Tầm soát phát hiện sớm ung thư đại trực tràng, hơn 95% khả năng điều trị thành công

1. Ung thư đại trực tràng là gì?

Đầu tiên, nhờ BS giải thích, ung thư đại trực tràng là bệnh lý gì?

TS.BS Võ Nguyên Phong trả lời: Ung thư đại trực tràng là một bệnh lý ác tính của đường tiêu hóa, đi từ biến đổi những biểu mô, lớp trong cùng của ống tiêu hóa, chuyển sang biến đổi về tuyến, sau đó mới trở thành những tổn thương tiền ung thư, tổn thương ung thư tại chỗ và cuối cùng là xâm lấn, di căn xa.

2. Ung thư đại trực tràng là ung thư phổ biến thứ 5 tại Việt Nam (2020)

So với các loại bệnh ung thư khác, ung thư đại trực tràng có phải là một bệnh ung thư phổ biến không, thưa BS?

TS.BS Võ Nguyên Phong trả lời: Tôi nghĩ đây là một bệnh lý phổ biến. Theo thống kê, của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2020, ung thư đại trực tràng đứng hàng thứ tư, tại Việt Nam thuộc hàng thứ năm trong những bệnh ung thư thường gặp, chiếm khoảng 9%.

Hằng năm, có khoảng 16.000 trường hợp mắc mới mới và có khoảng 8.000 trường hợp tử vong do bệnh lý này. 

3. Hai nhóm nguy cơ gây ung thư đại trực tràng

Xin BS cho biết, nguyên nhân do đâu mà các bệnh nhân mắc ung thư đại trực tràng?

TS.BS Võ Nguyên Phong trả lời: Bản chất của ung thư muôn hình vạn trạng. Mặc dù chưa tìm ra được nguồn gốc thực sự nhưng các chuyên ga đã nhận thấy các yếu tố nguy cơ, chia thành 2 nhóm chính.

Nhóm thứ nhất về mặt gia đình, đột biến gen liên quan đến những trường hợp trực hệ trong gia đình. Bệnh nhân có cha mẹ bị ung thư đại trực tràng hoặc các trường hợp polyp gia đình có ảnh hưởng đến việc tăng tỷ lệ ung thư đại trực tràng.

Nhóm thứ hai liên quan đến lối sống của mỗi cá nhân như những trường hợp thừa cân, béo phì, đái tháo đường, lạm dụng rượu bia, ăn nhiều thịt đỏ...

Tuy nhiên, đó chỉ là các mối tương quan, chưa thực sự làm rõ được yếu tố nhân quả.

4. Tầm soát ung thư đại trực tràng sớm hơn nếu có yếu tố gia đình

BS vừa chia sẻ về yếu tố gia đình và di truyền. Nếu ở bà ngoại bị ung thư đại trực tràng do polyp, các dì và mẹ cũng gặp tình trạng này và phải cắt polyp. Vậy khi đến đời cháu, nguy cơ mắc bệnh sẽ như thế nào?

TS.BS Võ Nguyên Phong trả lời: Những trường hợp đã có yếu tố gia đình cần tầm soát sớm hơn. Các khuyến cáo trên thế giới chỉ ra độ tuổi nên tầm soát là từ 45 - 50 tuổi. Tuy nhiên, nếu trong gia đình có người thân bị ung thư đại trực tràng, độ tuổi tầm soát của những người này sẽ sớm hơn nhiều.

5. Tần suất kiểm tra ung thư đại trực tràng

Thưa BS, bao lâu chúng ta nên tầm soát ung thư đại trực tràng một lần?

TS.BS Võ Nguyên Phong trả lời: Điều này tùy thuộc vào kết quả tầm soát đầu tiên và các yếu tố nguy cơ. Nếu kết quả xét nghiệm tìm máu ẩn trong phân hay nội soi toàn bộ đại trực tràng cho kết quả hoàn toàn bình thường, người này có thể thực hiện tầm soát lại sau 5 năm.

Trong trường hợp nội soi phát hiện polyp, giải phẫu bệnh cho kết quả lành tính, bệnh nhân nên tầm soát lại sau 3 năm.

Lý do có thể kéo dài thời gian soi là vì chuỗi biến đổi ung thư đại trực tràng cần mất một khoảng thời gian. Từ những biến đổi ban đầu chuyển sang tiền ung thư có thể mất từ 5 đến 10 năm.

