Buổi hội thảo "Những giải pháp giảm nguy cơ ung thư hiệu quả" chiều 1/10 do AloBacsi đồng tổ chức, kéo dài hơn 4 tiếng - với diễn giả là TS Phan Minh Liêm dường như là không đủ với bạn đọc AloBacsi.

Trước hàng loạt các câu hỏi về dinh dưỡng cho người bị ung thư chưa kịp giải đáp, dù bị cảm, viêm họng nhưng TS Phan Minh Liêm vẫn dành buổi sáng thứ ba, ngày 4/10 để tư vấn thêm về thực phẩm phòng ngừa và dinh dưỡng cho người bệnh ung thư.

TS Phan Minh Liêm - Viện ung thư Hoa Kỳ - M.D Anderson

AloBacsi xin chia sẻ toàn bộ nội dung của buổi giao lưu trực tiếp với TS Phan Minh Liêm:

Xin cảm ơn bạn Phú Hữu,

Sâm và yến bản chất tốt cho cơ thể, đó là những thực phẩm làm cho cơ thể phục hồi nhanh hơn và tái tạo những tổn thương rất tốt. Tuy nhiên, nếu trường hợp bác của bạn đang điều trị ung thư phổi và vẫn còn tế bào ung thư trong người thì việc dùng sâm và yến sẽ dẫn đến nguy cơ là giúp luôn tế bào ung thư phục hồi.

Trên bề mặt tế bào ung thư có rất nhiều thụ thể bắt được tín hiệu tăng trưởng. Những thụ thể này số lượng hoạt tính của nó mạnh hơn nhiều so với tế bào bình thường nên nhiều trường hợp số lượng thụ thể trên bề mặt của tế bào ung thư có thể gấp 2 - 3 lần, thậm chí gấp 10 lần - 20 lần so với tế bào bình thường.

Do đó, khi chúng ta ăn sâm và yến khi trong người vẫn còn tế bào ung thư thì có một số khả năng xảy ra là những tín hiệu tăng trưởng đến từ sâm và yến đó sẽ giúp cơ thể chúng ta nhưng đồng thời cũng giúp luôn tế bào ung thư. Trong 1 số trường hợp, tế bào ung thư sẽ nhận sự giúp đỡ đó nhiều hơn so với bình thường. Như vậy có thể tế bào ung thư sẽ hưởng lợi hơn so với tế bào bình thường. Việc sử dụng sâm và yến sẽ phản tác dụng.

Chính vì vậy, trong trường hợp bệnh nhân đang bị ung thư thì theo ý kiến cá nhân Liêm thì việc sử dụng sâm và yến cần phải cân nhắc kĩ và nên có tư vấn chi tiết của BS có chuyên môn về dinh dưỡng để dùng cho phù hợp.

Còn việc "bồi dưỡng tối đa" thì theo Liêm chỉ nên bồi dưỡng để duy trì cân nặng, thể trạng ở mức độ hợp lý là tốt nhất chứ không nên là tối đa. Bởi nếu bệnh nhân thừa cân lại rất khó trong việc điều trị.

Do đó, tốt nhất là chúng ta nên cho bệnh nhân ăn những món giúp phục hồi sức khỏe chứ không phải bổ tối đa mà chỉ giúp bệnh nhân đạt đượng một thể trạng, cân nặng hợp lý ở trong chỉ số cho phép của Tổ chức Y tế thế giới.

Đối với việc bệnh nhân ung thư phổi nên ăn gì, kiêng gì thì chế độ dinh dưỡng cũng không khác gì mấy so với bệnh nhân khác. Nghĩa là cần có sự cân bằng hợp lý giữa các thành phần dinh dưỡng khác nhau, bao gồm: Đạm, tinh bột, vitamin, khoáng chất, chất béo, cố gắng ăn nhiều rau xanh, củ quả, thay thế nguồn đạm đến từ các loại thịt gia súc như là thịt đỏ, thịt trâu, bò heo, bằng những nguồn như hải sản, đạm thực vật thì sẽ tốt hơn so với chế độ dinh dưỡng hàng ngày.

Bệnh nhân ung thư phổi thì tuyệt đối không tiếp xúc với thuốc lá, tránh xa thuốc lá cũng như hạn chế tiếp xúc với người hút thuốc lá. Đồng thời nên sống ở nơi yên tĩnh, ít khói bụi, hạn chế rượu bia (nếu bỏ được thì càng tốt).

Về chế độ dinh dưỡng chung thì cũng tương tự như các loại ung thư khác chứ không thay đổi nhiều lắm. Việc ăn mềm, xay nhuyễn sẽ giúp cho bệnh nhân ung thư tiêu hóa dễ dàng hơn. Nhưng đôi khi cũng có tác dụng ngược lại đó là tạo cảm giác ngán, do đó nếu bệnh nhân ăn được thức ăn bình thường, hơi mềm chút xíu và chia làm nhiều bữa nhỏ thì nên ăn như vậy để họ có cảm giác nhai, ngon miệng. Nếu bệnh nhân hệ tiêu hóa trục trặc hoặc yếu quá, họ không tiêu hóa được thức ăn nhuyễn thì buộc phải xay ra, thậm chí phải truyền đường ống riêng. Việc này BS dinh dưỡng sẽ tư vấn thêm cho bệnh nhân khi thăm khám, điều trị bạn nhé.  


Nhóm bạn đọc quận 1, TPHCM

Kính nhờ anh cho em biết nhu cầu dinh dưỡng của 1 bệnh nhân ung thư có căn cứ theo cân nặng độ tuổi hay loại bệnh ung thư không ạ?

Em muốn tìm hiểu, nhu cầu dinh dưỡng cụ thể của người mang bệnh ung thư bằng bao nhiêu % so với người bình thường?

Ngày cuối tuần, nhóm chúng em hay đi từ thiện, nấu cơm miễn phí cho bệnh nhân ung thư của BV Ung bướu. Em thấy các ca bị ung thư quá sức là đáng thương. Em không biết làm sao để biết nhu cầu dinh dưỡng của bệnh nhân ung thư để nấu cơm từ thiện đúng cách, đủ dinh dưỡng cho họ.

Rất mong anh cho lời khuyên, với chỉ tiêu 30.000 đồng/ phần cơm, chúng em nên nấu những món nào để đạt dinh dưỡng tốt nhất cho người bệnh ung thư? Và làm sao để giúp người ung thư ăn ngon miệng?

Em chân thành cảm ơn anh.

Trước tiên là mình xin cảm ơn các bạn đã tấm lòng hào hiệp giúp đỡ cho các bệnh nhân ung thư. Đây là điều rất đáng quý và rất đáng trân trọng.

Về câu hỏi của các bạn làm sao để có chế độ dinh dưỡng hợp lý cho người bệnh ung thư, đặc biệt là trong công tác từ thiện. Nhu cầu dinh dưỡng của bệnh nhân ung thư sẽ tùy thuộc vào giai đoạn điều trị, độ tuổi cũng như là từng loại bệnh khác nhau. Có một số loại bệnh ung thư, ví dụ như ung thư đường tiêu hóa, ung thư ruột thì đôi khi việc tiêu hóa những chất xơ gặp nhiều khó khăn cho nên bệnh nhân phải chuyển sang một chế độ ăn ít chất xơ, thì cái đó tùy trường hợp đặc điểm của từng cá nhân.

Chẳng hạn như những bệnh nhân họ gặp trục trặc về bệnh tim mạch thì phải hạn chế bớt những chất béo, hạn chế lượng mỡ trong máu hay như người bệnh tiểu đường vì khi bị ung thư thì thường kèm các bệnh khác nữa, có thể một số bệnh mà họ chưa biết hoặc là bệnh đã biết rồi như tiểu đường, béo phì... Chế độ ăn của người bệnh ung thư trong trường hợp đó sẽ khác nhau. Thậm chí có thể cùng một loại bệnh ung thư, cùng giai đoạn, cùng phác đồ điều trị nhưng do mắc các bệnh khác nhau nên chế độ dinh dưỡng cũng sẽ khác nhau.

Do đó, vấn đề này còn tùy thuộc vào đặc điểm của từng người sẽ có nhu cầu, chế độ dinh dưỡng tối ưu nhất, nếu có điều kiện mình cần gặp trực tiếp các bạn để mình trao đổi, xem các bạn đang nấu những món gì để từ đó mình có những tư vấn phù hợp.

Hiện nay mình không đủ thông tin để đưa ra khuyến cáo mang tính chính xác. Tuy nhiên, đối với bệnh nhân ung thư nói chung thì số lượng calo mà họ cần tùy thuộc vào giai đoạn. Ví dụ một số bệnh nhân mới hồi phục sau khi hóa trị, xạ trị thì có thể nhu cầu dinh dưỡng của họ sẽ cao hơn so với những người bình thường khác hoặc một số người bị thừa cân thì họ sẽ cần có chế độ ăn kiêng để duy trì, đưa cân nặng về mức hợp lý.

