. Một số trường hợp tăng huyết áp thứ phát có thể khỏi hoàn toàn nếu điều trị nguyên nhân triệt để, ví dụ cắt bỏ u tủy thượng thận hoặc can thiệp điều trị hẹp động mạch thận.

Tuy nhiên, đa số trường hợp tăng huyết áp vô căn hoặc thứ phát nhưng không điều trị được nguyên nhân, sẽ phải dùng thuốc lâu dài.

5. Uống thuốc đều mà huyết áp vẫn cao - nguyên nhân do đâu? 

Bệnh nhân uống thuốc đầy đủ mà huyết áp không hạ, theo BS nguyên nhân nào thường gặp nhất trong những trường hợp điều trị đúng mà huyết áp vẫn cao?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy trả lời:

Những nguyên nhân thường gặp trong trường hợp điều trị đúng mà huyết áp vẫn cao:

- Liều thuốc chưa tối ưu (toa đầu tiên, bác sĩ đang dò liều nhưng bệnh nhân không tái khám để điều chỉnh).

- Không thay đổi lối sống: người bệnh vẫn ăn mặn, ăn nhiều chất béo, thừa cân, ít vận động, căng thẳng kéo dài.

- Yếu tố stress cấp tính: huyết áp dao động khi người bệnh xúc động mạnh, đau do bệnh khác (zona, đau khớp, đau răng…) hay bệnh nhân bị nhiễm trùng cấp (viêm phổi, đợt cấp COPD).

Khi huyết áp dao động hoặc không đạt mục tiêu, bệnh nhân cần tái khám để bác sĩ tìm nguyên nhân và điều chỉnh điều trị.

6. Bệnh nền có làm giảm tác dụng của thuốc hạ huyết áp?

Một điểm đáng lưu ý là nhiều bệnh nhân tăng huyết áp đồng thời mắc các bệnh nền như tiểu đường hoặc suy thận. Thưa bác sĩ, những bệnh này có ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc hạ huyết áp hay không? Nếu có thì nên xử trí thế nào?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy trả lời:

Bệnh nền như đái tháo đường, suy thận không làm giảm tác dụng thuốc, nhưng khiến việc kiểm soát huyết áp phức tạp hơn, cần điều chỉnh liều và phối hợp điều trị bệnh kèm theo.

7. Uống thuốc không đúng giờ có ảnh hưởng gì?

Có những bệnh nhân vẫn uống thuốc huyết áp đều đặn nhưng không đúng giờ, hôm sớm, hôm trễ. Việc thay đổi thời điểm uống thuốc như vậy có ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát huyết áp không, thưa bác sĩ?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy trả lời:

Uống thuốc không đúng giờ khiến nồng độ thuốc dao động, huyết áp dễ tăng trở lại.

Tác dụng của thuốc còn tùy loại, có thuốc tác dụng ngắn hoặc có tác dụng dài, và bệnh nhân không thể tự điều chỉnh dựa trên cảm giác. Ngay cả trong cùng một nhóm thuốc, thời gian tác dụng cũng phụ thuộc vào công nghệ bào chế.

Do đó, khi huyết áp không ổn định, tốt nhất là tái khám để bác sĩ điều chỉnh thuốc.

8. Quên uống thuốc buổi sáng - có nên uống bù?

Nếu bệnh nhân quên uống thuốc huyết áp buổi sáng và đến chiều mới nhớ ra thì có nên uống bù liều buổi sáng không?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy trả lời:

Nếu quên uống thuốc liều buổi sáng, khi phát hiện hãy đo huyết áp ngay. Sau khi đo huyết áp, nếu thấy:

- Huyết áp cao hoặc dao động hơn bình thường: Uống ngay liều thuốc đã quên. Sau đó, nếu toa thuốc có liều buổi chiều thì vẫn uống như bình thường. 

- Huyết áp bình thường: Cần xem lại toa thuốc. Nếu có liều buổi chiều thì uống như thường lệ; nếu không, có thể uống ngay liều buổi sáng bị quên.

Để hạn chế quên thuốc, nên gắn việc uống thuốc với một thói quen cố định như uống khi vừa thức dậy, sau bữa sáng hoặc sau bữa tối. Có thể để thuốc ở đầu giường hoặc nơi dễ nhìn thấy.

Ngoài ra, nên tận dụng các phương tiện nhắc giờ như điện thoại. Với người lớn tuổi, trí nhớ kém, người thân nên phân thuốc sẵn và nhắc uống thuốc đúng giờ.

9. Không tái khám - nguy cơ biến chứng nặng 

Một số bệnh nhân uống thuốc nhưng không hiệu quả, song lại chủ quan, không tái khám. Việc chậm trễ này có thể dẫn đến biến chứng gì cho tim mạch và sức khỏe tổng thể, thưa bác sĩ?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy trả lời: 

Nếu huyết áp không được kiểm soát và bệnh nhân không tái khám, nguy cơ biến chứng tương tự như không điều trị, gây ra các tình trạng:

- Não: Xuất huyết não (nếu huyết áp quá cao) hoặc nhồi máu não (nếu kèm xơ vữa động mạch).

- Tim: Suy tim, thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim, rối loạn nhịp (như rung nhĩ).

- Thận: Suy thận từ nhẹ đến nặng, có thể tiến triển đến giai đoạn cuối, buộc phải ghép thận hoặc chạy thận nhân tạo định kỳ.

- Mắt: Xuất huyết đáy mắt, phù nề võng mạc, giảm thị lực, thậm chí mù lòa.
Động mạch ngoại biên: Đau cách hồi, hạn chế vận động, loét, hoại tử, thậm chí đoạn chi.

- Rối loạn cương dương: Đặc biệt ở bệnh nhân có hút thuốc lá hoặc mắc tiểu đường.

10. Lời khuyên cho người bệnh tăng huyết áp 

Bác sĩ có lời khuyên nào dành cho bệnh nhân tăng huyết áp nhưng chưa kiểm soát tốt, để họ có thể chủ động và yên tâm hơn trong điều trị lâu dài?

TS.BS Lê Thị Thu Thủy trả lời:

Khi được chẩn đoán tăng huyết áp, không nên bi quan nhưng cũng không chủ quan. Cần phối hợp chặt chẽ với bác sĩ để điều trị đúng cách. Việc điều trị bao gồm:

- Dùng thuốc hạ huyết áp: Loại thuốc, liều lượng do bác sĩ chỉ định.

- Thay đổi lối sống: Ăn uống lành mạnh, giảm muối, tập thể dục, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu.

Lưu ý, thay đổi lối sống chỉ hỗ trợ chứ không thể thay thế thuốc. Nếu tuân thủ tốt, huyết áp đạt mục tiêu, bệnh nhân vẫn có thể duy trì sức khỏe ổn định và kéo dài tuổi thọ.

Để chủ động kiểm soát huyết áp và duy trì sức khỏe tim mạch ổn định, quý bạn đọc có thể đến thăm khám tại chuyên khoa Tim mạch, Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh - nơi quy tụ đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại tại địa chỉ:

Cơ sở 1: 20 - 22 Lãnh Binh Thăng, Phường Phú Thọ, TPHCM

Cơ sở 2: 262/4 Lạc Long Quân, Phường Bình Thới, TPHCM

Hotline: 1800.8074