Suy thận ở người trẻ: Khi thực phẩm chức năng hóa “độc dược”

Suy thận ngày càng trẻ hóa, trong đó lạm dụng thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc là một nguyên nhân âm thầm. BS.CK2 Lê Thị Đan Thùy cảnh báo về các chất cấm nguy hiểm thường xuất hiện trong thực phẩm chức năng làm trắng da, giảm cân, tăng cơ… đồng thời chia sẻ cách nhận diện và phòng ngừa tổn thương thận do những “viên thuốc thần kỳ” mang lại.

1. Vì sao ngày càng nhiều người trẻ bị suy thận?

Qua rất nhiều số phát sóng cùng AloBacsi, các bác sĩ BV Bình Dân liên tục cảnh báo về lượng bệnh nhân trẻ mắc suy thận tăng cao. Theo BS, nguyên nhân chính nào đang thúc đẩy tình trạng này?

BS.CK2 Lê Thị Đan Thùy - Trưởng khoa Nội thận - Lọc máu, Bệnh viện Bình Dân (TPHCM) trả lời:

Suy thận gia tăng là một vấn đề rất đáng báo động, nhất là khi xảy ra ở nhóm trẻ hơn.

Lối sống ít vận động và chế độ ăn không lành mạnh đã khiến bệnh lý tiểu đường, cao huyết áp ngày càng tăng. Một nguyên nhân khác là những bệnh lý miễn dịch như bệnh thận lupus, bệnh thận IgA.

Nguyên nhân thứ ba là việc sử dụng thuốc và thực phẩm chức năng (TPCN) một cách bừa bãi đã làm tổn thương thận, đặc biệt ở người trẻ.

2. Nhiều trường hợp suy thận mạn do lạm dụng thực phẩm chức năng

Trong các ca suy thận mà BV Bình Dân tiếp nhận, có bao nhiêu phần trăm liên quan đến sử dụng TPCN? Những biểu hiện ban đầu của tổn thương thận do nhóm sản phẩm này thường bị bỏ qua là gì?

BS.CK2 Lê Thị Đan Thùy trả lời:

Hiện chưa có thống kê chính xác về tỷ lệ bệnh nhân suy thận liên quan đến sử dụng TPCN vì sản phẩm này vừa có thể gây tổn thương thận cấp và thận mạn. Việc kiểm soát TPCN chưa được báo cáo, tổng kết.

Nguyên nhân gây bệnh thận mạn nhiều và phức tạp. Do đó dù bệnh nhân có uống TPCN thì cũng không thể quy kết đó là lý do chính.

Sử dụng tân dược và TPCN chiếm đến 50% các trường hợp tổn thương thận cấp (suy thận cấp). Trong đó, TPCN nguồn gốc thảo dược đã chiếm 30%.

TPCN còn gây tổn thương thận mạn không hồi phục (bệnh lý thận mạn). Bệnh lý thận mạn tương đối phổ biến, chiếm 10 - 15% dân số. Nếu không được phát hiện và bệnh nhân tiếp tục sử dụng TPCN sẽ khiến tình trạng diễn tiến nặng hơn.

Đến bệnh viện trong giai đoạn trễ khiến việc điều trị gặp nhiều hạn chế.

Những chia sẻ của BS.CK2 Lê Thị Đan Thùy, Trưởng khoa Nội thận - Lọc máu, BV Bình dân sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về mối nguy từ thực phẩm chức năng và cách chọn sản phẩm an toàn

3. Bệnh nhân suy thận đến viện trong tình trạng nào?

BS có thể chia sẻ vài trường hợp điển hình mà mình từng gặp? Các bệnh nhân suy thận do lạm dụng TPCN thường nhập viện trong tình huống thế nào?

BS.CK2 Lê Thị Đan Thùy trả lời:

Nhóm đầu tiên là những bệnh nhân không có bệnh lý thận, chỉ sau khi uống TPCN mới bị tổn thương thận cấp. Họ thường đến bệnh viện do các biểu hiện tiểu ít, mệt, khó thở, buồn nôn, tăng huyết áp, hơi thở có mùi khai.

Một số trường hợp có thể kèm theo tổn thương cơ quan khác như gan hoặc nổi mẩn ngứa do tình trạng quá mẫn gây nên tổn thương ống thận.

Nhóm thứ hai, bệnh nhân đã có bệnh lý thận mạn từ trước (có thể đã biết hoặc không biết). Nếu sử dụng thuốc Tây y một thời gian dài sau đó ngưng thuốc, hoặc uống kèm với TPCN.

Bệnh nhân thường đến trong tình trạng tổn thương thận cấp trên nền bệnh lý thận mạn và bệnh lý thận mạn tiến triển nhanh hơn, có thể tới giai đoạn cuối, cần chạy thận nhân tạo.