Điều quan trọng cần biết là chúng ta cung cấp cho bệnh nhân những kiến thức để họ tự lựa chọn những món ăn và cũng như những chế độ, khẩu phần phù hợp với họ, còn đối với việc làm bếp ăn từ thiện chúng ta sẽ rất khó trong việc chuẩn bị ra nhiều khẩu phần dành riêng cho từng người. Cho nên có những món ăn chúng ta có thể làm như kiểu buffet, tức là chúng ta có sẵn những món ăn và ghi luôn trên đó hàm lượng calo trong 100g.

Bên cạnh đó, chúng ta ghi luôn những bảng khuyến cáo về số lượng calo cần thiết cho loại bệnh. Từ đó, bệnh nhân sẽ dựa theo bảng để họ lựa chọn những món ăn nào phù hợp với họ. Như vậy sẽ tốt hơn thay vì chúng ta chuẩn bị sẵn khẩu phần trong hộp, nhiều khi bệnh nhân không có sự lựa chọn mà chúng ta thì cũng không thể nào đa dạng hóa khẩu phần để phù hợp được.

Hơn nữa nếu chúng ta sử dụng những hộp xốp hay đựng thức ăn bằng đồ nhựa dùng một lần để đưa cho bệnh nhân thì không phải lúc nào cũng tốt vì những đồ xốp hay đồ nhựa dùng một lần, nếu trong trường hợp chất lượng của sản phẩm không tốt thì sẽ có một số chất gây ung thư có thể thấm vào trong thức ăn. Đặc biệt là những sản phẩm bằng nhựa, ni lông mà không tốt cho sức khỏe, do đó chúng ta cần phải cẩn thận.

Hiện nay, ở Pháp họ bắt đầu cấm dần việc sử dụng đồ nhựa dùng 1 lần. Đến năm 2020 thì Pháp sẽ hoàn toàn cấm việc đó bởi họ sẽ dần dần ý thức được mối nguy hiểm cũng những chất phụ gia có trong đồ nhựa có khả năng thấm vào bên trong thức ăn, nhất là thức ăn chứa dầu và thức ăn có nhiệt độ cao.

Việc dùng đồ nhựa lâu ngày, trong một số trường hợp sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng sống của bệnh nhân. Do đó, nếu chúng ta có điều kiện thì nên sử dụng các đồ vật bằng thủy tinh, sứ trắng để giúp bệnh nhân có chế độ ăn lành mạnh, phù hợp hơn bởi vì thức ăn cũng quan trọng và đồ dựng thức ăn cũng quan trọng không kém.

Với chỉ tiêu 30.000 đồng/phần cơm thì chúng ta nên nấu món gì đạt dinh dưỡng tốt nhất cho bệnh nhân ung thư thì thật sự Liêm cũng không biết trả lời như thế nào vì mình mới về Việt Nam cũng không biết vật giá ở đây hiện nay ra sao nên rất tiếc mình không thể tư vấn cụ thể cho bạn.

Nếu các bạn cần thì mình xin hẹn các bạn một buổi nào đó để chúng ta trao đổi chi tiết để xem các bạn đang nấu món gì và khả năng tiếp cận của các bạn đối với các nguồn thực phẩm sạch ra sao và vật giá, chi phí như thế nào để từ đó mình sẽ xây dựng một khẩu phần ăn phù hợp với bệnh nhân.


Bạn đọc Nguyễn Thị Ngọc Liên - 25 tuổi, liennguyen…@gmail.com

Kính chào TS Liêm,

Thưa anh, em đang học ngành điều dưỡng. Em có đi làm thêm là chăm sóc bệnh nhân ung thư tại nhà. Em thấy, thường sau mỗi lần hóa trị, người bệnh hay có cảm giác rất chán ăn, vậy nên dùng thực phẩm gì bổ dưỡng thay thế những lúc chán ăn như vậy?

Em đến chăm sóc các bệnh nhân, nhìn họ không nuốt nổi mà thấy xót xa lắm. Em nên tư vấn cho bệnh nhân nên ăn gì, cho ngon miệng và đảm bảo dinh dưỡng.

Nhiều bệnh nhân chọn cách uống sữa Ensure thay bữa ăn. Như thế có đủ dinh dưỡng không ạ? Có người xay 5 loại đậu (đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ, đậu nành và đậu phọng) làm nước uống hàng ngày. Uống như thế có đủ chất bổ dưỡng và công thức 5 loại đậu trong 1 loại nước uống có đúng không ạ?

Em cảm ơn và kính chúc sức khỏe TS Phan Minh Liêm cùng gia đình AloBacsi. (Với em Alobacsi như gia đình vì có thắc mắc gì em cũng níu hỏi các anh chị ở đó).

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Cảm ơn Ngọc Liên,

Đúng là mỗi lần hóa trị hay xạ trị cảm giác chán ăn thường xuyên xảy ra. Đối với những trường hợp này, bệnh nhân nên có một chế độ dinh dưỡng đặc biệt dành riêng cho những ngày đó. Nghĩa là nếu bệnh nhân không nhai được hay biếng ăn, chúng ta có thể xay nhuyễn ra, làm những món hợp khẩu vị của bệnh nhân, chia làm nhiều bữa nhỏ.

Vì bệnh nhân sau những ngày hóa trị sẽ có cảm giác buồn ói, ói thường xuyên (một số trường hợp BS sẽ cho thuốc chống ói) nên cần cho bệnh nhân ăn nhiều bữa nhỏ, thậm chí là 2 giờ cho ăn 1 lần, để đối phó với tình trạng ói của bệnh nhân.

Ngoài ra, bệnh nhân nên uống đủ nước để thải độc cơ thể và bảo vệ gan thận khỏi tác dụng phụ của hóa trị. Nói chung là nên lựa chọn những món bệnh nhân thích nhưng vẫn phải đảm bảo đủ chất dinh dưỡng và hợp lý. Điều này tùy thuộc vào khẩu vị của mỗi người, do đó người điều dưỡng cần trao đổi với bệnh nhân xem thích ăn những món gì từ đó đề ra chế độ dinh dưỡng phù hợp.

Tình trạng chán ăn sẽ giảm dần, thường là khoảng 3-4 ngày sau khi hóa trị xong bệnh nhân sẽ hồi phục. Đa số các trường hợp là như vậy và bệnh nhân có thể ăn trở lại.

Trong 3 - 4 ngày bệnh nhân có cảm giác ói nhiều hay mệt nhiều thì chúng ta phải chấp nhận thực tế là khả năng bệnh nhân lấy chất dinh dưỡng khó hơn. Sau khi bệnh nhân hồi phục sẽ cho bệnh nhân ăn bù thêm  những chất đã mất.

Tuy nhiên, chúng ta không nên ép bệnh nhân ăn quá nhiều, bởi vì điều này tùy thuộc vào thể trạng và nhu cầu của mỗi người. Chúng ta chỉ nên động viên chứ không nên ép.

Đối với các loại sữa như Ensure thì nếu bệnh nhân không ăn uống được gì thì chúng ta buộc phải dùng, bởi vì yêu cầu quan trọng đối với bệnh nhân lúc đó là cần có năng lượng để đảm bảo sự sinh tồn và sự hồi phục. Trong những trường hợp không ăn được thì chúng ta có thể sử dụng sữa Ensure để thay thế nhưng chúng ta không nên lạm dụng mà nên dựa vào những thực phẩm mà bệnh nhân thích ăn.

Việc sử dụng 5 loại đậu (đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ, đậu nành và đậu phọng), trong đó có đậu nành việc nó tác dụng lên ung thư như thế nào hiện nay khoa học chưa thực sự rõ lắm. Một số trường phái cho là tốt, một số trường phái lại cho là không tốt. Tuy nhiên, cả 2 trường phái này chưa đưa ra được luận cứ chứng minh mang tính thuyết phục để bác bỏ bên kia vì còn tùy thuộc vào số lượng đậu nành được tiêu thụ mỗi ngày cũng như hàm lượng Isoflavone hay những chất có tương tự như Estrogen ở đậu này. Đây là vấn đề hiện nay đang tranh cãi.

Đậu phụng thì tốt cho sức khỏe nhưng đậu phụng tại một số nước nhiệt đới trong quá trình sau khi thu hoạch được bảo quản thì có nguy cơ sẽ nhiễm các loại nấm sản sinh độc tố Aflatoxin gây ung thư gan. Do đó, anh khuyên là nên thay đậu nành, đậu phụng bằng đậu ván hay đậu trắng thì sẽ tốt hơn. Đủ chất dinh dưỡng thì tất nhiên tại thời điểm bệnh nhân không ăn uống được gì thì tạm thời có thể sử dụng các loại đậu này để cung cấp, bổ sung chất dinh dưỡng nhất định cho bệnh nhân nhưng không thể dựa hoàn toàn vào 5 loại đậu này lâu dài được, đây là điều không nên làm.

