Từ y học đến cảm xúc: Vì sao “cái ôm đầu tiên” quan trọng với trẻ sơ sinh?

1. Cái ôm đầu tiên - Liều thuốc đầu đời cho trẻ sơ sinh

Thưa ThS, cái ôm đầu tiên của cha mẹ dành cho con thường được xem như sợi dây liên kết thiêng liêng, mở ra hành trình gắn bó trọn đời. Với góc nhìn y khoa, ThS có thể chia sẻ ý nghĩa đặc biệt của khoảnh khắc này đối với sức khỏe và sự phát triển của trẻ sơ sinh?

ThS. ĐD Võ Thị Ngọc Diệp - Trưởng phòng Điều dưỡng, Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Khoảnh khắc “cái ôm đầu tiên” giữa cha mẹ và con sau sinh mang một ý nghĩa vô cùng đặc biệt, không chỉ về mặt cảm xúc mà còn có giá trị to lớn về y học.

Dưới góc nhìn chuyên môn, “cái ôm đầu tiên” chính là kỹ thuật da kề da (skin to skin) - một bước chăm sóc tiêu chuẩn vàng trong sản khoa hiện nay. Khi trẻ vừa chào đời được đặt lên ngực mẹ, bé sẽ ổn định thân nhiệt, nhịp thở và nhịp tim nhanh hơn. Ngực mẹ là “tấm nệm sinh học” lý tưởng, với nhiệt độ ổn định, hơi thở và nhịp tim quen thuộc mang lại cảm giác an toàn, giúp trẻ bớt căng thẳng sau hành trình vượt cạn.

Không chỉ vậy, da kề da còn giúp tăng cường miễn dịch tự nhiên. Trẻ sơ sinh sẽ tiếp xúc với các loại vi khuẩn có lợi trên da mẹ, góp phần hình thành hàng rào bảo vệ cơ thể. Về mặt tâm lý, tiếp xúc da kề da giúp bé thư giãn, ngủ sâu và phát triển thần kinh tốt hơn.

Với người mẹ, những phút giây đầu ôm con còn giúp cơ thể tiết hormone oxytocin, hỗ trợ co hồi tử cung, đồng thời xoa dịu cơn đau và mang lại cảm xúc hạnh phúc sau hành trình vượt cạn.

Với người cha, khi được cùng mẹ thực hiện da kề da, đó cũng là khoảnh khắc kết nối và đánh dấu sự khởi đầu của tình phụ tử, giúp hình thành mối liên kết cảm xúc sâu sắc ngay từ giây phút đầu tiên.

Tất cả những điều ấy khiến “cái ôm đầu tiên” không chỉ là một cử chỉ yêu thương, mà còn là một “liều thuốc đầu đời” - mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe, miễn dịch và sự phát triển toàn diện của trẻ sơ sinh.

2. Trao yêu thương đúng cách - Nụ hôn “thông thái” cho con từ những ngày đầu đời

Thực tế có không ít cha mẹ lo lắng “ôm con nhiều thì con sẽ bám mẹ quá mức”, nên đôi khi chỉ cho bú rồi để bé “ra riêng” thiệt sớm. Vậy nỗi lo này có thực sự đúng không, thưa ThS? Chuyên gia có lời nhắn nhủ nào để các bậc phụ huynh thêm tự tin trao cho con thật nhiều vòng tay yêu thương ngay từ những ngày đầu đời?

ThS. ĐD Võ Thị Ngọc Diệp trả lời: Lợi ích của da kề da là không cần bàn cãi, và các ba mẹ không cần quá lo lắng về vấn đề nụ hôn. Khi thực hiện da kề da, nhân viên y tế đã được tập huấn sẽ hướng dẫn ông bố bà mẹ cách tiếp cận bé an toàn, ví dụ như rửa tay hoặc mang khẩu trang.

Điều dưỡng và hộ sinh sẽ hướng dẫn “nụ hôn thông thái” để không lây bệnh cho trẻ. Thay vì hôn lên mặt bé, có thể hôn lên bàn chân hoặc vai bé. Khuyến cáo không nên hôn trực tiếp lên mặt hoặc hôn trên tay, vì tay bé sẽ quơ và dễ đưa lên phần miệng và mũi.