Khi đã chuyển sang giai đoạn ung thư, từ giai đoạn ung thư tại chỗ chuyển sang xâm lấn, di căn cũng phải mất 3 - 5 năm. Do đó, các chuyên gia đã chọn mốc thời gian 3 năm cho những trường hợp nội soi kiểm tra lại sau khi phát hiện polyp.

Tuy nhiên, vẫn có trường hợp bệnh nhân được chỉ định thực hiện lại chỉ sau 1 năm kiểm tra lần đầu.

6. Việc tầm soát ung thư đại trực tràng ở Việt Nam còn phụ thuộc vào ý thức cá nhân

Bên cạnh những người có yếu tố gia đình, còn nhóm nào có nguy cơ cao mắc ung thư đại trực tràng, thưa BS?

TS.BS Võ Nguyên Phong trả lời: Đó là những người có lối sống không khoa học, lành mạnh. Một số quốc gia tại châu Âu và Hoa Kỳ đã đưa ra khuyến cáo, những người từ 50 tuổi trở lên nên tầm soát ung thư đại trực tràng và kéo dài đến khoảng 75 tuổi.

Vấn đề tầm soát ở Việt Nam hiện nay còn phụ thuộc nhiều vào ý thức cá nhân, nhưng các bác sĩ vẫn khuyến cáo nên bắt đầu tầm soát từ sau 40 - 45 tuổi.

7. Phát hiện sớm giúp tăng thời gian sống còn cho bệnh nhân ung thư đại trực tràng

BS có đánh giá như thế nào về mức độ nguy hiểm của ung thư đại trực tràng? Bệnh này có thể gây biến chứng ảnh hưởng đến các cơ quan khác trong cơ thể không ạ?

TS.BS Võ Nguyên Phong trả lời: Nếu được phát hiện sớm, ung thư đại trực tràng có tỷ lệ điều trị tận gốc khá cao. Phát hiện và điều trị ở giai đoạn 1 còn khu trú, tỷ lệ sống còn sau 5 năm lên đến 95 - 100%, trong 100 bệnh nhân chỉ có khoảng 5 trường hợp tử vong.

Bước sang giai đoạn 2, tỷ lệ này khoảng 80 - 90%. Giai đoạn 3, bệnh nhân đã có di căn hạch, tỷ lệ giảm xuống còn khoảng 65%.

Có khoảng 25% các trường hợp ung thư đại trực tràng được phát hiện khi đã di căn xa. Lúc này tỷ lệ sống còn trong 5 năm chỉ từ 5 - 10%, thời gian sống trung bình khoảng 1 năm kể từ khi phát hiện bệnh.

8. Biểu hiện ung thư đại trực tràng thường xuất hiện ở giai đoạn muộn

Xin hỏi BS, có những dấu hiệu nào để người dân nhận biết bản thân có nguy cơ mắc ung thư đại trực tràng?

TS.BS Võ Nguyên Phong trả lời: Khi có triệu chứng biểu hiện và bệnh nhân đi khám, thường ung thư đại trực tràng thường đã tiến triển đến giai đoạn 2, giai đoạn 3 hoặc xa hơn.

Những triệu chứng có thể khu trú tại chỗ, bệnh nhân thay đổi thói quen đi tiêu, đi cầu ra máu, cảm giác chướng bụng hoặc cảm giác mót rặn.

Các triệu chứng toàn thân có phần mơ hồ hơn. Người bệnh bị sút cân, ăn uống kém ngon miệng. Có người biểu hiện lo âu, trầm cảm.

Đó là lý do các chuyên gia đưa ra khuyến cáo về chương trình tầm soát. Ung thư đại trực tràng phát hiện trễ sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị. 

9. Tầm soát ung thư đại trực tràng bằng cách nào?

Thưa BS, hiện nay có những phương pháp tầm soát ung thư đại trực tràng nào đang được áp dụng?

TS.BS Võ Nguyên Phong trả lời: Tại Việt Nam cũng như trên thế giới, phương pháp tầm soát thường được áp dụng là tìm máu ẩn trong phân hoặc nội soi đại trực tràng hoàn toàn.

Dù nội soi đại trực tràng là một thủ thuật xâm lấn nhưng cũng được nhiều quốc gia khuyên nên thực hiện.

>>> Phần 2: Nội soi là phương pháp hàng đầu để tầm soát ung thư đại trực tràng