Tránh thai sau đình chỉ thai - Đừng để “vết xe đổ” lặp lại

1. Phá thai bằng thuốc hay hút thai - Phương pháp nào ít rủi ro hơn?

Với những trường hợp chấm dứt thai kỳ, hiện nay y học đang áp dụng những phương pháp nào? BS có thể phân tích ưu, nhược điểm, giới hạn tuổi thai và tiêu chí lựa chọn phương pháp phù hợp nhằm giảm thiểu tối đa nguy cơ biến chứng?

BS.CK1 Võ Thanh Danh - Phó Trưởng khoa Kế hoạch hóa gia đình, Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Theo quy định của Bộ Y tế, việc chấm dứt thai kỳ được phép thực hiện đến hết tuần thứ 22 của thai kỳ. Hiện nay có hai nhóm phương pháp chính: phá thai nội khoa và phá thai ngoại khoa.

Phá thai nội khoa còn được gọi là phá thai bằng thuốc, áp dụng tùy theo phạm vi cấp phép của từng cơ sở y tế. Tại các bệnh viện lớn như Từ Dũ và Hùng Vương, có thể thực hiện đến hết tuần 22. Một số cơ sở khác chỉ được phép áp dụng đến 7, 9 hoặc 12 tuần.

Phương pháp này có ưu điểm là ít xâm lấn, không cần can thiệp thủ thuật và có thể áp dụng sớm. Tuy nhiên, nhược điểm là thời gian kéo dài, có thể chảy máu nhiều hơn và tỷ lệ thất bại khoảng 5% (thai không ra hết hoặc sót nhau), khi đó phải can thiệp bằng thủ thuật sản khoa.

Phá thai ngoại khoa là nhóm phương pháp có can thiệp thủ thuật. Cụ thể, hút chân không áp dụng cho thai từ 6 đến dưới 12 tuần và nong gắp thai (nong cổ tử cung và gắp thai ra ngoài) áp dụng cho thai từ 13 đến 18 tuần.

Phương pháp ngoại khoa có ưu điểm là thực hiện nhanh, hiệu quả cao. Tuy nhiên, nhược điểm là có thể gặp biến chứng như thủng tử cung, chảy máu, nhiễm trùng hoặc tai biến trong quá trình gây tê, gây mê.

Cả hai nhóm phương pháp đều hướng đến sự an toàn và hiệu quả, nhưng mỗi phương pháp đều có chống chỉ định riêng. Vì vậy, người phụ nữ mang thai ngoài ý muốn cần đến cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, xác định tuổi thai, vị trí thai và được tư vấn lựa chọn phương pháp phù hợp nhất.

2. Tự ý phá thai hoặc làm ở cơ sở không đạt chuẩn có thể gây thủng tử cung, nhiễm trùng và vô sinh

Nếu tự ý phá thai tại nhà hoặc thực hiện ở cơ sở y tế không đạt chuẩn, người phụ nữ có thể đối mặt với những biến chứng nguy hiểm nào, cả trước mắt và lâu dài, thưa BS?

BS.CK2 Lý Thanh Xuân - Trưởng khoa Kế hoạch hóa gia đình, Bệnh viện Hùng Vương trả lời: Nếu tự ý phá thai tại nhà hoặc đến cơ sở y tế không đạt chuẩn, người phụ nữ có thể gặp nhiều biến chứng nguy hiểm. Trước hết là chảy máu kéo dài hoặc nhiễm trùng do sót thai, sót nhau, hoặc do nguyên tắc vô khuẩn không được đảm bảo trong quá trình nạo, hút thai.

Trường hợp thao tác thô bạo, có thể gây tổn thương nội mạc tử cung, thủng tử cung, tổn thương cổ tử cung, thậm chí ảnh hưởng đến các cơ quan trong ổ bụng như bàng quang, ruột... - những biến chứng có thể đe dọa tính mạng người phụ nữ.

Về lâu dài, các biến chứng này có thể dẫn đến sẹo tử cung, dính buồng tử cung, viêm vùng chậu mạn tính, rối loạn kinh nguyệt, suy giảm khả năng sinh sản, thậm chí vô sinh, sảy thai liên tiếp, thai ngoài tử cung, nhau cài răng lược hoặc sanh non.

Không chỉ tổn thương thể chất, tác động tâm lý cũng rất nặng nề: người phụ nữ có thể lo âu, trầm cảm, mặc cảm và căng thẳng khi tiếp xúc xã hội, gây ảnh hưởng đến cuộc sống và các mối quan hệ.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm trên toàn cầu có khoảng 5 triệu phụ nữ bị tàn tật và 47.000 trường hợp tử vong do phá thai không an toàn. Ở các quốc gia đang phát triển, đây là một trong năm nguyên nhân hàng đầu gây tử vong mẹ.

