Ung thư dạ dày tái phát không đồng nghĩa với hết cơ hội điều trị

1. Vì sao ung thư dạ dày có thể tái phát sau phẫu thuật?

Thưa bác sĩ, nhiều người cho rằng sau khi đã phẫu thuật ung thư dạ dày thì xem như đã khỏi bệnh hoàn toàn. Tuy nhiên, thực tế có không ít trường hợp vài năm sau bệnh lại tái phát. Vậy vì sao ung thư dạ dày có thể tái phát và thường tái phát ở những vị trí nào?

BS Trần Quang Đạt - Khoa Ngoại tiêu hóa, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM trả lời:

Ung thư dạ dày tái phát là tình trạng bệnh quay trở lại sau khi đã được điều trị triệt để.

Có thể hình dung ung thư giống như cỏ dại, dù đã “dọn sạch” bằng phẫu thuật và các phương pháp điều trị, vẫn có thể còn sót lại những “mầm mống” rất nhỏ mà mắt thường hoặc các phương tiện chẩn đoán chưa phát hiện được. Trong ung thư học, đó gọi là các ổ di căn vi thể. Khi gặp điều kiện thuận lợi, các tế bào này có thể phát triển và gây tái phát.

Theo nghiên cứu trên hơn 2.000 bệnh nhân tại trung tâm chúng tôi, tỷ lệ khỏi bệnh sau điều trị khoảng 70%, đồng nghĩa vẫn có khoảng 30% bệnh nhân có nguy cơ tái phát. Nguyên nhân chủ yếu do đa số trường hợp tại Việt Nam được phát hiện ở giai đoạn muộn.

Vị trí tái phát thường gặp nhất là di căn phúc mạc (di căn trong ổ bụng). Ngoài ra, ung thư có thể tái phát tại gan, hạch bạch huyết hoặc tại chỗ như miệng nối, phần dạ dày còn lại.

2. Nguy cơ tái phát ung thư dạ dày phụ thuộc vào những yếu tố nào?

Thưa bác sĩ, thời điểm ung thư dạ dày tái phát có khác nhau giữa các bệnh nhân hay không? Và nguy cơ tái phát phụ thuộc vào những yếu tố nào?

BS Trần Quang Đạt trả lời:

Phần lớn các trường hợp tái phát xảy ra trong 5 năm đầu sau điều trị, đặc biệt là 3 năm đầu, chiếm khoảng 80%. Sau mốc này, nguy cơ tái phát giảm đáng kể.

Yếu tố quan trọng nhất quyết định nguy cơ tái phát là giai đoạn bệnh lúc chẩn đoán. Ung thư dạ dày giai đoạn III có tỷ lệ tái phát khoảng 30–35%, trong khi giai đoạn I chỉ khoảng 1–2% trong 5 năm đầu.

Ngoài ra, nhiều yếu tố khác cũng ảnh hưởng đến tiên lượng tái phát như đặc điểm sinh học của tế bào ung thư, mức độ biệt hóa, yếu tố di truyền, cơ địa dễ phát sinh ung thư của người bệnh. Những khối u biệt hóa kém hoặc có yếu tố di truyền thường có nguy cơ tái phát cao hơn.

Bên cạnh đó, chất lượng điều trị ban đầu đóng vai trò rất quan trọng, bao gồm kỹ thuật phẫu thuật, đáp ứng với hóa trị và đặc biệt là sự tuân thủ phác đồ điều trị, theo dõi của người bệnh.

3. Ung thư dạ dày tái phát có còn cơ hội điều trị?

Khi nghe đến hai chữ “tái phát”, nhiều người nghĩ rằng bệnh đã hết hy vọng vì đã điều trị một lần rồi. Vậy ung thư dạ dày khi tái phát có còn khả năng điều trị hay không, thưa bác sĩ?

BS Trần Quang Đạt trả lời:

Người bệnh không nên hoảng sợ khi nghe đến hai chữ “tái phát”. Thực tế, ung thư dạ dày tái phát vẫn có thể điều trị hiệu quả, đặc biệt nếu được phát hiện sớm.

Điều quan trọng là phải xác định chính xác vị trí và mức độ tái phát. Nếu bệnh nhân được theo dõi chặt chẽ và phát hiện tái phát ở giai đoạn rất sớm, chúng tôi vẫn có thể áp dụng các phương pháp điều trị ít xâm lấn và mang lại kết quả rất tốt.

Việc điều trị phụ thuộc nhiều vào vị trí tái phát. Với các trường hợp tái phát tại chỗ như ở miệng nối hoặc phần dạ dày còn lại, có thể xem xét phẫu thuật cắt bỏ. Nếu khối u được phát hiện sớm và chỉ khu trú ở lớp niêm mạc, có thể điều trị bằng phương pháp nội soi cắt bỏ tổn thương.

Do đó, theo dõi định kỳ và phát hiện tái phát sớm là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả điều trị.

4. Theo dõi sau điều trị để phát hiện sớm tái phát

Vậy cụ thể, sau khi điều trị ung thư dạ dày lần đầu, người bệnh cần làm gì để chủ động theo dõi và phát hiện sớm nguy cơ tái phát?

