Từ áp lực tới kim cương: Làm sao để stress không tổn hại sức khỏe?

1. Stress kéo dài theo thời gian cơ thể sẽ bị suy nhược

Trong tất cả các bệnh lý, các BS đều khuyên bệnh nhân giảm stress. Vậy stress có phải là “kẻ xấu toàn diện” đối với sức khỏe không ạ?

BS Nguyễn Trung Nguyên - Chuyên gia Tâm lý thần kinh trả lời: Stress là một phản ứng của cơ thể khi đối diện với một tác nhân gây khó khăn trong xã hội. Stress không hẳn là “kẻ xấu” đối với sức khoẻ.

Nếu không có những áp lực tích cực, con người sẽ thiếu cơ hội trải nghiệm và rèn luyện kỹ năng.

Tuy nhiên, việc dồn hết sức lực để thực hiện một mục tiêu đặt ra trong học tập cũng như trong đời sống, mà năng lực thực hiện hạn chế, không có thời gian tái tạo sức khỏe cơ thể. Nếu điều đó kéo dài một thời gian thì cơ thể sẽ trở nên suy nhược, stress trở thành gánh nặng.

2. Người hướng nội và người hướng ngoại, ai dễ khi stress hơn?

Có phải những người hướng nội thì dễ stress hơn người hướng ngoại không ạ?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Người hướng nội và hướng ngoại phản ứng với stress theo những cách rất khác nhau.

Người hướng ngoại đặc thù tính cách cởi mở, tương tác nhiều với xã hội sẽ giúp họ dễ dàng chia sẻ những stress gặp phải cho nhiều người.

Người hướng nội thì thích suy nghĩ những vấn đề một mình, ít chia sẻ những khó khăn gặp phải. Do đó, khi giải quyết vấn đề stress thì hậu quả dễ bị tổn thương hơn so với một người hướng ngoại.

3. Những bệnh lý nào khiến một người dễ stress?

Liệu có những bệnh lý nào khiến một người dễ stress? Có những cách ứng phó như thế nào để bệnh nhân hết stress?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Trong trường hợp, một người bình thường đi khám sức khoẻ nhận được kết quả ung thư. Nếu bản thân người đó có suy nghĩ bi quan thì đây là yếu tố về stress, làm cho họ suy sụp tinh thần.

Trong một số bệnh viện có khoa chăm sóc giảm nhẹ, khi người bệnh chấp nhận căn bệnh ung thư và ý thức sẽ phải ra đi vào một thời điểm, bệnh nhân sẽ bắt đầu thực hiện những mong muốn làm còn giang dở. Khi hoàn thành những điều đó, người bệnh sẽ không thấy stress đè nặng.

Có 3 giai đoạn trong ứng phó về stress:

- Giai đoạn đầu tiên, mỗi người sẽ thấy khó khăn khi tiếp nhận vấn đề xảy ra.

- Giai đoạn hai là thời điểm người bệnh bắt đầu chấp nhận để cân bằng với yếu tố gây ra stress.

- Giai đoạn ba là giai đoạn quá tải khi người bị stress không thể chịu đựng được nữa khiến họ có những suy nghĩ tiêu cực. Do đó, để vượt qua giai đoạn 3, người bị stress cần có sự giúp đỡ từ những người thân hoặc bác sĩ điều trị để giúp họ vượt qua stress.

4. Phụ nữ tiền mãn kinh - mãn kinh khi stress sẽ như thế nào?

Với phụ nữ tiền mãn kinh - mãn kinh, có phải vượt qua giai đoạn này thì tình trạng dễ stress của các bà các cô sẽ tự nhiên hết theo?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Người phụ nữ bước vào giai đoạn mãn kinh, tiền mãn kinh thì yếu tố về stress thường phát sinh trong cơ thể, sự thay đổi bất thường về hóc môn gây ra những khác thường về mặt cảm xúc, tư duy hoặc hành vi thay đổi.

Những người phụ nữ mãn kinh, tiền mãn kinh thường bốc hỏa, tuy nhiên đây là một phản ứng bình thường về mặt sinh lý.

Ban đầu, người phụ nữ có thể khó thích nghi với cảm xúc thất thường, nhưng dần dần học cách chấp nhận và điều chỉnh.

Đến giai đoạn hai, khi họ hiểu vấn đề gặp phải đồng thời những người thân xung quanh cùng hiểu những khó khăn và có những chia sẻ giúp người phụ nữ vượt qua một cách dễ dàng.

Sau khi người phụ nữ vượt qua giai đoạn mãn kinh, tiền mãn kinh thì sẽ trở lại trạng thái bình thường.