3. Cái ôm đầu tiên giúp mẹ hồi phục, con an yên

Đặc biệt, từ góc độ người mẹ, việc trao con cái ôm ấp ngay ngay khi vừa cất tiếng khóc chào đời có mang lại lợi ích gì cho sức khỏe của người phụ nữ, chẳng hạn như giúp tinh thần phục hồi nhanh hơn, sữa về sớm hơn hay giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh…ạ?

BS.CK2 Trần Thị Thanh Thủy - Trưởng khoa Hậu phẫu, Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Tại Việt Nam, chương trình da kề da, hay còn gọi là “cái ôm đầu tiên”, đã được triển khai từ năm 2014, và Bệnh viện Hùng Vương là một trong những đơn vị tiên phong thực hiện. Chúng tôi hiểu rất rõ ý nghĩa to lớn của khoảnh khắc này đối với cả mẹ và bé.

Khi còn trong bụng mẹ, em bé sống trong môi trường ấm áp, yên tĩnh và tối, với nhiệt độ gần 37 độ C - một không gian rất an toàn. Ngay sau khi chào đời, trẻ phải đối diện với sự thay đổi hoàn toàn khác biệt: ánh sáng mạnh, tiếng ồn và nhiệt độ thấp hơn nhiều. Chính vì vậy, cái ôm đầu tiên, khi bé được đặt nằm úp trên ngực mẹ, giúp bé tìm lại cảm giác an toàn, ổn định thân nhiệt và nhịp thở, đồng thời kích thích phản xạ bú mẹ sớm.

Việc bú mẹ trong 60 phút đầu sau sinh có ý nghĩa rất quan trọng: giúp tử cung co hồi tốt hơn, giảm nguy cơ băng huyết sau sinh, đồng thời kích hoạt sữa về sớm. Với người mẹ, khi được ôm con ngay sau sinh, hormone oxytocin,còn gọi là hormone yêu thương, được tiết ra, giúp giảm lo lắng, gắn kết cảm xúc, phòng ngừa trầm cảm sau sinh và phục hồi tinh thần lẫn thể chất nhanh hơn.

Tại Bệnh viện Hùng Vương, các điều dưỡng và hộ sinh luôn đồng hành, hỗ trợ sản phụ thực hiện da kề da và cho bú sớm trong 90 phút đầu sau sinh hoặc sau mổ, để mẹ yên tâm và tự tin trong hành trình nuôi con bằng sữa mẹ.

4. Mỗi cái ôm là một liều “dinh dưỡng cảm xúc” trong những ngày đầu đời của trẻ

Thực tế có không ít cha mẹ lo lắng “ôm con nhiều thì con sẽ bám mẹ quá mức”, nên đôi khi chỉ cho bú rồi để bé “ra riêng” thiệt sớm. Vậy nỗi lo này có thực sự đúng không, thưa ThS? Chuyên gia có lời nhắn nhủ nào để các bậc phụ huynh thêm tự tin trao cho con thật nhiều vòng tay yêu thương ngay từ những ngày đầu đời?

ThS. ĐD Võ Thị Ngọc Diệp trả lời: Trong quá trình làm nghề điều dưỡng nhiều năm, tôi nhận ra rằng dinh dưỡng không chỉ đến từ thức ăn, mà còn đến từ cảm xúc, từ những cái ôm, cái vuốt ve của cha mẹ. Đó chính là “dinh dưỡng cảm xúc” - một thứ dưỡng chất vô giá mà không ai ngoài cha mẹ có thể mang đến cho trẻ.

Vì thế, các bậc cha mẹ đừng ngại dành thời gian để ôm ấp con mình. Khi con càng lớn, các bé sẽ có thế giới riêng, và sẽ đến lúc cha mẹ không còn dễ dàng được ôm con như những ngày đầu đời nữa. Khoảnh khắc này sẽ không bao giờ quay lại, nên hãy trân quý nó.