5 loại đậu này không thể nào có đầy đủ các chất dinh dưỡng cũng như chất vi lượng, khoáng chất, vitamin cho bệnh nhân được mà cần phải dựa vào một số loại khác nữa ví dụ như rau xanh, hoa quả, hải sản hay một số loại đạm nguồn gốc thực vật….

Nói chung với tư cách là người điều dưỡng, chăm sóc cho bệnh nhân từng miếng ăn, giấc ngủ là điều rất đáng quý vì thực sự người bệnh nhân có hồi phục hay không phụ thuộc rất nhiều vào người điều dưỡng và sự chăm sóc của gia đình. Thầy thuốc hay BS là người chữa trị cho bệnh nhân tại bệnh viện nhưng khi bệnh nhân về nhà thì chủ yếu dựa vào điều dưỡng và gia đình, cho nên những kiến thức cũng như chế độ dinh dưỡng phù hợp sẽ giúp cho bệnh nhân hồi phục nhanh hơn,việc điều trị sẽ khả quan hơn.   

Đó là một vài lời chia sẻ của anh gửi đến Ngọc Liên.

Bạn đọc Giao Linh - g.linh…@gmail.com

Xin chào TS Phan Minh Liêm,

Trong thời gian xạ trị, hóa trị, bệnh nhân có thể bị chán ăn, khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cơ thể suy giảm… Vậy xin hỏi TS những người ở giai đoạn này nên có chế độ dinh dưỡng thế nào để có sức khỏe tiếp tục chiến đấu. Đối với mỗi loại ung thư sẽ có chế độ dinh dưỡng khác nhau hay sao ạ. Chân thành cảm ơn TS đã dành thời gian giải đáp. Trân trọng cảm ơn anh.

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Xin chào bạn Giao Linh,

Trong thời gian hóa trị, xạ trị đúng là bệnh nhân sẽ có cảm giác chán ăn và khả năng hấp thụ dinh dưỡng có thể suy giảm. Giai đoạn này chúng ta nên cung cấp chất dinh dưỡng ở chế độ vừa phải, phù hợp với nhu cầu của họ, không nên cung cấp quá nhiều vì nếu quá nhiều sẽ làm quá tải hệ tiêu hóa, đồng thời sẽ sinh ra lượng mỡ thừa không tốt cho bệnh nhân.

Như bên trên mình chia sẻ là chia nhỏ bữa ăn bằng nhiều phần khác nhau, nên ăn nhiều hoa quả, đạm có nguồn gốc từ hải sản thay thế cho thịt đỏ, thịt gia súc.

Nếu buộc phải dùng sữa thì nên dùng những loại ít chất béo, nếu bệnh nhân gặp khó khăn về vấn đề tiêu hóa thì có thể sử dụng một số thực phẩm có thể hỗ trợ tiêu hóa tự nhiên như thơm, đu đủ là chứa nhiều enzym giúp bệnh nhân tiêu hóa tốt hơn.

Ví dụ như nếu chúng ta chỉ cho bệnh nhân ăn thịt thì khả năng tiêu hóa của họ sẽ thấp nhưng nếu trong quá trình chế biến chúng ta thêm thơm hoặc đu đủ thì sẽ có một số enzym có thể phân hủy miếng thịt đó hoặc hải sản đó để giúp cho hệ tiêu hóa hoạt động dễ dàng hơn.

Một số loại thực phẩm khác bệnh nhân có thể dùng để giảm tác dụng phụ của hóa trị (táo bón) như nha đam. Đây là một loại thực vật có khả năng giúp phục hồi tổn thương và hạn chế tình trạng táo bón.

Bệnh nhân cũng có thể sử dụng một số loại trà như atiso chẳng hạn để giảm bớt tình trạng suy thận. Tất nhiên, việc sử dụng atiso hay loại trà khác thì cần phải cân nhắc kỹ, chúng ta không nên lạm dụng nhiều quá.

Hiện nay trên thị trường có một số loại thực phẩm chức năng có khả năng hỗ trợ cho gan có amin axit giúp cho cơ thể hồi phục tốt hơn. Bệnh nhân có thể cân nhắc và tham vấn ý kiến chuyên môn của BS để sử dụng cho phù hợp. Không nên tự ý mua về dùng.

Đối với mỗi loại ung thư sẽ cần có chế độ dinh dưỡng khác nhau, tuy nhiên khác biệt không nhiều vì nguyên lý chung như nãy giờ mình đã nói. Một số loại ung thư như ung thư đường tiêu hóa thì đôi khi việc hấp thu, tiêu hóa chất béo hay chất xơ sẽ gặp vấn đề, khi đó chúng ta phải chuyển qua chế độ ăn ít chất xơ hơn, thay thế bằng một số loại đạm thực vật.

Một số bệnh nhân bị ung thư bao tử không tiêu hóa được thì chế độ dinh dưỡng của họ là phải chia rất nhiều bữa khác nhau, thậm chí một ngày có thể ăn từ 6-8 bữa.

Đối với bệnh nhân ung thư máu, đặc điểm của tế bào ung thư máu trong đa số trường hợp là nó rất thích đường, tức là nó lấy năng lượng từ đường, chất béo, đặc biệt là từ đường. Do đó, những người bệnh ung thư máu phải lưu ý phải kiểm soát đường huyết cho phù hợp, không để đường huyết quá cao, nhất là những người có nguy cơ hay đang bị tiểu đường type 2. Bởi vì tế bào ung thư máu lấy rất nhiều đường để cung cấp năng lượng, "nguyên vật liệu" để tăng trưởng, sinh tồn, di căn, đồng thời để kháng thuốc. Vậy nên những người bị ung thư máu cần hết sức lưu ý kiểm soát đường huyết tốt và không nên lạm dụng thức ăn ngọt, tinh bột.

Tinh bột như cơm bản chất là đường, sau khi tiêu hóa thì những tinh bột đó sẽ bị cắt thành phân tử đường glucose nên trong chế độ dinh dưỡng cũng không nên ăn nhiều cơm, thay thế bằng một số loại đạm khác tốt hơn.

Bạn đọc Tùng Quân - Nơ Trang Long, Bình Thạnh

Thực đơn của bệnh nhân bị các bệnh ung thư khác nhau có gì khác nhau không hả Tiến sĩ? Tôi nấu cơm tháng cho bệnh nhân ung thư ở BV ung bướu TPHCM, muốn tìm hiểu xem nên nấu món như thế nào để bệnh nhân ăn bổ khỏe. (1 phần cơm, tôi bán ra từ 25 đến 38 ngàn đồng).

Vậy nên chú trọng món nào và kiêng món nào. Tôi không muốn vô tình nấu món ăn không có lợi cho người bệnh ung thư. Ví dụ: món cá chiên dòn, cá chiên, có cần phải loại bỏ khỏi thực đơn do nhiều dầu mỡ? TS có thể  hướng dẫn giúp tôi chi tiết và đầy đủ không?

Cảm ơn TS Liêm nhiều lắm.

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Cảm ơn bạn Tùng Quân,

Đối với bệnh nhân ung thư chúng ta nên kiêng những thức ăn quá ngọt, quá béo như ở trên mình đã trao đổi. Một số món đặc biệt như cá chiên giòn, cá chiên chúng ta có thể thay đổi cách chế biến chút xíu sẽ vẫn đảm bảo, không gây hại sức khỏe của bệnh nhân bởi vì nhiều khi món đó là món họ thích thì họ sẽ ăn, từ đó có thêm nguồn dinh dưỡng.

Trong quá trình chế biến chúng ta có thể lưu ý là cá không nên chiên quá giòn, vì trong đa số trường hợp chiên giòn phải sử dụng lửa lớn, khi sử dụng lửa lớn thì khả năng biến tính của cá sẽ thành nhưng chất gây ung thư, quá trình này diễn ra nhanh chóng khi đun nấu trên 200 độ C.

Có một cách khắc phục đó là khi chúng ta chiên thì nên để lửa nhỏ đến khi cá chín ở giai đoạn cuối thì để ngọn lửa lớn hơn một chút tạo cảm giác giòn cho bệnh nhân dễ ăn. Có thể loại bỏ dầu mỡ bằng giấy thấm dầu trước khi đưa cho bệnh nhân. 

Đối với dầu ăn chúng ta nên thay hằng ngày, không nên sử dụng lại nhiều lần, nên chọn dầu có chất lượng tốt và đã được kiểm nghiệm độc tố Aflatoxin vì những loại như dầu phụng hay dầu mè được chế biến từ nguồn nguyên liệu chưa được kiểm nghiệm thì có nguy cơ sẽ nhiễm độc tố Aflatoxin gây ung thư gan cho bệnh nhân.

