Tập thở, lọc khí, chăm sóc môi trường sống: Bộ ba bảo vệ sức khỏe hô hấp cho trẻ

1. Lợi ích của máy lọc không khí với trẻ cơ địa dị ứng

Với trẻ nhỏ, đặc biệt là những bé có cơ địa dị ứng hoặc hay viêm hô hấp, việc sử dụng máy lọc không khí có thể mang lại lợi ích cụ thể như thế nào? Theo BS, đâu là những tiêu chí quan trọng nhất khi chọn thiết bị lọc khí phù hợp cho gia đình có trẻ em?

BS.CK2 Nguyễn Thị Thanh - Nguyên Trưởng khoa Nội 1, Bệnh viện Nhi Đồng 2 (TPHCM) trả lời: Với trẻ nhỏ có cơ địa dị ứng hoặc thường mắc các bệnh hô hấp như chàm, viêm mũi dị ứng, hen suyễn. Ô nhiễm không khí là yếu tố vô hình nhưng nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của trẻ.

Những tác nhân như bụi mịn, lông thú và chất hữu cơ bay hơi từ gỗ, sơn nội thất có thể kích thích các triệu chứng dị ứng, hen suyễn. Việc sử dụng máy lọc không khí giúp ngăn ngừa tác nhân gây bệnh, bảo vệ đường hô hấp và hỗ trợ phát triển toàn diện của trẻ.

Khi lựa chọn máy lọc không khí, phụ huynh nên lưu ý các tiêu chí sau: Bộ lọc HEPA và than hoạt tính để lọc bụi mịn và các chất hữu cơ bay hơi hiệu quả; Cảm biến theo dõi chất lượng không khí giúp biết được mức độ ô nhiễm hiện tại và điều chỉnh sử dụng phù hợp; Hoạt động êm, ít tiếng ồn, không làm ảnh hưởng giấc ngủ của trẻ. Bên cạnh đó, máy không được thải khí nóng hay gây nguy cơ nào cho bé.

Máy lọc không khí là khoản đầu tư xứng đáng để bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình, đặc biệt với trẻ nhạy cảm về hô hấp.

2. Tập thở - Bí quyết nhỏ giúp trẻ có hệ hô hấp vững chắc

Ngoài việc cải thiện môi trường, có ý kiến cho rằng “tập thở” đúng cách sẽ giúp trẻ hít sâu hơn, tăng dung tích phổi và cải thiện sức khỏe hô hấp. Bác sĩ có thể chia sẻ thêm: việc tập thở có thật sự cần thiết không, và nên thực hiện như thế nào để mang lại hiệu quả mà vẫn phù hợp với thể trạng của trẻ?

BS.CK2 Nguyễn Thị Thanh trả lời: Cả người lớn và trẻ nhỏ thường chưa thật sự thở sâu, trong phổi vẫn còn tồn tại “dung tích cặn” ở đáy. Việc tập thở mỗi ngày có ý nghĩa quan trọng, giúp phát triển hệ hô hấp và làm cơ hô hấp vững chắc hơn.

Với trẻ dưới 6 tuổi, cha mẹ có thể hướng dẫn bằng những hoạt động đơn giản như thổi bong bóng, thổi nến kết hợp tập thiền, tạo thói quen hít vào - thở ra đều đặn. Người lớn nên cùng tham gia để khuyến khích và tạo sự hứng thú cho trẻ.

Khi trẻ từ 6 tuổi trở lên, có thể áp dụng các bài tập nâng cao như tập yoga, hít sâu làm phình bụng, giữ hơi và thở ra nhẹ nhàng.

Quá trình hít vào giúp cơ thể tiếp nhận oxy - nguồn năng lượng sống, giữ hơi tạo điều kiện cho trao đổi chất, sau đó thở ra để loại bỏ khí CO2 và độc tố. Khi được duy trì đều đặn, tập thở sẽ trở thành thói quen tốt, hỗ trợ nở phổi, tăng khả năng trao đổi khí, đồng thời mang lại lợi ích cả về thể chất lẫn tâm lý.