BS Trần Quang Đạt trả lời:

Theo dõi sau điều trị ung thư dạ dày là một bước vô cùng quan trọng và người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt. Sau điều trị, bác sĩ sẽ cung cấp cho bệnh nhân một lịch theo dõi cụ thể. Ở mỗi lần tái khám, bệnh nhân sẽ được chỉ định các xét nghiệm phù hợp nhằm tầm soát nguy cơ tái phát.

Theo khuyến cáo của các hội ung thư dạ dày trên thế giới, trong 3 năm đầu sau điều trị, tùy theo giai đoạn bệnh, bệnh nhân cần tái khám mỗi 3 hoặc 6 tháng. Nếu sau 3 năm không phát hiện tái phát, lịch theo dõi có thể giãn ra còn 1 năm/lần.

5. Ung thư dạ dày tái phát có thể phẫu thuật lại hay không?

Trong trường hợp bệnh nhân đã được phẫu thuật điều trị ung thư dạ dày ở lần đầu, nếu bệnh tái phát thì còn có thể phẫu thuật lại hay không? Các phương pháp điều trị hiện nay là gì, thưa bác sĩ?

BS Trần Quang Đạt trả lời:

Việc điều trị ung thư dạ dày tái phát phụ thuộc vào vị trí tái phát, mức độ lan rộng và giai đoạn bệnh. Với những trường hợp tái phát tại chỗ, tổn thương khu trú hoặc chỉ có một ổ tái phát đơn độc, bệnh nhân hoàn toàn có thể được phẫu thuật lại, thậm chí bằng các kỹ thuật xâm lấn tối thiểu như phẫu thuật nội soi. Nếu đáp ứng điều trị tốt, tiên lượng của bệnh nhân vẫn rất khả quan.

Ngược lại, nếu ung thư tái phát ở mức độ lan rộng hơn như di căn gan, phổi hoặc di căn phúc mạc, khi đó điều trị toàn thân sẽ được ưu tiên. Các phương pháp bao gồm hóa trị, thuốc nhắm trúng đích và liệu pháp miễn dịch. Hiện nay, các phương pháp này đã cho thấy hiệu quả rõ rệt trong kiểm soát bệnh và kéo dài thời gian sống cho bệnh nhân.

Tóm lại, mỗi trường hợp tái phát cần được đánh giá toàn diện để lựa chọn chiến lược điều trị phù hợp nhất, có thể là phẫu thuật, điều trị toàn thân hoặc kết hợp nhiều phương pháp.

6. Điều trị toàn thân giúp kiểm soát ung thư tái phát ra sao?

Với những trường hợp ung thư dạ dày tái phát không còn chỉ định phẫu thuật, điều trị toàn thân đóng vai trò rất quan trọng. Vậy hiện nay, các phác đồ mới đã giúp người bệnh kéo dài thời gian sống và cải thiện chất lượng cuộc sống như thế nào, thưa bác sĩ?

BS Trần Quang Đạt trả lời:

Hiện nay, các thuốc điều trị ung thư thế hệ mới ngày càng được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi trong điều trị ung thư dạ dày cũng như nhiều loại ung thư khác. Theo các hướng dẫn điều trị ung thư dạ dày trên thế giới, việc sử dụng thuốc sinh học, thuốc nhắm trúng đích và liệu pháp miễn dịch đã cho thấy hiệu quả rõ rệt trong kiểm soát bệnh.

Ở một số trường hợp, khi phối hợp hóa trị với thuốc nhắm trúng đích hoặc thuốc ức chế miễn dịch, bệnh nhân có đáp ứng rất tốt. Thậm chí, có những trường hợp tổn thương ung thư tái phát được kiểm soát hoàn toàn và bệnh nhân có thể duy trì tình trạng ổn định trong nhiều năm.

Tôi từng điều trị cho một bệnh nhân nam đã phẫu thuật ung thư dạ dày cách đây 3 năm, sau đó tái phát với di căn phúc mạc. Bệnh nhân được điều trị bằng hóa trị kết hợp liệu pháp miễn dịch và đáp ứng rất tốt. 

Sau điều trị, tổn thương ung thư gần như biến mất và đến nay, sau hơn 2 năm, tình trạng bệnh vẫn hoàn toàn ổn định. Đây là một ví dụ cho thấy hiệu quả tích cực của các phương pháp điều trị toàn thân hiện đại.

7. Chuẩn bị thể chất và tinh thần cho bệnh nhân

Thưa bác sĩ, bệnh nhân ung thư dạ dày tái phát thường đã suy giảm thể lực do đã trải qua điều trị trước đó. Vậy trong quá trình điều trị lần hai, người bệnh cần chuẩn bị như thế nào về dinh dưỡng, thể chất và tinh thần để đủ sức vượt qua giai đoạn này?