Do đó, chúng ta nên chọn những loại dầu đã có kiểm nghiệm đầy đủ, rõ ràng, chất lượng đảm bảo như vậy sức khỏe của người bệnh sẽ tốt hơn. Trong khẩu phần ăn của bệnh nhân thì nên bổ sung thêm trái cây để có đủ vitamin, khoáng chất giúp bệnh nhân có hàm lượng chất xơ đầy đủ vì trong bản thân những loại hoa quả chúng ta ăn đã có chất kháng ung thư sẵn như súp lơ xanh, súp lơ trắng, cà chua, cà rốt, mãng cầu xiêm, thanh long, bơ, nho, táo, quýt, cam, lê…

Đồng thời, trên bề mặt tế bào thực vật có chất kháng ung thư hiệu quả thì khi chúng ta tăng hàm lượng chất xơ bằng trái cây, rau quả lên khoảng 40% trong khẩu phần ăn thì sẽ giúp cho bệnh nhân rất nhiều trong việc hồi phục sức khỏe. 

Bạn đọc Tú Hương - Lê Thánh Tôn, quận 1, TPHCM

Tôi bị ung thư vú, phát hiện giai đoạn sớm TS Liêm ạ. Lâu nay tôi vẫn điều trị và ăn uống bình thường chung với mọi người, y như một người không có bệnh.

Tuy nhiên, hôm nay đọc bài viết tường thuật những gì anh chia sẻ tại hội thảo ung thư. Tôi giật cả mình. Tôi không kiêng cữ gì là sai mất rồi.

Giờ tôi rất muốn nhờ anh giúp dùm thực đơn của những người ung thư vú.

Các món chúng tôi nên kiêng triệt để là gì, thưa anh?

Mong anh giúp dùm chúng tôi, để chia sẻ cho các thành viên của nhóm bệnh nhân ung thư vú trong sinh hoạt định kỳ. Rất cảm ơn anh.

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Xin cảm ơn chị Tú Hương,

Theo em nghĩ thì thực đơn của người ung thư vú phụ thuộc vào nhiều yếu tố như sở thích của người ăn, nguồn nguyên vật liệu mình có thể mua. Do đó, việc lên thực đơn cho người ung thư vú điều tốt nhất hiện nay em có thể làm là cung cấp cho chị và những người bạn của chị những nguyên lý căn bản của dinh dưỡng cho người bị ung thư và dựa trên đó thì chị sẽ lựa chọn thực phẩm nào phù hợp với điều kiện kinh tế gia đình và phù hợp với đặc điểm môi trường, nguồn thực phẩm nơi chị sinh sống.

 

Đối với người bị ung thư vú, nên hạn chế ăn chất béo nhiều quá, hạn chế ngọt, đối với sữa thì lưu ý là nên chọn sữa ít béo, và chọn sữa theo quy trình sạch, xanh và không dùng hóoc môn tăng trưởng. Bởi vì đối với một số nhà sản xuất nếu họ sử dụng hoóc môn tăng trưởng trong quá trình sản xuất sữa thì những hoóc môn này có khả năng sẽ đi vào bên trong sữa và kích thích sự phát triển những khối u nằm trong hệ sinh sản như ung thư vú, tử cung hay buồng trứng. Tất nhiên là nó cũng ảnh hưởng đến các cơ quan khác chứ không phải không nhưng vú, buồng trứng, tử cung là những cơ quan rất nhạy cảm.

Ngoài ra, chúng ta cần lưu ý có một số trường hợp những con bò bị viêm ở tuyến vú, nếu như người sản xuất không để ý chuyện này và tiếp tục vắt sữa mỗi ngày thì những phản ứng viêm ở trong tuyến vú của con bò sẽ sản sinh ra những hoóc môn gây viêm, hoóc môn gây viêm này có thể đi vào trong sữa và khi chúng ta uống cũng mang hoóc môn đó.

Hoóc môn gây viêm này là những tiền chất kích thích ung thư phát triển bởi vì viêm mạn tính là 1 trong 10 đặc điểm của tế bào ung thư. Thậm chí trong một số trường hợp điều trị cho những con bò đó bằng thuốc kháng sinh thì nếu trong giai đoạn đó vẫn lấy sữa thì có khả năng kháng sinh đi vào trong sữa và cũng đi vào trong người chúng ta.

Khi kháng sinh đó đi vào trong người bệnh nhân, đặc biệt đường tiêu hóa thì sẽ ảnh hưởng đến vi sinh vật hệ đường ruột và nó diệt một số loại vi sinh vật có lợi, những lợi khuẩn này khi nó bị tiêu diệt thì sẽ làm cho hệ tiêu hóa của bệnh nhân suy giảm và dễ phát những bệnh đường ruột.

Chính vì vậy chúng ta nên chọn những nguồn sữa từ nhà sản xuất đáng tin cậy, cam kết và có giấy chứng nhận sản xuất theo tiêu chuẩn xanh - sạch theo tiêu chuẩn quốc tế. Tốt nhất là dùng sữa ít béo.

Đậu nành chúng ta cũng không nên lạm dụng vì nghiên cứu xác định đậu nành có hại hay có lợi là vấn đề chưa ngã ngũ nhưng có điều chắc chắn là những estrogen thực vật trong đậu nành nếu chúng ta sử dụng hàm lượng cao, lâu dài có khả năng sẽ ảnh hưởng đến mô tuyến vú, buồng trứng và tử cung bởi vì dù estrogen thực vật hàm lượng thấp hơn hàng trăm lần so với estrogen động vật nhưng nếu mỗi bữa đều ăn với số lượng nhiều thì hoàn toàn không tốt cho sức khỏe.

Một số món nên hạn chế như thịt bò, thịt đỏ có nguồn gốc từ gia súc như thịt heo, thịt trâu, thịt cừu, thịt dê... thay bằng hải sản sạch, nếu như hiện nay hải sản ở biển làm chúng ta lo lắng thì có thể chuyển sang cá nước ngọt cũng rất tốt, thậm chí là có thể một số loại thực phẩm có khả năng kháng ung thư như cà rốt, cà chua, bơ, thanh long, cam, lê, nho, táo, dưa leo, dưa hấu, mãng cầu xiêm...

Khi chế biến hạn chế để thức ăn cháy khét, không dùng nhiệt độ cao, hạn chế nước tương, chao chưa được kiểm nghiệm có độc tố Aflatoxin. Tất nhiên khi một người bị ung thư vú thì khả năng mắc các dạng ung thư khác sẽ cao hơn bởi vì bộ gen hay môi trường sống có vấn đề thì mới phát sinh ung thư vú. Chính vì vậy, nguy cơ phát sinh một loại ung thư khác hoặc nguy cơ tái phát là có.

Do đó, những điều chúng ta nên làm như chế độ dinh dưỡng phù hợp, tập luyện thể dục thể thao và tái khám theo định kỳ, tiêm chủng và điều trị triệt để. Đó là những lời khuyên mà mình dành cho bệnh nhân ung thư vú cũng như bệnh nhân ung thư nói chung.    

 

 

 

Bạn đọc Võ Thị Nhật Hạ - 32 tuổi, Hà Nội

Tôi thấy nhiều hãng sữa quảng cáo sữa cho người bị ung thư. Xin hỏi TS Phan Minh Liêm, ung thư có nên uống nhiều sữa không ạ? Nếu được thì nên uống loại sữa nào (sữa mình tự nấu, sữa mua ở ngoài…). Chân thành cảm ơn TS Liêm ạ.

Chào bạn,

Đã có nhiều chuyên gia dinh dưỡng đã nghiên cứu và sản xuất ra những loại sữa phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của người bị ung thư. Người ta thấy rằng nếu những loại sữa có nguồn gốc từ thực vật thì sẽ an toàn hơn.

Sau đó là sữa bò - xin nhấn mạnh chỉ nên dùng sữa bò an toàn. Loại sữa được sản xuất đúng quy trình sản xuất xanh, sạch. Con bò khi cung cấp sữa phải khỏe mạnh, không bị viêm nhiễm tuyến vú, không sử dụng tăng trưởng… thì những loại sữa này có thể dùng.

Còn việc bệnh nhân ung thư có uống được nhiều sữa không thì tùy thuộc vào giai đoạn. Nếu như bệnh nhân họ không ăn uống được gì thì buộc phải dùng sữa; còn nếu như họ dùng được những thức ăn khác thì chúng ta nên dùng bằng những thức ăn khác tốt hơn. Bởi vì bản thân sữa không thể cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng, khoáng chất vi lượng cho bệnh nhân được, vì thế chúng ta nên đa dạng hóa những nguồn thực phẩm.