Phá thai an toàn, hợp pháp và có sự hướng dẫn của nhân viên y tế là biện pháp duy nhất giúp bảo vệ sức khỏe sinh sản, giảm tử vong mẹ và phòng ngừa những hệ lụy lâu dài.

3. Phụ nữ sau đình chỉ thai nghén: Hồi phục cơ thể thôi chưa đủ, cần chữa lành cảm xúc

Sau khi chấm dứt thai kỳ, người phụ nữ nên làm gì để lấy lại cân bằng cảm xúc, chăm sóc sức khỏe tinh thần và tránh những tác động tâm lý tiêu cực về lâu dài, thưa BS?

BS.CK2 Lý Thanh Xuân trả lời: Ông bà ta có câu: “Một lần sảy bằng bảy lần sanh”, câu nói này cho thấy việc sảy thai hay đình chỉ thai nghén có thể để lại nhiều ảnh hưởng cả về thể chất lẫn tinh thần cho người phụ nữ. Vì vậy, sau khi chấm dứt thai kỳ, người phụ nữ cần được chăm sóc toàn diện để phục hồi sức khỏe và ổn định tâm lý.

Về thể chất, cần nghỉ ngơi và bồi dưỡng cơ thể bằng chế độ ăn đầy đủ dinh dưỡng - bổ sung thực phẩm giàu đạm, sắt, rau xanh và trái cây, uống đủ nước, tránh khuân vác nặng, làm việc quá sức. Trong tuần đầu, không nên tập thể dục cường độ cao mà chỉ nên tập nhẹ nhàng như đi bộ hoặc yoga để giúp cơ thể phục hồi.

Ngoài ra, khám lại sau 2 tuần hoặc theo hẹn của bác sĩ là rất quan trọng để kiểm tra tình trạng hồi phục của tử cung, loại trừ sót thai hoặc nhiễm trùng.

Về vệ sinh cá nhân, cần thay băng vệ sinh thường xuyên, tránh thụt rửa âm đạo và không quan hệ tình dục ít nhất 2 tuần sau sảy thai hoặc cho đến khi hết ra huyết âm đạo.

Đồng thời, nên chủ động lựa chọn biện pháp ngừa thai phù hợp (bao cao su, thuốc, vòng hoặc que cấy tránh thai) vì khả năng có thai có thể trở lại sớm chỉ sau 2 - 3 tuần.

Về sức khỏe tinh thần, người phụ nữ nên ngủ đủ giấc, duy trì các hoạt động nhẹ nhàng như thiền, tập thở, yoga, viết nhật ký để giải tỏa căng thẳng. Họ có thể tìm sự hỗ trợ từ chồng, gia đình hoặc bạn bè, chia sẻ lo lắng để tránh cảm giác cô lập.

Những cảm xúc mặc cảm, tội lỗi hoặc buồn bã ban đầu là bình thường, nhưng theo thời gian sẽ dần qua đi khi người phụ nữ chấp nhận và quay lại nhịp sống thường nhật. Tuy nhiên, nếu xuất hiện các dấu hiệu như mất ngủ, chán ăn, buồn kéo dài hoặc có ý nghĩ tiêu cực, cần đến bác sĩ để được hỗ trợ tâm lý chuyên sâu.

4. Tránh thai sau đình chỉ thai: Lựa chọn đúng để không lặp lại sai lầm

BS có thể gợi ý những biện pháp tránh thai vừa an toàn, hiệu quả, vừa phù hợp với từng độ tuổi và hoàn cảnh sống, đặc biệt cho phụ nữ sau khi chấm dứt thai kỳ, để phòng tránh tái diễn mang thai ngoài ý muốn?

BS.CK1 Võ Thanh Danh trả lời: Khi tư vấn cho phụ nữ mang thai ngoài ý muốn, bên cạnh việc giải thích về ưu và nhược điểm của các phương pháp đình chỉ thai, bác sĩ luôn bắt buộc phải tư vấn biện pháp tránh thai phù hợp để phòng ngừa tái mang thai.

Sau khi đình chỉ thai, người phụ nữ có rất nhiều lựa chọn. Biện pháp ngắn hạn gồm thuốc viên uống tránh thai, bao cao su, còn biện pháp dài hạn là cấy que tránh thai hoặc đặt dụng cụ tử cung (vòng tránh thai).