Tuy nhiên, bên cạnh việc trao cho con thật nhiều yêu thương, cha mẹ và người thân cần chú ý yếu tố vệ sinh khi tiếp xúc với bé. Hãy rửa tay thật sạch trước khi chạm vào trẻ, và nếu cảm thấy không khỏe, có dấu hiệu mệt mỏi hay đang trong giai đoạn ủ bệnh... thì nên hạn chế ôm hôn bé.

Yêu thương đúng cách cũng là một hình thức bảo vệ con.

5. Vì sao nụ hôn yêu thương có thể trở thành “nụ hôn tử thần” với trẻ sơ sinh?

Tuy vậy, trong thực tế ngày nay, bên cạnh cái ôm gắn kết yêu thương thì những nụ hôn lại có thể tiềm ẩn nguy cơ, thậm chí được ví như “nụ hôn tử thần”. Thưa BS, vì sao lại có cách ví von này?

BS.CK2 Trần Thị Thanh Thủy trả lời: Khi ẵm một đứa trẻ sơ sinh, sự dễ thương của bé thường khiến người lớn muốn ôm, hôn. Tuy nhiên, cần tách bạch giữa hai việc: “da kề da” và “hôn trẻ”.

Ở kỹ thuật da kề da, trẻ được tiếp xúc với các vi khuẩn có lợi trên da của mẹ. Những lợi khuẩn này giúp hệ tiêu hóa của trẻ phát triển khỏe mạnh, tăng sức đề kháng. Nhưng khi hôn trẻ, vấn đề lại hoàn toàn khác, vì khi đó vi khuẩn và virus gây bệnh có thể lây truyền qua giọt bắn hoặc bề mặt tiếp xúc.

Một người đang trong thời kỳ ủ bệnh (chưa biểu hiện triệu chứng) hoặc vừa khỏi bệnh đường hô hấp vẫn có khả năng lây nhiễm. Chính vì thế, ngay cả những người trông có vẻ khỏe mạnh cũng có thể là nguồn lây cho em bé. Điều này khiến việc tiếp xúc, hôn hít trẻ sơ sinh trở nên tiềm ẩn nguy cơ mà người lớn không hề hay biết.

Với các bác sĩ nhi, điều lo ngại nhất chính là những bệnh lý lây truyền qua đường hô hấp, đặc biệt là virus RSV (virus hợp bào hô hấp) - nguyên nhân hàng đầu khiến hơn 80% trẻ dưới 1 tuổi nhập viện. Loại virus này lây lan qua giọt bắn, bàn tay hoặc khi người lớn hôn trực tiếp vào mặt, miệng, tay của bé.

Do đó, khi muốn thể hiện tình cảm, cha mẹ nên hôn vào những vùng an toàn như vai, lưng hoặc bàn chân bé, tuyệt đối tránh hôn lên mặt hoặc tay, bởi trẻ có thói quen đưa tay lên miệng, mũi, dễ tạo đường lây nhiễm.

Người tiếp xúc đầu tiên với trẻ là mẹ, sau đó là cha, người thân, bạn bè đến thăm. Tuy nhiên, không phải ai cũng “an toàn” với bé. Vì vậy, những người đến thăm nên hạn chế chạm, bế hay hôn trẻ, đặc biệt là khi chưa rửa tay hoặc đang có dấu hiệu mệt, ho, cảm cúm. Khoảng cách an toàn tối thiểu giữa người lớn và trẻ sơ sinh là 1 mét, để tránh lây bệnh qua giọt bắn.

Một nụ hôn vô hại với người lớn có thể là nguy cơ lớn với trẻ sơ sinh. Bảo vệ con bằng cách yêu thương đúng cách, đó mới là “nụ hôn an toàn” dành cho những thiên thần nhỏ.

>>> Phần 2: Khi yêu thương cũng cần “khoảng cách an toàn” cho trẻ sơ sinh

Series Truyền hình trực tuyến Radar Sản phụ khoa do Bệnh viện Hùng Vương phối hợp cùng Cổng thông tin Tư vấn sức khỏe AloBacsi thực hiện, phát sóng định kỳ vào 19h Thứ 4 của tuần 1 và tuần 3 mỗi tháng.