Một số loại sữa mình có thể tự sản xuất được như sữa hạnh nhân chẳng hạn. Việc chế biến cũng đơn giản thôi: chúng ta lấy 100 gram hạnh nhân rang lên với ngọn lửa vừa. Khi chín thì chúng ta bỏ vào máy xay sinh tố, xay với khoảng 900 ml nước sạch. Sau khi xay nhuyễn khoảng 30 phút, chúng ta lọc lấy phần sữa (nước không cặn) để uống mỗi ngày. Đó là cách sản xuất sữa hạnh nhân sạch và rất an toàn. Đồng thời, sữa hạnh nhân có nhiều tác dụng cho bệnh nhân, lại vừa đảm bảo sức khỏe. 

Trịnh Văn Tiến - 58 tuổi, tientran…@yahoo.com

Khi biết tôi bị ung thư, gia đình, con cháu lập tức cho tôi một chế độ ăn riêng theo hướng dẫn của bác sĩ. Song nhìn mâm cơm dành cho người bệnh, khó ăn quá. TS có thể giúp dùm cho thực đơn đa dạng của người bệnh ung thư dạ dày là gì không? Người bệnh ung thư thỉnh thoảng làm vài lon bia cho vui với bạn bè có được không TS? Mong được nhận lời khuyên từ TS Liêm.

Xin chào bác Tiến,

Ung thư dạ dày là một loại bệnh ung thư ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng sống của bệnh nhân. Trong một số trường hợp, nếu cần thiết thì bác sĩ buộc phải cắt bỏ toàn phần bao tử hoặc nơi có khối u. Điều này ảnh hưởng đến việc lưu và tiêu hóa thức ăn.

Những người bị ung thư dạ dày thường có một đặc điểm là sẽ phải ăn nhiều bữa trong 1 ngày và chế độ dinh dưỡng của họ cũng hơi khác so với người bình thường, đó chính là thức ăn mềm, dễ tiêu hóa. Chế đô dinh dưỡng của người ung thư dạ dày là nên chọn các món bệnh nhân thích ăn và áp dụng nguyên lí dùng lửa nhỏ, thực phẩm sạch và nấu thức ăn mềm.

Nếu chúng ta chỉ chú trọng đến nguyên lí bổ dưỡng mà bỏ quan sở thích của bệnh nhân thì họ sẽ dễ bị chán ăn dẫn đến khả năng hấp thụ dinh dưỡng sẽ giảm đi. Việc ép ăn sẽ dẫn đến ức chế tâm lí.

Vì thế, bác nên trao đổi với gia đình là nên nấu những món mà mình thích ăn dựa vào những nguyên lí mà cháu kể trên.

Còn việc uống bia. Cháu khuyên bác không nên bởi vì khi bác bị ung thư bao tử chứng tỏ là khả năng kháng ung thư trong người bác đã “có vấn đề” hoặc những tác nhân gây bệnh đang tàn phá cơ thể.

Như vậy, khi bác dùng rượu bia thì thứ nhất gan của bác sĩ hoạt động nhiều hơn. Vấn đề là khi bác bị ung thư thực tế gan, thận đã bị tổn thương rồi, uống bia rượu trong thời gian này là bắt hai cơ quan này làm việc nhiều hơn dẫn dễ bị suy giảm nhiều hơn, dẫn đến chất lượng cuộc sống đi xuống. Theo chứng mình, rượu bia làm tăng nguy cơ ung thư cho toàn bộ đường tiêu hóa, không chỉ có gan và bao tử… Vì vậy lời khuyên của cháu là: với trường hợp như bác thì nên bỏ hẳn rượu bia.

Bạn đọc Đào Thị Cẩm - 47 tuổi, TPHCM

Hôm hội thảo 1/10, tôi có đến nghe TS Liêm chia sẻ về cách phòng ngừa ung thư, trong đó tôi rất quan tâm đến chi tiết người tiểu đường hay béo phì khi bị ung thư thì sẽ khó chữa hơn những người khác. Hiện tại tôi đang bị tiểu đường type 2, hơi thừa cân nên cũng lo lắng. Xin nhờ Alobacsi chuyển câu hỏi đến TS Phan Minh Liêm, người tiểu đường nên ăn uống như thế nào để phòng ngừa ung thư?

Hoặc nhỡ chẳng may bị ung thư khi có bệnh tiểu đường thì cách ăn uống, kiêng khem như thế nào để khối u không phát triển thêm? Trân trọng cảm ơn TS Liêm và Cổng thông tin sức khỏe AloBacsi.

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Xin cảm ơn chị Cẩm, câu hỏi của chị là rất quan trọng vì có rất nhiều người bị tiểu đường, béo phì và rất quan tâm đến phòng ngừa ung thư.

Lý do là bởi vì tiểu đường hay béo phì thì sẽ làm tăng nguy cơ ung thư lên, điều này khoa học đã chứng minh.

Nếu như người tiểu đường, béo phì chẳng may bị ung thư thì việc điều trị của họ sẽ rất khó khăn.

Thứ 1 là do những tế bào mỡ thừa sẽ tiết ra những ho óc môn kích thích ung thư phát triển và gây phản ứng viêm và là tiền căn của ung thư. Đồng thời nó cũng cung cấp luôn nguồn dinh dưỡng cho tế bào ung thư.

Trường hợp thứ 2 đối với người bị tiểu đường type 2 thì insullin trong máu sẽ cao hơn, đồng thời một số hoóc môn tăng trưởng cũng tăng cao và đường huyết nếu không kiểm soát tốt cũng sẽ cao. Những tác nhân đó sẽ cung cấp tín hiệu tăng trưởng và dinh dưỡng để tế bào ung thư phát triển. Đường cung cấp dinh dưỡng và năng lượng còn hoóc môn insullin tăng trưởng là kích hoạt ung thư phát triển.

Người bị tiểu đường nên ăn uống thế nào thì cái này theo em biết thì đã có những chế độ ăn đã được nghiên cứu rất kỹ cho người bị tiểu đường, chúng ta nên theo.

Ví dụ như người bị tiểu đường thì không nên ăn thức ăn quá ngọt, không ăn quá nhiều tinh bột và bữa ăn của họ chia thành nhiều bữa nhỏ khác nhau chứ không nên ăn quá nhiều một lúc.

Dùng thuốc tiểu đường cũng phải dùng đúng cách và không nên bỏ ngang, nếu chúng ta thấy đường huyết kiểm soát tốt rồi thì nên theo dõi thêm và tiếp tục uống thuốc đều đặn. Chỉ nên điều chỉnh thuốctiểu đường khi được BS cho phép. Điều trị tiểu đường là việc điều trị lâu dài không thể nóng vội. Đây là căn bệnh mãn tính, do đó cần điều chỉnh chế độ dinh dưỡng cho phù hợp.

Trả lời câu hỏi "Nếu chẳng may bị ung thư khi đang có bệnh tiểu đường thì nên ăn uống, kiêng khem như thế nào để khối u không phát triển thêm?" thì thật ra chế độ dinh dưỡng của những bệnh nhân này sẽ không khác so với người chỉ bị tiểu đường.

Tức là cũng ăn chế độ dinh dưỡng phù hợp, chia làm nhiều bữa nhỏ, hạn chế bớt lượng tinh bột, hạn chế chất béo bởi vì tiểu đường, béo phì thường hay đi chung với nhau trong nhiều trường hợp.

Nói tóm lại, chế độ dinh dưỡng cho người bị ung thư khi mắc bệnh tiểu đường đó là chia làm nhiều bữa nhỏ, hạn chế bớt lượng tinh bột, hạn chế chất béo, tăng hàm lượng rau xanh, đặc biệt là phải cố gắng vận động thể dục, thể thao, đối với nam giới thì 40 phút/ngày (4 buổi/tuần), nữ thì 35 phút/ngày (4 buổi/tuần), nếu kết hợp thêm tuần 2 buổi tập tăng trương lực cơ như tập tạ nhẹ cũng rất tốt (bên cạnh việc đi bộ hoặc bơi). Đó là những lưu ý trong dinh dưỡng cho người bị tiểu đường type 2 và những người bị béo phì.

 

 

Bạn đọc Hồng Nhung - Mỹ Tho, Tiền Giang

Hiện nay có rất nhiều ý kiến về dinh dưỡng cho người bệnh ung thư ở Việt Nam. BS tây y thường nói không kiêng gì, nên ăn nhiều để có sức khỏe. Còn theo dân gian thì nên kiêng nhiều thứ, hoặc chỉ ăn gạo lứt muối mè. Theo TS Phan Minh Liêm, người bệnh ung thư cần kiêng món gì và nên ăn món gì?