Để đạt hiệu quả, hoạt động này cần được thực hiện ở nơi có không khí trong lành, thoáng đãng, chẳng hạn ngoài vườn hoặc trong nhà đã được vệ sinh sạch sẽ.

3. Điều chỉnh môi trường sống cho trẻ bị viêm mũi dị ứng

Câu hỏi khán giả: Con trai em 6 tuổi, bé bị viêm mũi dị ứng, đặc biệt vào lúc trời chuyển mùa hay có mùi nấu ăn. Em nên điều chỉnh môi trường sống thế nào để hạn chế kích ứng cho bé ạ?

BS.CK2 Nguyễn Thị Thanh trả lời: Để khởi phát cơn viêm mũi dị ứng, cần có tác nhân tác động như mùi, khói, bụi, hay các chất hữu cơ dễ bay hơi. Nếu trẻ bị hắt hơi, sổ mũi khi trong nhà đang nấu nướng, điều này cho thấy có sự hiện diện của dị nguyên.

Phụ huynh nên loại bỏ dị nguyên bằng cách lắp đặt máy hút khói, hút mùi trong bếp; bố trí không gian riêng để nấu ăn, hoặc nấu ở nơi thông thoáng. Đồng thời cần tránh các yếu tố dễ kích ứng khác như xịt phòng, thuốc diệt côn trùng, đốt nhang, hút thuốc lá trong nhà.

Cũng cần lưu ý, có những trẻ bị dị ứng với thực phẩm, đây là một vấn đề khác, không thuộc nhóm tác nhân trong không khí.

Nếu có điều kiện, nên trang bị máy lọc không khí, đây là công cụ hữu hiệu giúp loại bỏ những tác nhân gây dị ứng, góp phần bảo vệ đường hô hấp của trẻ.

4. Chăm sóc da cho trẻ bị chàm sữa để phòng ngừa chuỗi dị ứng

Câu hỏi khán giả: Bé nhà em bị chàm sữa từ nhỏ, giờ hơn 1 tuổi vẫn bị. Em đọc thấy nếu không chăm sóc tốt có thể dẫn đến chuỗi dị ứng - rồi sau này dễ bị hen. Em nên chăm sóc da bé như thế nào mỗi ngày? Việc dưỡng ẩm - giặt chăn gối - kiểm soát không khí trong nhà có ảnh hưởng nhiều đến bệnh không ạ? Nhờ BS hướng dẫn thêm giúp em.

BS.CK2 Nguyễn Thị Thanh trả lời: Đây là câu hỏi thường gặp trong thực hành lâm sàng. Viêm da cơ địa hay chàm sữa có thể xuất hiện từ khi trẻ mới sinh hoặc vài tháng sau đó, nhưng đều cần có yếu tố khởi phát, chẳng hạn trẻ dị ứng với đạm sữa bò hoặc chịu tác động từ môi trường ô nhiễm.

Cần xác định và loại bỏ nguyên nhân để tránh tình trạng chàm tái đi tái lại. Bởi trẻ bị chàm khi còn nhỏ có nguy cơ tiến triển thành viêm mũi dị ứng khi lớn, sau đó là hen suyễn. Do đó, việc phát hiện sớm và ngăn trẻ tiếp xúc với tác nhân gây bệnh là rất quan trọng.

Song song đó, cha mẹ cần chú ý đến chăm sóc và dưỡng ẩm da: vệ sinh sạch sẽ cho trẻ bằng xà phòng dành riêng cho da dị ứng, dưỡng ẩm thường xuyên để da luôn mềm mịn, không chờ đến khi da khô mới bôi. Nếu không phòng ngừa tốt, chàm có thể nặng hơn, trở thành các mảng lác sữa.

Ngoài ra, nên hạn chế cho trẻ tiếp xúc với hóa chất, đồ chơi có phẩm màu, mùi hương hoặc chất gây khô da. Trong chế độ ăn, cần bổ sung rau xanh và vitamin A để bảo vệ da. Khi tắm, nên dùng nước ấm vừa phải, không tắm quá nóng để tránh làm bong tróc lớp bảo vệ da, hạn chế nguy cơ kích ứng về sau.

