1. Trong trường hợp không cần điều trị, u nang buồng trứng có tự tiêu biến được không?

Hiện nay có những giải pháp nào để điều trị u nang buồng trứng, thưa BS? Liệu có trường hợp nào không cần điều trị u nang buồng trứng cũng tự tiêu không ạ?

BS.CK2 Hoàng Thị Thu Huyền trả lời: Về việc điều trị, u nang buồng trứng có thể theo dõi, do đó đối với các trường hợp u buồng trứng ở các chị em phụ nữ đa phần là lành tính - u cơ năng có thể tự tiêu biến. Phần lớn các trường hợp này sẽ được theo dõi trong vòng ba hoặc vài chu kỳ kinh nguyệt. Sau một khoảng thời gian theo dõi, khi siêu âm lại có thể phần khối u sẽ tự biến mất.

Nếu trong những trường hợp có u nang thực thể hoặc ung thư sẽ phải điều trị.

Phẫu thuật can thiệp có chỉ định tùy thuộc vào độ tuổi, loại, mức độ lớn/nhỏ ở khối u nang của bệnh nhân.

Còn đối với ung thư buồng trứng sẽ tùy thuộc vào từng giai đoạn. Trong những trường hợp u nang cơ năng là do sự phát triển quá mức của một nang trứng trong chu kỳ kinh nguyệt bình thường. Ở những chu kỳ sau, khi u nang buồng trứng quá lớn, có thể vỡ ra và tự tiêu biến.

Đối với những trường hợp u thực thể, là những trường hợp thật sự do tế bào tăng sinh bất thường sẽ không thể tự tiêu biến được. Trong những trường hợp được đánh giá là lành tính, khối u nhỏ và khả năng nguy cơ ung thư rất thấp, có thể được theo dõi và theo dõi định kỳ từ 3 - 6 tháng. Trong một số trường hợp sẽ kéo dài nhiều hơn, có thể được theo dõi đến vài năm.

2. U nang buồng trứng lành tính cần thăm khám bao lâu một lần và đánh giá về những gì?

Đối với những trường hợp chưa cần phẫu thuật, thông thường người bệnh sẽ được theo dõi như thế nào, thưa BS? Định kỳ bao lâu cần thăm khám một lần và những lần thăm khám này sẽ được đánh giá những gì?

BS.CK2 Nguyễn Thị Minh Tâm trả lời: Đối với u nang buồng trứng được điều trị nội khoa, không can thiệp phẫu thuật có thể theo dõi định kỳ.

Những trường hợp u nang cơ năng sẽ biến mất sau một vài chu kỳ kinh hoặc sau một khoảng thời gian.

Với u nang thực thể sẽ áp dụng điều trị nội khoa, ở những nang có kích thước khoảng dưới 5cm và nang không có biến chứng, không có các yếu tố nghi ngờ nang ác tính sẽ được chỉ định theo dõi.

Phác đồ theo dõi sẽ từ 3 - 6 tháng, trong quá này bệnh nhân sẽ được theo dõi kích thước và tình trạng của u, kiểm tra xem u của lần tái khám sau có phát triển hơn so với lần thăm khám trước hay không.

Trong quá trình theo dõi, bệnh nhân sẽ được thăm khám lâm sàng, phát hiện các triệu chứng cũng như đánh giá tình trạng của u nang. Bên cạnh đó, các xét nghiệm lâm sàng bệnh nhân cần thực hiện sẽ có siêu âm. Việc thực hiện siêu âm sẽ đánh giá được kích thước, hình dạng, cấu trúc cũng như sự phát triển của u qua mỗi lần thăm khám.

Ngoài siêu âm, bệnh nhân có thể được thực hiện một số các xét nghiệm máu, siêu âm 125, HE4 hoặc Roma test. Nếu trong quá trình theo dõi những chất chỉ điểm có biểu hiện cao, có thể sẽ phải thực hiện một số xét nghiệm sâu hơn để đánh giá chính xác nhất tình trạng của u nang. Trong trường hợp siêu âm không đánh giá được hết các chi tiết của u, lúc này sẽ cần đến các xét nghiệm cận lâm sàng sâu hơn như CT-scan hoặc MRI.

