Tiền chất dùng làm thuốc là gì?

Thời gian gần dây, nhiều phương tiện thông tin đại chúng đưa tin việc tiền chất pseudoephedrin (viết tắt PSE) có trong thành phần thuốc trị cảm cúm...

Loại thuốc này nghi ngờ bị lạm dụng để sản xuất ma túy tổng hợp. Pseudoephedrin là một trong những chất gọi là tiền chất dùng làm thuốc (TCDLT).

Tiền chất trong TCDLT dùng để chỉ hóa chất cần có trước để từ đó sản xuất một ma túy nào đó. Đây là chất nhờ nó sẽ thực hiện phản ứng hóa học đơn giản hơn để tổng hợp ma túy, thay vì phải thực hiện nhiều phản ứng phức tạp nếu đi từ đầu mà không thông qua tiền chất.

Cần lưu ý, TCDLT không phải là chất gây nghiện hay ma túy (nhiều thông tin đại chúng cứ gọi pseudoephedrin là chất gây nghiện) mà là chất từ đó người ta chế tạo ma túy. TCDLT nếu được mua bán, sử dụng đúng quy chế thì đó là thuốc phục vụ công tác khám chữa bệnh, nhưng lại có thể bị lợi dụng vào việc sản xuất bất hợp pháp ma túy. Ngoài TCDLT còn có những tiền chất khác không được Bộ Y tế quản lý mà được Bộ Công thương quản lý, được gọi chung là tiền chất.

Pseudoephedrin là thành phần có trong nhiều loại thuốc cảm

Năm 2001, Bộ Y tế đã ban hành danh mục TCDLT gồm các chất sau: ephedrin, pseudoephedrin, ergometrin, ergotamin, phenylpropanolamin.

Đây là những chất có cấu trúc hóa học gần như tương tự với cấu trúc nhóm ma túy có tác dụng kích thích hệ thần kinh trung ương là amphetamin và dẫn chất amphetamin.

Có 2 ma túy tổng hợp đang rất thông dụng hiện nay đó là “thuốc lắc” và “ma túy đá”. “Thuốc lắc” chính là methylen-dioxy-methamphetamin (viết tắt là MDMA, nước ngoài gọi là ecstasy), còn “ma túy đá” là methamphetamin (MA), cả hai là dẫn chất amphetamin. Các TCDLT có cấu trúc hóa học khá giống amphetamin.

Như cấu trúc và là tên hóa học của amphetamin là 1-phenyl-2-aminopropan còn pseudoephedrin là 1-phenyl-2- methylaminopropanol, hai chất này đúng là khá giống nhau. Nếu việc quản lý dự trù mua bán thuốc chứa pseudoephedrin không chặt chẽ sẽ dẫn đến kẻ gian dùng thuốc này chiết xuất lấy pseudoephedrin ra khỏi thuốc và thực hiện một vài phản ứng hóa học để biến TCDLT này thành thuốc lắc MDMA hay ma túy đá MA là 2 ma túy tổng hợp gây tác hại khá nghiêm trọng ở nước ta hiện nay.

Pseudoephedrin nếu dùng đúng sẽ là thuốc cho tác dụng gì? Đây là thuốc có tác dụng cường giao cảm thần kinh (hay trực giao cảm thần kinh) làm co mạch, chống sung huyết niêm mạc mũi, làm nước mũi hết chảy ràn rụa.

Do vậy, pseudoephedrin được dùng như một thành phần trong thuốc trị cảm cúm, sổ mũi, trong thuốc hỗ trợ trị viêm xoang, viêm mũi. Cũng do tác dụng cường giao cảm thần kinh (có thể gây tăng huyết áp, loạn nhịp tim) mà thuốc chứa pseudoephedrin không được dùng ở người bị bệnh tăng huyết áp hoặc dùng thận trọng ở người bị bệnh mạch vành, bệnh tuyến giáp, đái tháo đường.

Một TCDLT cũng có tác dụng giống như pseudoephedrin là phenylpropanolamin (PPA) đã bị nhiều nước cấm sử dụng (nước ta hiện nay cũng bắt đầu cấm sử dụng và lưu hành PPA).

Bộ Y tế nước ta đã có khuyến cáo các đơn vị sản xuất dược phẩm nghiên cứu thay thế tiền chất pseudoephedrin bằng hoạt chất khác như phenylephrin; xây dựng và triển khai công tác tuyên truyền việc lạm dụng pseudoephedrin trong nhân dân, trong các doanh nghiệp, các đơn vị hoạt động có liên quan đến pseudoephedrin, nhất là khâu xuất nhập khẩu, lưu thông, phân phối, bảo quản, mua bán,… nhằm kiểm soát pseudoephedrin đến sản phẩm cuối cùng đưa đến tay người tiêu dùng.

Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Đức - Sức khỏe & Đời sống