Nhiều chị em thường hỏi “phương pháp nào là tốt nhất?”, nhưng thực tế không có biện pháp tốt nhất, chỉ có biện pháp phù hợp nhất. Phù hợp nghĩa là phương pháp đó vừa hiệu quả, vừa đáp ứng điều kiện sức khỏe, chi phí và khả năng chấp nhận tác dụng phụ của mỗi người.

Ví dụ, cấy que tránh thai có thể khiến một số phụ nữ mất kinh, và nếu người đó cảm thấy khó chịu khi không còn kinh nguyệt, thì đây không phải là lựa chọn phù hợp. Vì vậy, hiểu rõ và chấp nhận đặc điểm của phương pháp là yếu tố quyết định.

Với phụ nữ trẻ, bác sĩ thường khuyến nghị bao cao su vì vừa ngừa thai, vừa phòng ngừa bệnh lây truyền qua đường tình dục, hoặc có thể cấy que tránh thai nếu muốn hiệu quả lâu dài. Còn phụ nữ đã sinh con thì có thể chọn đặt vòng hoặc cấy que tránh thai, đều là những phương pháp an toàn và tiện lợi.

Điều quan trọng nhất là hãy đến cơ sở y tế uy tín để được bác sĩ tư vấn. Đừng tự tìm hiểu hay chọn biện pháp theo cảm tính, vì chỉ có bác sĩ mới giúp xác định được đâu là phương pháp phù hợp và an toàn nhất cho bạn.

5. Giáo dục giới tính toàn diện là chìa khóa giúp trẻ vị thành niên tránh mang thai ngoài ý muốn

Với nhóm vị thành niên, theo BS việc trang bị kiến thức sức khỏe sinh sản và kỹ năng tự bảo vệ bản thân nên được triển khai ra sao để giúp các em chủ động phòng tránh nguy cơ mang thai ngoài ý muốn?

BS.CK2 Lý Thanh Xuân trả lời: Đối với trẻ vị thành niên, việc trang bị kiến thức về sức khỏe sinh sản cần bắt đầu từ trường học và gia đình, với cách tiếp cận cởi mở, gần gũi và không phán xét. Trong đó, giáo dục giới tính toàn diện chính là giải pháp cốt lõi và bền vững nhất.

Các em cần được học về sinh lý cơ thể, quá trình dậy thì, tình dục an toàn, biết cách nhận biết và phòng tránh xâm hại tình dục, đồng thời học kỹ năng nói “không” trong những tình huống nguy cơ.

Bên cạnh đó, các em cũng cần hiểu giá trị của bản thân, tôn trọng người khác, bình đẳng giới và ý thức trách nhiệm trong hành vi tình dục, cũng như biết cách tìm kiếm sự hỗ trợ khi cần giúp đỡ.

Khi được trang bị đầy đủ kiến thức từ trường học và sự đồng hành cởi mở của cha mẹ, các em sẽ có hành trang vững vàng để bước vào đời, tránh vấp ngã, lo lắng hay mặc cảm về sau. Và đó cũng chính là chìa khóa giúp giảm thiểu tình trạng mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên.

6. Ba dấu hiệu nguy hiểm sau khi chấm dứt thai kỳ

Thưa BS, sau khi chấm dứt thai kỳ, người phụ nữ nên lưu ý những gì trong việc chăm sóc sức khỏe của mình? Những dấu hiệu nào cho thấy cần phải quay lại bệnh viện được hỗ trợ kịp thời ạ?

BS.CK1 Võ Thanh Danh trả lời: Sau khi chấm dứt thai kỳ, người phụ nữ cần đặc biệt chú ý theo dõi cơ thể để phát hiện sớm biến chứng. Có ba tình huống quan trọng cần phải quay lại bệnh viện ngay.

Thứ nhất là khi bị sốt trên 38,5°C hoặc sản dịch có mùi hôi. Thứ hai là khi đau bụng dữ dội, không giảm dù đã dùng thuốc giảm đau thông thường.

Thứ ba là khi ra máu âm đạo nhiều bất thường. Nếu trong vòng một tiếng đồng hồ phải thay đến hai băng vệ sinh loại ban đêm, và tình trạng này kéo dài liên tục trong hai tiếng, thì cần đến bệnh viện ngay để được kiểm tra.