3. Sự khác nhau giữa mổ mở và mổ nội soi u nang buồng trứng?

U nang buồng trứng khi nào cần phẫu thuật ạ? Các phương pháp phẫu thuật u nang buồng trứng hiện nay gồm những gì? Sự khác nhau giữa mổ mở và mổ nội soi (rủi ro, thời gian phẫu thuật, khả năng hồi phục, nguy cơ tái phát…) ra sao, thưa BS?

BS.CK2 Hoàng Thị Thu Huyền trả lời: Các khối u buồng trứng lành tính trên 5 - 7cm, hoặc dưới 5cm nhưng có biến chứng hoặc các khối u buồng trứng ác tính hay nghi ngờ ác tính đều có chỉ định phẫu thuật.

Phẫu thuật được thực hiện có 2 cách: bóc u buồng trứng hoặc phẫu thuật cắt phần phụ.

Phẫu thuật bóc u buồng trứng là mổ và chỉ bóc khối u, chừa mô lành buồng trứng dành cho các trường hợp bệnh nhân trong độ tuổi sinh sản.

Phẫu thuật cắt phần phụ là cắt bỏ khối u buồng trứng kèm theo mô buồng trứng còn lại ống dẫn trứng được dành cho các trường hợp u buồng trứng lành tính ở bệnh nhân trong độ tuổi mãn kinh. Đối với các trường hợp u buồng trứng ác tính, cần cắt phần phụ chứa u kèm hoặc không kèm cắt tử cung và phần phụ còn lại, tuỳ thuộc theo độ tuổi của bệnh nhân, loại khối u và giai đoạn bệnh.

Việc thực hiện phẫu thuật có thể qua đường nội soi ở bụng hay mở bụng hở tùy vào từng trường hợp.

Đối với trường hợp mổ nội soi, đây là một phương pháp phẫu thuật xâm lấn tối thiểu. Bệnh nhân sẽ được bác sĩ rạch những đường da nhỏ trên thành bụng và qua đó đưa các dụng cụ nội soi vào trong khoang bụng. Các bác sĩ sẽ thực hiện thao tác trên dụng cụ phẫu thuật để lấy khối u ra ngoài.

Hiện nay, phẫu thuật nội soi được chỉ định rộng rãi và chiếm nhiều ưu thế vì có nhiều ưu điểm như giảm biến chứng sau mổ. Các biến chứng thường gặp là nhiễm trùng vết mổ hoặc chảy máu, dính sau mổ,... Đồng thời việc nội soi ổ bụng sẽ làm giảm đau, bệnh nhân ít đau hơn so với phương pháp mổ bụng hở, qua đó giảm thời gian nằm viện và giúp mau hồi phục sức khỏe.

Đối với các trường hợp mổ bụng hở sẽ được dành cho những bệnh nhân có u buồng trứng lành tính nhưng to hoặc dính, hay những trường hợp u ung thư buồng trứng. Khi phẫu thuật mở bụng hở, bác sĩ sẽ rạch một đường da trên thành bụng khoảng từ 10 đến hơn 10cm, tuỳ thuộc vào kích thước, vị trí khối u. Các bác sĩ sẽ thao tác trực tiếp trên thành bụng để lấy khối u ra ngoài.

4. U nang buồng trứng trong thai kỳ được theo dõi như thế nào?

U nang buồng trứng trong thai kỳ có đáng ngại cho sức khỏe của mẹ và sự phát triển của bé? Theo dõi nang buồng trứng trong thai kỳ ra sao, thưa BS?