4. Thực phẩm chức năng trắng da, giảm cân nhanh nguy hiểm thế nào?

Trong các TPCN mà bệnh nhân suy thận từng dùng, BS thấy nổi bật nhất là những TPCN nào? Và nhờ BS chỉ rõ cơ chế tác động của các chất cấm thường gặp trong nhóm này?

BS.CK2 Lê Thị Đan Thùy trả lời:

Trong các TPCN mà bệnh nhân suy thận từng dùng, nổi bật nhất là nhóm để giảm cân và làm trắng da.

TPCN giảm cân có thể chứa chất cấm sibutramine. Đây là hoạt chất ức chế cảm giác thèm ăn nhưng có nguy cơ gây tổn thương tim và thận. Chất này không còn sử dụng trong Tây y nhưng lại trộn vào các TPCN để giảm cân nhanh.

Bên cạnh đó, trong TPCN giảm cân còn có hoạt chất axit aristolochic gây tổn thương thận, ung thư thận. Loại sản phẩm này còn có thể liên quan đến vấn đề lợi tiểu quá mức, làm tổn thương thận.

Nhóm thứ hai, những TPCN làm trắng da có chứa thủy ngân, corticoid dạng bôi... làm tổn thương thận, suy thượng thận, tiểu đường, béo phì, rối loạn chuyển hóa.

Hydroquinone là hoạt chất được sử dụng trong Tây y với sự kiểm soát chặt chẽ. Nhưng trong TPCN lại được đẩy lên liều cao để có tác dụng nhanh, làm tổn thương thận.

Glutathione nếu sử dụng liều cao (>2g) đặc biệt khi kết hợp thêm vitamin C liều cao trong thời gian dài có thể gây tổn thương thận.

5. Chất cấm trong thực phẩm chức năng có thể khiến thận không thể phục hồi

Tổn thương thận do chất cấm trong TPCN có thể phục hồi nếu phát hiện sớm hay không? Trong trường hợp đã tiến triển thành suy thận, giải pháp nào có thể cứu vãn sức khỏe cho bệnh nhân?

BS.CK2 Lê Thị Đan Thùy trả lời:

Tổn thương thận cấp có thể phục hồi nếu phát hiện sớm.

Thế nhưng một số chất cấm lại làm tổn thương thận mạn tính, không thể phục hồi. Khi phát hiện trường hợp này, phải lập tức ngưng sử dụng TPCN và điều trị biến chứng. Đồng thời, bệnh nhân được dùng thuốc để làm chậm diễn tiến bệnh.

Khi đã đến giai đoạn cuối, phải hỗ trợ lọc máu hoặc thay thế thận nếu cần.

Sử dụng thuốc và thực phẩm chức năng một cách bừa bãi sẽ làm tổn thương thận

6. Làm sao chọn được thực phẩm chức năng tốt - bổ - lành?

Hiện nay, việc kiểm soát và quản lý chất lượng của các TPCN trên thị trường Việt Nam còn lỏng lẻo. Trong khi đó người mua lại rất dễ tin vào quảng cáo và lời giới thiệu của bạn bè. BS có lời khuyên gì cho người tiêu dùng, đặc biệt là người trẻ, để nhận diện và tránh xa những TPCN chứa chất cấm, tiềm ẩn nguy cơ suy thận?

BS.CK2 Lê Thị Đan Thùy trả lời:

Có những quảng cáo thổi phồng công dụng của TPCN như “thần dược”, tác dụng nhanh. Những sản phẩm đó có thể chứa chất cấm để có tác dụng nhanh.

Nên cẩn thận trước những lời hoa mỹ, chẳng hạn tác dụng ngay, hiệu quả tức thì... để không uống nhầm các sản phẩm chứa chất cấm.

Các TPCN quảng cáo điều trị khỏi bệnh mạn tính thường chứa chất cấm như Phenformin - tác nhân gây nhiều biến chứng nặng, đặc biệt trong điều trị tiểu đường.

TPCN có giá bán quá cao hoặc quá thấp đều cần phải nghi ngờ. Nhiều sản phẩm được quảng cáo bởi người nổi tiếng khiến người tiêu dùng tin tưởng, không tìm hiểu kỹ thông tin sản phẩm.

Tuyệt đối không dùng TPCN được đóng gói sơ sài, thiếu thông tin về tác dụng lẫn tác dụng phụ, nhãn mác, nguồn gốc xuất xứ, kiểm định của các cơ quan chức năng.

Trước khi dùng thuốc hay TPCN, nên tham khảo ý kiến bác sĩ, đặc biệt ở nhóm nguy cơ. Khi sử dụng với mục đích hỗ trợ bệnh, phải dùng đúng liều lượng, thời gian và không tự ý kết hợp nhiều loại với nhau.

Trong quá trình sử dụng, hãy lắng nghe cơ thể để kịp thời nhận biết bất thường. Sau một thời gian ngắn, nên kiểm tra chức năng gan thận và duy trì khám sức khỏe định kỳ.