5. Kiểm soát môi trường sống khi trẻ hay mắc bệnh hô hấp tái đi tái lại

Câu hỏi khán giả: BS ơi, bé nhà em hay ho và viêm hô hấp tái đi tái lại, cứ hết một đợt kháng sinh là vài tuần sau lại trở lại. Em rất lo không biết có phải do ô nhiễm không khí không? Trong trường hợp này, cha mẹ cần làm gì để kiểm soát môi trường sống và giúp bé ít bị tái phát hơn ạ?

BS.CK2 Nguyễn Thị Thanh trả lời: Bệnh hô hấp tái đi tái lại là nỗi lo chung của nhiều phụ huynh. Có những trẻ khi ở nhà thì không sao, nhưng đi học lại dễ bị ốm do yếu tố lây nhiễm. Ngoài ra, một số trẻ có bệnh lý trào ngược dạ dày - thực quản, gây ho kéo dài, nhưng thường chỉ được điều trị về hô hấp mà bỏ sót nguyên nhân từ tiêu hóa.

Có nhiều yếu tố khiến trẻ dễ bị bệnh hô hấp tái đi tái lại, đặc biệt ở những trẻ bị hen suyễn hoặc viêm phế quản mạn tính. Cần chú ý đến các tác nhân ô nhiễm từ môi trường sống. Tôi từng gặp trường hợp trẻ liên tục bệnh, sau khai thác kỹ mới biết gia đình làm nghề uốn tóc, thường xuyên tiếp xúc với bụi, tóc vụn và hợp chất hữu cơ bay hơi từ thuốc nhuộm, thuốc tẩy. Một trường hợp khác sống gần xưởng cưa gỗ, nhưng phụ huynh không đeo khẩu trang cho bé khi ra ngoài; bụi mạt cưa bay vào nhà cũng trở thành yếu tố gây kích ứng đường hô hấp.

Với trẻ bị hô hấp kéo dài hoặc tái đi tái lại, phụ huynh cần lưu ý tìm hiểu nguyên nhân, có thể liên quan đến hệ thần kinh, tiêu hóa hoặc dị ứng, chứ không chỉ riêng hô hấp. Cần trao đổi đầy đủ thông tin với bác sĩ để có hướng xử trí chính xác. Sau khi chẩn đoán, nên tuân thủ liệu trình điều trị: ví dụ trẻ bị hen cần dùng thuốc hoặc xông khí dung; trẻ bị trào ngược cần điều trị tiêu hóa để giải quyết dứt điểm tình trạng ho, khò khè tái phát.

6. Sử dụng máy lọc không khí đúng cách để bảo vệ sức khỏe cho trẻ

Câu hỏi khán giả: Nhà em gần đường lớn, dù đóng cửa suốt ngày nhưng bụi vẫn bám đầy bàn ghế. Em mới mua máy lọc không khí của LG, thấy có màng lọc HEPA - lọc bụi mịn tốt lắm, đèn báo cũng rất nhạy. Nghỉ hè bé nhà em ở nhà nhiều, em hay bật máy gần như cả ngày, thấy đèn xanh thì tắt, một lát sau bật lại. Bác sĩ cho em hỏi dùng máy lọc kiểu này có ổn không, có cần chú ý gì để vừa hiệu quả vừa an toàn cho bé không ạ?

BS.CK2 Nguyễn Thị Thanh trả lời: Dù đóng kín cửa, bụi mịn vẫn có thể len lỏi qua các khe hở và xâm nhập vào trong nhà. Vì vậy, việc sử dụng máy lọc không khí là một quyết định thông minh để bảo vệ sức khỏe của trẻ.

Phụ huynh có thể để máy hoạt động 24/24, nhưng nên chọn chế độ tự động để máy tự điều chỉnh công suất theo mức độ bụi tăng – giảm trong ngày. Nên ưu tiên các dòng máy có độ ồn thấp, nhằm không ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt của bé.

Một điểm cần lưu ý là bảo trì và thay màng lọc, lưới lọc định kỳ theo đúng hướng dẫn. Nếu không vệ sinh và thay thế đúng hạn, hiệu quả lọc bụi sẽ giảm, thậm chí có thể gây phát tán ngược bụi bẩn ra môi trường.