7. Chia sẻ và đồng hành giúp phụ nữ vượt qua biến cố sau khi chấm dứt thai kỳ ngoài ý muốn

Mang thai ngoài ý muốn và phải chấm dứt thai kỳ là một biến cố lớn trong cuộc đời của người phụ nữ, khiến họ khó có thể quay lại với nhịp sống bình thường. Tại Bệnh viện Hùng Vương, các bác sĩ thường dành những lời khuyên gì đến các chị em rơi vào hoàn cảnh này ạ?

BS.CK1 Võ Thanh Danh trả lời: Ngay từ đầu, khi nói về những tổn thương về thể chất, tinh thần và cả kinh tế - xã hội, yếu tố tâm lý luôn được bác sĩ đặc biệt chú trọng ở những trường hợp mang thai ngoài ý muốn phải chấm dứt thai kỳ.

Nhiều phụ nữ rơi vào tình huống này thường dễ xuất hiện cảm giác lo âu, tội lỗi, thậm chí trầm cảm. Vì vậy, sự hỗ trợ cần bắt đầu ngay từ khi họ đến gặp bác sĩ. Các bác sĩ thường khuyên các chị em nên chia sẻ với người thân hoặc với những người mà họ thật sự tin tưởng. Khi tâm lý được san sẻ, quyết định chấm dứt thai kỳ sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn vì đó là một quyết định mang tính tập thể.

Nếu sau khi chấm dứt thai kỳ, các triệu chứng buồn bã, lo âu vẫn kéo dài, bác sĩ sẽ hướng dẫn người bệnh đến khám chuyên khoa tâm lý hoặc tâm thần để được hỗ trợ phù hợp với tình trạng từng người.

Bên cạnh đó, trong toàn bộ quá trình, sự đồng hành của gia đình và người thân đóng vai trò rất quan trọng. Sự thấu hiểu và chia sẻ này giúp người phụ nữ vơi bớt mặc cảm, vượt qua cú sốc tâm lý và sớm hòa nhập lại với cuộc sống bình thường.

8. Hậu quả buồn từ những lần bỏ thai ngoài ý muốn

BS có câu chuyện đáng nhớ nào liên quan đến mang thai ngoài ý muốn có thể chia sẻ cho bạn đọc của AloBacsi, như một hồi chuông cảnh báo để mọi người sống có trách nhiệm hơn, biết yêu thương bản thân mình nhiều hơn.

BS.CK2 Lý Thanh Xuân trả lời: Trong quá trình khám và tư vấn, tôi từng gặp rất nhiều phụ nữ trẻ đến vì hiếm muộn, nhưng khi khai thác kỹ thì phát hiện họ đã từng đình chỉ thai nhiều lần trước đó.

Có trường hợp kết hôn sớm nhưng vì muốn tập trung cho công việc, tích lũy tài chính nên chưa sẵn sàng có con. Họ không dùng biện pháp tránh thai an toàn, và mỗi khi mang thai ngoài ý muốn lại chọn cách bỏ thai. Đến khi thật sự muốn có con, họ mới phát hiện không thể mang thai được nữa.

Đến khi quay lại bệnh viện để khám vì không thể có thai, ban đầu họ thường không kể rõ tiền căn. Chỉ khi được hỏi kỹ, họ mới chia sẻ rằng đã từng nhiều lần bỏ thai. Khi khảo sát chuyên sâu, tôi phát hiện một số người bị tổn thương nội mạc tử cung do những lần hút thai trước đó hoặc tắc vòi trứng do viêm nhiễm mà họ không biết. Hậu quả là dù trứng có rụng, phôi cũng không thể làm tổ được, dẫn đến sảy thai hoặc vô sinh thứ phát.

Hầu hết những câu chuyện như vậy đều có thể tránh được nếu họ được trang bị kiến thức và chọn biện pháp tránh thai phù hợp ngay từ đầu. Vì vậy, tôi luôn nhắn gửi với các chị em: nếu chưa muốn có con, hãy chủ động bảo vệ bản thân bằng biện pháp tránh thai an toàn.

Và nếu buộc phải chấm dứt thai kỳ, hãy đến cơ sở y tế uy tín để được chăm sóc đúng cách, tránh những hệ lụy đáng tiếc cho sức khỏe sinh sản và tương lai sau này.

>>> Phần 1: Đằng sau những thai kỳ ngoài ý muốn: Nỗi lo sức khỏe, tâm lý và tương lai dang dở

Series Truyền hình trực tuyến Radar Sản phụ khoa do Bệnh viện Hùng Vương phối hợp cùng Cổng thông tin Tư vấn sức khỏe AloBacsi thực hiện, phát sóng định kỳ vào 19h Thứ 4 của tuần 1 và tuần 3 mỗi tháng.