BS.CK2 Nguyễn Thị Minh Tâm trả lời: U nang buồng trứng trong giai đoạn thai kỳ sẽ không gây ảnh hưởng đến sự phát triển của thai. Tuy nhiên, trong trường hợp u nang buồng trứng ở người mẹ xuất hiện biến chứng, cần thực hiện phẫu thuật. Trong trường hợp u buồng trứng xoắn hoặc vỡ cũng sẽ gây ảnh hưởng gián tiếp đến thai kỳ, có thể sẽ sảy thai hoặc sinh non. Tình trạng u nang sẽ không gây biến chứng trầm trọng ảnh hưởng đến thai kỳ nếu đó là dạnhg u nang buồng trứng bình thường.

Thông thường, biến chứng của u nang buồng trứng là do xoắn hoặc vỡ, có tỷ lệ rất thấp, chỉ chiếm khoảng 5%. Tuy nhiên khi bắt đầu có các biến chứng, cần thực hiện phẫu thuật ngay để giải quyết tình trạng u xoắn hoặc u vỡ.

Khi người phụ nữ có u nang buồng trứng kèm theo trong giai đoạn thai kỳ, các bà mẹ phải luôn tuân thủ theo lịch hẹn tái khám của bác sĩ, để có thể theo dõi được tình trạng của thai và khối u nang. Người mẹ cần nắm bắt được các triệu chứng bất thường để có thể đi thăm khám và xử lý kịp thời trong trường hợp u buồng trứng bắt đầu xuất hiện biến chứng trong thai kỳ.

Trong trường hợp người phụ nữ mang thai bị u nang buồng trứng nhưng không có biến chứng, nghĩa là không có xoắn hoặc vỡ u, đối với u nang có kích thước trên 10cm cũng sẽ có chỉ định phẫu thuật. Thời điểm chọn phẫu thuật tốt nhất thường rơi vào trong tam cá nguyệt thứ hai. Lý do chọn phẫu thuật trong tam cá nguyệt thứ hai là do các bác sĩ nhận thấy rằng có 70% u nang cơ năng sẽ biến mất trong giai đoạn này kèm theo ở thời kỳ này cấu trúc, cơ quan của thai đã được hoàn chỉnh, do đó sẽ tránh được tình trạng bị dị tật thai do thuốc trong quá trình phẫu thuật.

Bên cạnh đó, phẫu thuật u nang trong giai đoạn thai kỳ ở tam cá nguyệt thứ hai, nội tiết của hoàng thể lúc này được thay thế bằng nội tiết do nhau thai đảm nhiệm. Vì vậy sự giảm tiết progesteron do phẫu thuật cắt các nang hoàng thể trong giai đoạn này sẽ không dẫn đến tình trạng hư thai.

5. U nang buồng trứng gia tăng kích thước như thế nào là đáng lo nhất?

Kích thước gia tăng của u nang buồng trứng thế nào mới đáng lo, thưa BS? Cần làm gì để làm chậm diễn tiến của u nang buồng trứng? Bởi vì nhiều chị em được chẩn đoán u nang buồng trứng, giữa 2 lần kiểm tra kích thước thay đổi khoảng vài cm gây ra nhiều lo lắng ạ.

BS.CK2 Hoàng Thị Thu Huyền trả lời: Kích thước của buồng trứng có thể thay đổi qua những lần siêu âm liên tiếp nhau. Nếu trong mỗi lần siêu âm, kích thước chỉ thay đổi trong vài milimet sẽ không gây ảnh hưởng nhiều và có thể theo dõi trong một khoảng thời gian nhất định.

Đối với những trường hợp u tăng kích thước nhanh, ví dụ từ lần siêu âm trước so với lần siêu âm sau, kích thước tăng lên gấp đôi/ba lần, điều này cho thấy u nang đang trong tình trạng nghiêm trọng. Vì vậy nên theo dõi sát tình trạng của u nang buồng trứng để có thể can thiệp kịp thời.

Ví dụ trường hợp u nang tăng kích thước nhanh có thể đã bị xuất huyết trong u hoặc có nguy cơ vỡ hay một số trường hợp u nang đã biến chuyển thành ung thư nhưng không được phát hiện. Do đó, đối với những trường hợp kích thước u nang tăng nhanh, ít nhất là gấp hai/ ba lần phải được can thiệp sớm.