5. Mức độ stress như thế nào thì nên đến gặp bác sĩ?

Nhiều người không biết mức độ stress như thế nào, khi nào cần phải gặp BS? Và nên đến gặp BS tâm lý hay tâm thần, nhờ BS hướng dẫn ạ.

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Không ai hiểu bản thân mình bằng chính mình, khi bạn đối diện với một yếu tố về stress. Nếu những khó khăn không có cách thức giải quyết thì có thể đến gặp các nhà tâm lý lâm sàng để nhận định vấn đề.

Tuy nhiên nếu như tình trạng stress kéo dài ảnh hưởng lên chức năng cơ thể, có thể gây mất ngủ, chán ăn, trí nhớ giảm, tập trung kém, tính tình cáu gắt, dễ nổi nóng.

Khi có những ảnh hưởng trên thì nên đến gặp bác sĩ thần kinh để được hỗ trợ trong việc điều hòa những chức năng sinh học. Ở giai đoạn này cần sự kết hợp điều trị giữa bác sĩ về mặt tâm thần kinh và một nhà tâm lý lâm sang để hỗ trợ.

6. Người bị stress nên tập tư duy tích cực để tự xoa dịu căng thẳng

Theo BS, trước khi quyết định tới phòng khám, người bị stress có thể tự xoa dịu căng thẳng của mình bằng những biện pháp nào?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Để kiểm soát stress, bản thân mỗi người có thể tự luyện tập tư duy tích cực để thay đổi ngưỡng chịu đựng khó khăn.

Với những yếu tố stress do bên ngoài tác động thì cần sự chia sẻ với những người bạn, những người thân về áp lực, stress đang chịu đựng.

Đây chính là phương thức giúp bản thân giảm nhẹ gánh nặng về stress. Tuy nhiên, nếu như để stress trở nên nặng nề, mỗi người cần người thân bên cạnh phát hiện những thay đổi bất thường về tính cách.

Đặc biệt mỗi thành viên trong gia đình cần phải có sự quan tâm, tình yêu thương, sự chia sẻ giúp cho mỗi người giảm được những yếu tố về stress.

7. Người bị stress khi nào nên điều trị bằng thuốc?

Stress có cần điều trị bằng thuốc hay không, thưa BS?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Khi đề cập đến thuốc để điều trị stress thì lúc đó cơ thể đã mất khả năng tự chủ. Ở những giai đoạn bắt buộc phải dùng thuốc, quá trình kê thuốc cần phải được sự thăm khám chặt chẽ từ các bác sĩ, chuyên gia về tâm thần kinh.

Chỉ dùng thuốc khi những yếu tố stress làm cho cơ thể trở nên rối loạn các hoạt động thần kinh, chức năng sinh lý thay đổi và gây ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống.

Khi dùng thuốc phải theo đúng chỉ định của bác sĩ, không được tự ý mua trên mạng.

8. Stress có tính lây lan không?

Stress có tính lây lan không, thưa BS? Có trường hợp nào BS phải điều trị cho cả bệnh nhân bị stress và người nhà của họ?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Về yếu tố lây lan của stress thì không gọi là lây lan vì lây lan giống như một bệnh học là người này lây bệnh sang người kia, mà stress mang yếu tố tác động từ người này gây ra những căng thẳng stress cho người khác.

Khi chịu tác nhân kích thích bên ngoài, bản thân bị stress thì khi đi làm hay về nhà lại tác động với những người khác. Lúc đó bản thân lại trở thành một tác nhân gây kích thích cho những người khác bị stress, đấy là sự chuyển dịch yếu tố về stress.

9. Đối diện với áp lực, stress như thế nào để đạt được mục tiêu

“Áp lực tạo nên kim cương” là câu nói hàm ý rằng bất kì thứ gì cũng cần được rèn luyện dưới một sức ép nhất định để trở thành phiên bản tốt nhất. BS có đồng ý với câu nói này không? Và làm sao để điều chỉnh áp lực đủ để tạo viên kim cương chứ không phải là áp lực tạo ra khối thuốc nổ?

BS Nguyễn Trung Nguyên trả lời: Câu nói “Áp lực tạo nên kim cương” là câu nói đúng nhưng khi áp dụng trong thực tế phải mang tính khoa học, ví dụ việc đặt mục tiêu giảm cân thì cần một kế hoạch cụ thể. Nếu như khả năng thực hiện có giới hạn thì cần sự tư vấn của bác sĩ để đánh giá tình trạng thừa cân, có các chuyên gia dinh dưỡng hỗ trợ trong chế độ ăn.

Nếu như bạn đặt một mục tiêu lớn, sẵn sàng đối diện với áp lực, stress mà không có kế hoạch cụ thể, thực hiện từng bước nhỏ dựa trên khả năng thì sẽ mất định hướng và dễ thất bại.