Chào bạn,

Trong Tây y, có hẳn một kho dinh dưỡng dành cho bệnh nhân ung thư. Chế độ ăn phù hợp với bệnh nhân ung thư như sau bạn nhé:

Cách chế biến:

- Thức ăn nên được nấu chín, nếu cần thiết thì có thể xay nhuyễn nhưng tốt nhất là nấu mềm và không dùng quá nhiều loại gia vị cay. Quan trọng nhất là nhiệt độ nên bằng với nhiệt độ phòng, không nên quá nóng hoặc quá lạnh.
- Chế biến thức ăn ở nhiệt độ vừa phải, chín chậm, từ từ.
- Chia thành nhiều bữa ăn nhỏ trong ngày. Nên chia thành 5, 6 bữa, ăn rải rác, cách nhau khoảng 3 tiếng. Chế độ ăn như vậy giúp cho bệnh nhân dễ tiêu hóa vì lúc này hệ tiêu hóa của bệnh nhân ung thư, nhất là trong giai đoạn xạ trị, hóa trị dễ bị tổn thương. Nếu ăn một lượng nhiều thức ăn như một bữa chính bình thường sẽ đầy bụng, khó tiêu. Từ đó gây ra tâm lý ngại ăn, không tốt cho bệnh nhân.
- Nấu bằng nồi thủy tinh, inox
- Tránh đựng thực phẩm trong bao nhựa, hộp nhựa và không nên dùng chén bát nhựa. Tốt nhất là đựng thực phẩm trong thố thủy tinh và dùng chén bát an toàn.

Hạn chế:

- Hạn chế chất ngọt, chất béo.
- Hạn chế món chiên, nướng
- Tuyệt đối không dùng thức ăn cháy khét.
- Tuyệt đối không dùng tương, chao... thức ăn có nấm mốc, nhiễm aflatoxin. (Trừ nước tương được kiểm nghiệm an toàn).
- Không nên lạm dụng sữa động vật. (Nếu buộc phải dùng sữa thì nên dùng loại sữa ít chất béo và có nguồn gốc thật sự an toàn). Tốt nhất là sữa thực vật (sữa hạnh nhân, sữa đậu xanh...).
- Không nên ép ăn, gây tâm lý xấu, chán ăn ở người bệnh.

Nên:
- Chọn nguồn thức ăn có nguồn gốc rõ ràng, sạch an toàn, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.
- Tăng hàm lượng chất xơ. Cố gắng ăn nhiều rau xanh, củ và hoa quả - ít nhất là 40% trong chế độ dinh dưỡng.
- Tăng cường thực phẩm có tác dụng ngừa ung thư như: súp lơ xanh, súp lơ trắng, cà chua, cà rốt, dưa leo, bơ, cam, lê, dưa gang, mãng cầu xiêm, táo, lựu…
- Đa dạng hóa các nguồn thực phẩm. Có sự cân bằng hợp lý giữa các thành phần dinh dưỡng: Đạm, tinh bột, vitamin, khoáng chất, chất béo.
- Tăng cường nguồn thực phẩm hải sản (an toàn). Thay thế nguồn đạm đến từ thịt gia súc (thịt đỏ, thịt trâu, bò heo), bằng những nguồn như hải sản, đạm thực vật sẽ tốt hơn.
-Nấu món khoái khẩu của người bệnh để đa dạng hóa thực đơn (miễn món đó không rơi vào danh sách thực phẩm cần kiêng).
- Tạo không khí vui vẻ trong bữa ăn. Tinh thần thoải mái, lạc quan quyết định 50% thành công trong điều trị.

Dinh dưỡng trong những ngày hóa, xạ trị:

- Uống đủ nước để thải độc cơ thể và bảo vệ gan thận khỏi tác dụng phụ của hóa trị.
- Mỗi lần hóa trị hay xạ trị, bệnh nhân thường có cảm giác chán ăn.
- Tâm lý và sức khỏe không tốt, không nên ép bệnh nhân ăn.
- Khi hóa trị hay xạ trị thì các tế bào của đường tiêu hóa dễ bị tổn thương và khả năng hồi phục của những tế bào này rất chậm. Những ngày này nên có chế độ dinh dưỡng đặc biệt. Nếu bệnh nhân không nhai được hay biếng ăn, có thể xay nhuyễn, chế biến những món hợp khẩu vị của bệnh nhân, chia làm nhiều bữa nhỏ.
Đặc biệt, bệnh nhân sau hóa trị sẽ có cảm giác buồn ói, ói thường xuyên nên cần cho bệnh nhân ăn nhiều bữa nhỏ, thậm chí là 2 giờ cho ăn 1 lần.

Riêng việc bạn hỏi về việc ăn gạo lứt muối mè. Ăn gạo lứt mối mè không gây hại gì. Tuy nhiên cần lưu ý, gạo lứt bản thân nó dễ gây tổn thương bao tử bởi lớp bỏ bên ngoài của gạo lứt tương đối cứng. Khi ăn, chúng ta cố gắng nhai thật là nhuyễn thì mới ăn được. Muối mè cũng là thực phẩm tốt nhưng cũng không nên ăn muối mè nhiều quá khiến dễ tăng huyết áp, ảnh hưởng đến thận. Việc ăn muối mè nhiều quá sẽ gây táo bón, bạn nhé.

Bạn đọc Phúc Hưng - Mỹ Tho

TS Liêm ơi, có thông tin rằng lượng dinh dưỡng cần thiết cho người ung thư khoảng 30-40 kCal cho 1 kg cân nặng, tức là một người nặng 50 kg sẽ cần khoảng 1.500 - 2.000 kCal trong một ngày, điều này có đúng không? Theo TS, công thức này nên tính thế nào?

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Chào bạn,

Hàm lượng dinh dưỡng của bệnh nhân ung thư còn tùy thuộc vào giai đoạn điều trị.

VD: khi đang điều trị bằng ung thư bằng hóa trị, xạ trị… thì lượng calo vào trong người bệnh nhân sẽ giảm hơn so với người bình thường. Sau khi bệnh nhân hồi phục hơn thì chúng ta nên bổ sung nhiều calo hơn nữa để bù lại lượng đã mất.

Lượng dinh dưỡng cho người bị ung thư cũng gần giống so với người bình thường. Tuy nhiên, đối với bệnh nhân giai đoạn cuối, khối u phát triển nhanh thì nó lấy rất nhiều năng lượng. Lúc đó bác sĩ buộc lòng cho bệnh nhân ăn các loại thực phẩm mà giàu klo hơn, nếu không khối u to quá sẽ khiến tàn phá cơ thể.

Công thức tính hàm lượng calo như thế nào thì hiện nay trên một số trang web của Hiệp hội ung thư Hoa Kỳ thì có một số công cụ chuyên tính toán hàm lượng calo phù hợp cho từng bệnh nhân dựa vào chiều cao, cân nặng và đặc điểm ung thư.

Việc cân nặng 50kg cần bao nhiêu calo còn tùy đặc điểm của mỗi người. Bởi vì có những người nặng xương chứ không phải nặng cơ thì chế độ dinh dưỡng họ cần lại khác. Như vậy, nhu cầu calo phụ thuộc vào nhu cầu của cơ thể, bạn nhé.

Bạn đọc Quốc Toàn - Hà Nội

Người bệnh ung thư có nên ăn thực phẩm biến đổi gen (GMO)? Nếu được thì khi chế biến những thực phẩm này cần chú ý điều gì?

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Chào bạn,

Thực ra thực phẩn biến đổi gen (GMO) hiện nay có nhiều trường phái suy nghĩ khác nhau về vấn đề này. Một số thì lo ngại, một số thì lại ủng hộ. Nói một cách khách quan nhất là GMO có nhiều chủng loại khác nhau và tùy thuộc vào từng chủng loại mà chúng ta có sự cân nhắc cân xứng.

VD: một số loại GMO làm tăng hàm lượng chất dinh dưỡng thì có thể chấp nhận được. Còn những thực phẩm GMO có liên quan đến biến đổi gen như thuốc kháng sâu bệnh thì cần có sự kiểm định của cơ quan y tế.

Việc sử dụng GMO đối với người bị ung thư cũng như người bình thường đều cần hết sức thận trọng.

Nếu các thực phẩm biến đổi gen có dùng các hóa chất nhằm chống chịu hạn, tăng khả năng kháng chịu sâu bệnh bằng những loại thuốc trừ sâu tự nhiên thì chúng ta cần phải có những đợt nghiên cứu.

Bạn đọc Quý Hòa - Quy Nhơn

Trong khâu nấu ăn cho người ung thư, nên ưu tiên sử dụng nồi bằng chất liệu gì (inox, nhôm, gang, sắt...), vì sao, thưa TS?  Xin rất cảm ơn anh .

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Chào bạn,

Inox sẽ là loại nồi sử dụng tốt nhất bởi vì nó có khả năng tương tác với thức ăn thấp nhất. Các loại xoong nồi khác bằng gan, sắt, nhôm thì có tỉ lệ tương tác cao hơn inox, bạn nhé.

Bác Nguyễn Trường Thái - 60 tuổi - TP HCM

Kính chào bác sĩ....