6. Cần lưu ý những gì trong sinh hoạt và chế độ dinh dưỡng khi có u nang buồng trứng?

Những tình huống nào người bệnh cần quay trở lại bệnh viện ngay, thưa BS? Khi bị u nang buồng trứng, các chị em có cần lưu ý gì đặc biệt trong sinh hoạt, chế độ dinh dưỡng không ạ?

BS.CK2 Nguyễn Thị Minh Tâm trả lời: Ở một bệnh nhân có u nang buồng trứng, trong quá trình theo dõi nếu thấy kích thước u to hơn, trường hợp có các triệu chứng của vỡ hoặc xoắn u nang cần quay trở lại bệnh viện ngay lập tức để được kiểm tra và thăm khám.

Các triệu chứng thường gặp nhất là bệnh nhân có dấu hiệu đau bụng cấp kèm theo nôn hoặc buồn nôn, đây chính là những biểu hiện cảnh báo u có khả năng vỡ hoặc xoắn, cần can thiệp phẫu thuật kịp thời.

Khi bị u nang buồng trứng, chế độ dinh dưỡng sẽ không gây ảnh hưởng đến sự hình thành cũng như phát triển của u nang. Tuy nhiên, người bệnh cần có một chế độ ăn hợp lý và cân đối để đạt được một sức khỏe tốt.

Về chế độ sinh hoạt, nên giữ lịch tái khám của bác sĩ để được tái khám đúng hẹn. Trong quá trình bệnh nhân biết mình có u nang buồng trứng phải nắm bắt được các triệu chứng, biến chứng của u nang để tái khám kịp thời và được bác sĩ tư vấn, điều trị hợp lý.

7. Cân bằng chế độ sinh dưỡng, sinh hoạt và tập luyện thể dục thể thao để phòng ngừa u nang buồng trứng

Phòng ngừa u nang buồng trứng bằng cách nào, thưa BS?

BS.CK2 Hoàng Thị Thu Huyền trả lời: U nang buồng trứng có thể được phòng ngừa qua một số biện pháp như sau:

- Đầu tiên các chị em phụ nữ nên quan tâm đến sức khỏe của mình, cần có một lịch tái khám định kỳ hàng năm về vấn đề phụ khoa.

- Thứ hai là phải có chế độ ăn uống hợp lý, dinh dưỡng đầy đủ, ăn nhiều rau xanh giàu vitamin, uống đầy đủ nước và hạn chế các loại thịt đỏ như thịt heo, thịt bò. Bên cạnh đó, tăng cường ăn cá và những loại thịt trắng như thịt gà, thịt vịt.

Về chế độ sinh hoạt, cần có sự vận động hợp lý, tập thể dục thể thao thường xuyên, tốt nhất là tập luyện tối thiểu trong 30 phút mỗi ngày. Đồng thời phải giữ được cân bằng giữa chế độ ăn uống và vận động để có được một cân nặng hợp lý. Tránh hút thuốc lá hoặc hút thuốc lá thụ động.

Đối với các chị em phụ nữ có nguy cơ cao như có người thân bị ung thư vú, ung thư buồng trứng, ung thư đại trực tràng hoặc bản thân có mang đột biến gen BRCA1/CA2 cần đi thăm khám kỹ hơn theo lịch của bác sĩ để được tư vấn và đồng thời thực hiện những xét nghiệm tầm soát u nang buồng trứng nói chung cũng như ung thư buồng trứng nói riêng.

>>> Phần 1: Phụ nữ mãn kinh có tỷ lệ u nang buồng trứng ác tính cao hơn

>>> Phần 2: U nang buồng trứng nguy hiểm thế nào, ai nên tầm soát?

Chương trình Radar Sản phụ khoa do Bệnh viện Hùng Vương phối hợp cùng AloBacsi thực hiện, phát sóng định kỳ vào thứ 4 của tuần 1 và tuần 3 mỗi tháng trên các nền tảng của AloBacsi và Bệnh viện Hùng Vương.