BS Trần Quang Đạt trả lời:

Việc tiếp nhận thông tin ung thư dạ dày tái phát là một cú sốc lớn đối với cả người bệnh và gia đình. So với lần điều trị đầu tiên, hành trình điều trị tái phát thường khó khăn hơn, bởi bệnh nhân đã trải qua phẫu thuật, hóa trị và sức khỏe ít nhiều bị suy giảm.

Do đó, người bệnh cần được chuẩn bị đầy đủ cả về thể chất lẫn tinh thần. Về dinh dưỡng, chúng tôi luôn phối hợp với các chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng chế độ ăn phù hợp với thể trạng và phác đồ điều trị của từng bệnh nhân.

Nguyên tắc chung là đảm bảo cung cấp đủ năng lượng, đặc biệt là chất đạm, vitamin và khoáng chất. Trong một số trường hợp, bệnh nhân có thể cần bổ sung dinh dưỡng đường tĩnh mạch nhằm duy trì thể trạng đủ tốt để đáp ứng điều trị.

Về mặt tinh thần, ung thư dạ dày tái phát dễ khiến người bệnh rơi vào trạng thái suy sụp, lo âu. Vì vậy, chúng tôi thường kết hợp hỗ trợ tâm lý, phối hợp với các chuyên gia tâm lý nhằm động viên, tư vấn và giúp người bệnh giữ vững tinh thần trong quá trình điều trị.

Bên cạnh đó, vật lý trị liệu cũng đóng vai trò rất quan trọng. Việc tập luyện trước và sau phẫu thuật, hoặc trong quá trình điều trị, giúp bệnh nhân phục hồi nhanh hơn, cải thiện thể lực và chất lượng sống.

8. Điều trị ung thư dạ dày tái phát có khiến người bệnh đau đớn, mệt mỏi?

Bên cạnh hiệu quả điều trị, nhiều bệnh nhân lo lắng liệu quá trình điều trị ung thư dạ dày tái phát có gây đau đớn, mệt mỏi hay khiến họ phải nằm liệt giường hay không. Bác sĩ có thể chia sẻ quan điểm về việc cân bằng giữa kéo dài thời gian sống và duy trì chất lượng cuộc sống cho người bệnh?

BS Trần Quang Đạt trả lời:

Cân bằng giữa hiệu quả điều trị ung thư và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân là một vấn đề rất khó và cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Trong một số trường hợp, các biện pháp điều trị như phẫu thuật hoặc hóa trị có thể quá nặng nề đối với những bệnh nhân đang trong tình trạng suy kiệt, khi đó lợi ích mang lại có thể không tương xứng với tác dụng phụ.

Vì vậy, trước mỗi quyết định điều trị, chúng tôi luôn trao đổi đầy đủ với bệnh nhân và người nhà về lợi ích, nguy cơ của việc tiếp tục điều trị cũng như của việc không điều trị. Từ đó, người bệnh và gia đình sẽ cùng bác sĩ lựa chọn phương án phù hợp nhất.

Đối với những trường hợp ung thư dạ dày tái phát đã di căn xa, ở giai đoạn muộn, chất lượng cuộc sống và nguyện vọng của người bệnh là yếu tố đặc biệt quan trọng. Tại bệnh viện chúng tôi có chuyên khoa chăm sóc giảm nhẹ, nơi các bác sĩ hỗ trợ kiểm soát đau, cải thiện thể chất, tinh thần và tư vấn để người bệnh có thể lựa chọn giữa việc tiếp tục điều trị tích cực hay tập trung vào điều trị giảm nhẹ, nâng đỡ.

9. Ung thư luôn tiềm ẩn nguy cơ tái phát: Người bệnh không được bỏ cuộc

Bác sĩ có thể gửi một thông điệp ngắn gọn đến người bệnh ung thư dạ dày sau điều trị, giúp họ có tâm thế chủ động theo dõi sức khỏe, không quá lo sợ tái phát nhưng vẫn sống tích cực và có kiểm soát?

BS Trần Quang Đạt trả lời:

Tôi muốn gửi một thông điệp đến tất cả những bệnh nhân đang điều trị hoặc đã từng điều trị ung thư dạ dày rằng: đã là ung thư thì luôn tồn tại nguy cơ tái phát, dù ít hay nhiều. Điều quan trọng nhất là người bệnh không được bỏ cuộc.

Khi được chẩn đoán ung thư dạ dày, người bệnh cần tìm đến các trung tâm uy tín và các chuyên gia có kinh nghiệm để được đánh giá chính xác tình trạng bệnh và xây dựng chiến lược điều trị phù hợp. 

Nếu ung thư tái phát được phát hiện sớm, vẫn có khả năng điều trị triệt để. Trong trường hợp bệnh đã lan rộng, chúng ta vẫn có những phương án điều trị giúp kiểm soát bệnh và cải thiện chất lượng sống.

Đặc biệt, ngay cả khi đã điều trị triệt để bằng phẫu thuật và hóa trị, việc theo dõi sau điều trị là vô cùng quan trọng. Người bệnh không nên chủ quan khi thấy sức khỏe cải thiện mà bỏ qua tái khám định kỳ. Phát hiện tái phát càng sớm thì cơ hội điều trị hiệu quả càng cao.