Tôi có người thân, sinh năm 1956, phát hiện ung thư gan với  khối u 6,7 cm vào tháng 7/2016. Đã được BV Chợ Rẫy cho nhập viện và điều trị bằng phương pháp TACE vào 15/8/2016 và cho uống trong 30 ngày các thuốc:

-  Tenofovir (mibeproxil v-300mg +): 1 v/sáng/ngày.

-  Arginin (arbitol v-400mg): 3 v/ngày(sáng, chiều, tối)

Vào 15/9/2016 tái khám kết quả như sau:

1- Phiếu kết quả Xquang: kết luận: tim phổi trong giới hạn bình thường.

2- Kết quả siêu âm: 2D

+ Gan không to, bờ đều, cấu trúc thô, echo kém.

+ Gan (P) có cấu trúc echo dầy không đồng nhất, giới hạn rõ kt =  48mm.

+  Lách không to, không tổn thương.

+ Tĩnh mạch cửa, tĩnh mạch chủ dưới, tĩnh mạch trên gan: không dãn, không có echo trong lòng.

+ Asicte (-)

DOPPLER:

+ Tĩnh mạch cửa: bắt màu đều.

+ Động mạch gan:

. Vmax: 33.3 cm/s

. Bmin:    9.6 cm/s

. RI: 0.71

Khối u gan:

+ chèn ép mạch máu (-)

+ Tăng sinh mạch máu (-)

Kết luận:

- U gan phải/ viêm gan mãn.

- Hiện không thấy huyết khối tĩnh mạch cửa.

- Đề nghị kết hợp lâm sàng và cận lâm sàng khác.

3- Phiếu kết quả xét nghiệm máu:

- Sinh hóa:

+ AFP                       3.1 ng/ml         < 10

+ % AFP-L3                   < 0.5  %         < 10

+ PIVKA-II (DCP)          29 mAU/mL           < 40

4- Phiếu kết quả CT-SCANNER

Mô tả hình ảnh:

- GAN: u gan (P) đã điều trị, không còn vùng bắt quang bất thường sau tiêm thuốc, không thấy huyết khối tĩnh mạch cửa. Sỏi túi mật.

- TỤY TẠNG: đầu, thân, đuôi bình thường.

- LÁCH: bình thường.

- THẬN: cấu trúc hai thận bình thường.

- CÁCH MẠCH MÁU: ĐMC bụng, TMC dưới bình thường.

Kết luận: U gan (P) đã điều trị, không còn hoạt tính.

5/ Biên bản hội chuẩn:

- CT scan: u lớn nhất (cm) tăng quang: không.

- Ngấm lipiodol đối với u đã TACE:   tốt.

- Chuẩn đoán: K gan P đa ổ đã TACE 1, ổn/VGSV B

- Điều trị: theo dõi. Ngày tái khám (09/11/2016) (hai tháng sau)

Và cho thuốc uống tiếp tục trong 2 tháng:

- Tenofovir (mibeproxil v-300mg +): 1 v/sáng/ngày.

- Arginin (arbitol v-400mg): 3 v/ngày(sáng, chiều, tối)

Xin giải đáp cho tôi những thắc mắc sau:

- Với những kết quả trên, thì hiện nay bệnh của người thân tôi như  thế nào và tiên đoán tương lai.

- Chế độ ăn uống của người thân tôi, có cần kiêng gì không và những thực phẩm  nào nên dùng. ( Hiện người thân tôi ăn gấp đôi bình thường, thường xuyên đói, ăn có cảm giác ngon miệng).

- Sức khỏe tốt lên từng ngày. Như  vậy có khả năng phục hồi như trước khi phát hiện bệnh không?

(Người thân tôi trước khi phát hiện bệnh cao 1,61m nặng 69kg, rất khỏe. Sau khi điều trị TOCE giãm xuống còn 66kg, hiện nay là 67kg, sức lực bằng 60 % trước khi phát hiện bệnh)

Cám ơn bác sĩ nhiều…

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Xin cảm ơn bác, cháu cảm ơn bác đã gửi cháu kết quả xét nghiệm. Dựa trên kết quả xét nghiệm thì cháu thấy việc điều trị đã có tiên triển tốt. Các chỉ số ung thư đều nằm trong giới hạn cho phép. Các khối u giảm, rõ và không có tăng sinh mạch máu… Kết quả điều trị như vậy là khả quan.

Tuy nhiên cái nền viêm gan siêu vi C của bác vẫn còn, nên việc sử dụng thuốc kháng virus của bác vẫn cần tiếp tục, không được bỏ. Có một trường hợp xảy ra nữa là ung thư gan có thể tái phát nên bác cần đi theo dõi định kì 3 tháng. Bác có thể chụp CT-scan hoặc các chỉ số sinh hóa như bác đã được chỉ định làm. Một số loại thuốc bác đang dùng thì bác nên tiếp tục uống theo chỉ định của bác sĩ.

Với kết quả hiện nay bệnh đã có tiến triển tốt nhưng việc tái phát thì không thể nói trước được. Chúng cháu biết có những bệnh nhân điều trị xong, hết không tái phát nhưng một số bệnh nhân lại tái phát. Hiện tại y học chưa có thể xác định lại chính xác bao giờ nó tái phát.

Chế độ dinh dưỡng của người thân bác nên kiêng những thực phẩm quá ngọt, béo và rượu bia, tránh xa thuốc lá và thực phẩm nướng, hạn chế thịt đỏ và ăn những thực phẩm có nguồn gốc thực vật.

Gan là một cơ quan có khả năng phục hồi rất tốt. Nếu điều trị tích cực thì khả năng phục hồi là khả quan. Nhưng bác cần nói với người nhà là nên đi tái khám và theo dõi định kì, phòng bệnh viêm gan tái phát. Thời gian tốt nhất là cứ 2-3 tháng là nên đi chụp chiếu, làm xét nghiệm lại một lần.

Về cân nặng 67kg thì vẫn có thể chấp nhận được đối với một bệnh nhân cao 1,71m. Tuy nhiên, mức cân lí tưởng là 62kg - 65kg,  không nên tăng cân thêm.

Như vậy, tiến triển bệnh của người thân bác như thế là khá khả quan. Tuy nhiên, bệnh nhân vẫn cần được theo dõi kĩ và áp dụng các chế độ dinh dưỡng, thói quen đối với người bị ung thư nhằm tránh bệnh tái phát.

Trên đây là ý kiến của cháu. Chúc người thân của bác mau khỏe và bình phục hoàn toàn.

Bạn đọc Hoai Giang - Hà Nội

Kính gửi TS Liêm,

Tôi tình cờ được biết thông tin về hoạt động tư vấn cho bệnh nhân ung thư của tiến sĩ qua chương trình AloBacsi. Tôi rất mừng và mong được tiến sĩ tư vấn giúp gia đình về phương án, loại thuốc hỗ trợ điều trị ung thư cho cha tôi. Trường hợp cụ thể như sau:

Hiện trạng bệnh:

- Cha tôi được chẩn đoán mắc ung thư biểu mô tế bào gan thể bè (HCC ) giai đoạn 2 cách đây 01 tháng. Bệnh nhân có tiền sử nhiễm virus viêm gan B từ năm 2002, hiện nay đã bắt đầu chuyển sang giai đoạn xơ gan.

- Cha tôi đã được điều trị tại bệnh viện 108 , với cách thức: uống thuốc làm giảm nồng độ virus, bổ gan và hóa tắc mạch với hạt vi cầu DC Beads tải hóa chất. Quá trình điều trị hóa tắc mạch được thực hiện với 1/2 khối tăng âm (có kích thước 1.5 x 2), khối còn lại do quá nhỏ nên chưa tác động được (chưa được sinh thiết, chưa được hóa trị).

- Sau khi xuất viện, cha tôi đã được hướng dẫn uống các loại thuốc: Vidatox, Tenofovir-BVP, Turmeric curcumin, đông trùng hạ thảo dạng nước (hình ảnh và thông tin về bệnh án, từng loại thuốc trong file đính kèm)

Hiện tại chưa được chụp PET-CT.

Tôi muốn nhờ tiến sĩ tư vấn một số vấn đề như sau:

1. Phác đồ chung điều trị cho những trường hợp ung thư gan như cha tôi thế nào (sau đây, sẽ phải khám, xét nghiệm, thực hiện vận động, ăn uống ra sao để hỗ trợ điều trị). Có cần đề nghị bác sĩ cho chụp PET-CT để xác định mức độ lây lan của tế bào ung thư không?

2. Thuốc cha tôi được kê có tác dụng nhiều trong bổ trợ ung thư không? Có loại thuốc nào tốt hơn, theo tiến sĩ nên dùng thực phẩm chức năng, thuốc như thế nào?

3. Tôi có nghe nói hiện nay có một số phương pháp điều trị khá tiên tiến mà ở VN chưa làm được, như phẫu thuật bằng dao photon, điều trị bằng miễn dịch sinh học. Xin tiến sĩ cho biết các phương pháp trên có ưu điểm hơn không, có thể thực hiện được ở những bệnh viện nào tại Singgapore/ Trung Quốc không (vì điều kiện kinh tế gia đình tôi không đủ để đưa cha tôi sang Mỹ điều trị).

4. Xin hỏi thời gian tới về VN tham dự hội thảo, tiến sĩ có thể thu xếp thời gian tư vấn cho các ca bệnh nhân như cha tôi không?

Tôi xin chân thành cám ơn tiến sĩ và chương trình AloBacsi.

Chúc tiến sĩ và chương trình luôn dồi dào sức khỏe, và hỗ trợ được nhiều bệnh nhân chống chọi lại được ung thư.

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Xin chào anh chị,

Em đã nhận được thông tin mà anh chị gửi.

Về căn bệnh ung thư gan của bác trai, em nghĩ bác nên được chụp vì PET-CT là phương pháp chẩn đoán hình ảnh rất tốt, cho phép xác định được sự di căn của tế bào ung thư cũng như hoạt tính của tế bào ung thư.

Tuy nhiên PET-CT cũng có một hạn chế đó là có tính phóng xạ tương đối thấp nên ta không được lạm dụng. Bên Mỹ, thông thường PET-CT sẽ được chụp 6 tháng 1 lần trong quá trình điều trị và theo dõi bệnh nhân. Nếu như sau này bệnh nhân đỡ hơn thì có thể chụp mỗi một năm và khi không cần thiết nữa thì mình ngưng chụp nhưng PET-CT là một gợi ý, gia đình nên cân nhắc để chụp.

Một phương pháp nữa, bác trai cần làm để theo dõi diễn tiến của bệnh đó là sử dụng một số phương pháp chụp MRI tức là cộng hưởng từ dành cho vùng gan và vùng bụng mỗi 3 tháng/ lần. Có thể chụp trong thời gian đang điều trị bệnh hoặc sau đó tầm soát thêm thì mỗi 6 tháng. Phương pháp tiếp theo đó là dùng xét nghiệm máu có một số chỉ số như là CIA, AFP, AFPL3...

Hiện nay cũng có một số bộ test để mình theo dõi hoạt động của ung thư.

Đối với xét nghiệm máu, bác nên làm mỗi 2 - 3 tháng để theo dõi kỹ.

Về thuốc mà bác sĩ đang cho bác trai dùng là Tenofovir-BVP là thuốc kháng virus, nên dùng ạ. Vidatox thì em không rõ lắm về tác dụng vì chưa có dịp để nghiên cứu nên em không trả lời được. Nhưng đối với Turmeric curcumin và đông trùng hạ thảo thì em biết những loại này có khả năng tác động lên ung thư như sau:

- Curcumin sẽ ức chế sự phân chia tế bào của ung thư và hạn chế sự di căn

- Đông trùng hạ thảo làm tăng cường thể trạng của bệnh nhân lên và tăng cường đáp ứng của hệ miễn dịch kháng ung thư.

Cho nên Turmeric curcumin và đông trùng hạ thảo theo em nghĩ sẽ tốt cho ba của anh.

Một số phương pháp khác mà ba anh muốn dùng như: dao photon, điều trị bằng miễn dịch sinh học... thật ra những phương pháp này vẫn có những rủi ro nhất định.

Nhất là biện pháp miễn dịch sinh học cũng có khả năng gây ra một số tác hại khá nghiêm trọng đối với sức khỏe của bệnh nhân nên liệu pháp miễn dịch chỉ dùng khi nào thực sự cần thiết và phù hợp chứ không thể lạm dụng.

Phương pháp dùng hạt photon để tấn công ung thư đã phát triển hơn xưa rất nhiều và nó không xâm lấn nhiều như xạ trị. Bệnh nhân không bỏng nhiều như xạ trị nên ưu điểm của nó tốt hơn. Tuy nhiên, không phải ai cũng sử dụng phương pháp này được mà phụ thuộc vào giai đoạn bệnh và cấu trúc, đặc điểm của khối u nữa. Các bác sĩ sẽ tư vấn trực tiếp cho ba anh tốt hơn.

Hiện tại Trung Quốc có một số trung tâm làm phương pháp này, Nhật Bản cũng có rất mạnh, Singapore thì em không rõ nhưng em biết chắc Nhật Bản và Trung Quốc có. Nếu gia đình anh có điều kiện thì nên cân nhắc đi Nhật Bản để dùng phương pháp proton dodabbi nhưng hiện nay tình trạng của ba anh liệu pháp đang sử dụng hiện có tiên lượng khá tốt và một số phương pháp trong nước vẫn có khả năng kiểm soát bệnh hiệu quả.

Đó là một số tư vấn của em về vấn đề của ba anh nhưng đặc điểm của ung thư gan đó là luôn luôn có khả năng tái phát nên ba anh cần hạn chế rượu bia, không ăn chao, nên tầm soát bằng xét nghiệm máu 2 tháng 1 lần, đồng thời mỗi 3 tháng 1 lần nên đi chụp cộng hưởng từ hạt nhân vùng gan, bụng và PET-Csan thì mỗi 6 tháng có thể làm theo chỉ định của BS.

Tất nhiên, những gợi ý của em chỉ mang tính tham khảo còn người BS điều trị trực tiếp cho ba anh sẽ là người quyết định cuối cùng và gia đình cũng là người đóng góp ý kiến cuối cùng. Em hy vọng với phương pháp tầm soát chi tiết như vậy thì ba anh sẽ theo dõi được bệnh trạng hiệu quả hơn.

- Thùy Dương - Quận Tân Bình, TPHCM

Xin chào AloBasi,

Tôi năm nay 32 tuổi và dự định  sẽ có thêm em bé thứ 2 cuối năm nay. Ngày 1/10/2016 tôi có tham gia buổi chia sẻ về ung thư của TS Phan Minh Liêm nhưng rất tiếc chỉ tham gia được lúc đầu sau đó phải về sớm.

Vậy kính mong AloBacsi tư vấn giúp:

1/ Các loại bệnh cần khám sàng lọc ung thư an toàn để tôi an tâm có bé thêm bé nữa vào cuối năm nay.

2/ Ngoài ra thời gian gần đây tôi thường xuyên bị đau bao tử, hiên tại tôi có tự uống viên nano curcumin có thấy đỡ nhưng chưa hết hẳn.

Một lần nữa mong AloBacsi tư vấn giúp. Xin chân thành cảm ơn AloBasi.

TS Phan Minh Liêm - Viện M.D Anderson

Nói chung về việc sàng lọc ung thư, cần phải dựa vào đặc điểm của từng người và tiền sử bệnh, bởi nguy cơ ung thư của mỗi người tùy thuộc vào yếu tố môi trường, chế độ ăn uống, sinh hoạt, gen…

Liêm rất tiếc không thể giúp chị phác đồ chi tiết. Tuy nhiên chị có thể tham khảo phác đồ tầm soát gợi ý sau đây nhé.

 

 

Tốt nhất, chị nên thu xếp gặp bác sĩ, trao đổi và cung cấp thêm thông tin cá nhân để bác sĩ bổ sung phác đồ tầm soát cụ thể cho chị.

Còn việc đau bao tử, việc sử dụng viên nano curcumin cũng có tác dụng hỗ trợ điều trị đau bao tử. Curcumin làm giảm viêm đau bao tử, ức chế hoạt động của vi khuẩn Hp.

Tuy nhiên, chị cần phải theo dõi bởi đau bao tử là một bệnh mãn tính nên kiên trì điều trị. Chị nên đi khám định kì nên xem có còn vi khuẩn Hp không, không nên dựa vào cơn đau đơn thuần của mình để chẩn đoán. Chị nên đi nội soi, chụp chiếu hình ảnh để có cái nhìn khách quan, đầy đủ về bệnh đau bao tử của mình, chị nhé.

***

Trong suốt những năm qua, báo chí trong nước đã có hàng trăm bài viết về TS Phan Minh Liêm, nhà khoa học trẻ đang làm việc tại Viện ung thư lớn nhất Hoa Kỳ - Viện MD Anderson. Anh - một trong 10 gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2014. Chân dung của anh xuất hiện trang trọng trên các trang báo lớn từ Tuổi Trẻ, Thanh Niên, Vnexpress, VietNamNet, Dân trí, Tiền Phong,..   Anh là một “hiện tượng Việt Nam” ở Viện MD Anderson. TS Phan Minh Liêm - người Việt đầu tiên và duy nhất đến lúc này được bốn lần vinh danh, lưu tên lên bức tường danh dự của Viện ung thư danh giá hàng đầu thế giới.   Sau khi tốt nghiệp tiến sĩ y khoa, anh vinh dự được Viện MD Anderson mời làm việc tại Khoa Nội tổng quát, chuyên ngành Phát triển thuốc và liệu pháp mới để điều trị và phòng ngừa ung thư.