Người tiểu đường, rối loạn mỡ máu cần cảnh giác với cái "bẫy ngọt ngào" từ trái cây

Trong bài chia sẻ, BS.CK2 Dương Minh Tuấn - Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, trong một buổi, ông đã gặp liên tiếp các bệnh nhân tiểu đường và rối loạn mỡ máu đến tái khám. Điều đáng chú ý là cách đây ba tháng, các chỉ số đường huyết và lipid máu của họ đều ổn định, thuốc không thay đổi, chế độ ăn uống và tập luyện vẫn giữ nguyên. Thế nhưng, kết quả lần này lại cho thấy đường huyết và triglycerid đều tăng cao. Khi khai thác kỹ thói quen sinh hoạt, bác sĩ mới phát hiện nguyên nhân: trong mùa hè, nhiều người ăn vải, nhãn, na với số lượng lớn, nghĩ rằng trái cây vốn tốt cho sức khỏe.

Bác sĩ phân tích, đây là “cái bẫy ngọt ngào” rất phổ biến. Người bệnh thường chỉ tập trung kiêng chất béo, dầu mỡ chiên rán để giảm mỡ máu, trong khi đường, kể cả đường từ trái cây ngọt cũng là thủ phạm làm triglycerid tăng cao. Khi nạp nhiều đường đơn từ bánh kẹo, nước ngọt, trà sữa hay trái cây ngọt, phần glucose dư sẽ được gan chuyển thành acid béo rồi tổng hợp thành triglycerid. Gan sau đó “đóng gói” triglycerid vào các hạt VLDL thả vào máu, khiến nồng độ mỡ máu tăng cao, góp phần thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch.

Đặc biệt, fructose - loại đường có nhiều trong vải, nhãn, na, còn có cơ chế chuyển hóa riêng biệt. Khác với glucose cần insulin điều hòa, fructose đi thẳng về gan, gần như không chịu sự kiểm soát nào. Tại gan, lượng fructose dư nhanh chóng biến thành triglycerid. Vì vậy, chỉ sau một mùa ăn trái cây ngọt “thả ga”, nhiều bệnh nhân rơi vào tình trạng “vỡ trận” cả đường huyết lẫn mỡ máu.

Để hình dung rõ hơn, BS.CK2 Dương Minh Tuấn đưa ra ví dụ: chỉ 100g vải (khoảng 8-10 quả) đã chứa 15-20g đường, tương đương gần nửa lon nước ngọt. Tuy nhiên, trên thực tế người bệnh không dừng ở vài quả, mà thường ăn hàng chục quả vải, cả chùm nhãn hay nguyên một quả na lớn, khiến lượng đường hấp thu vượt xa nhu cầu. Hệ quả là đường huyết sau ăn tăng vọt, chỉ số HbA1c leo thang, triglycerid trong máu cũng tăng mạnh.

Điều này không có nghĩa bệnh nhân tiểu đường hay rối loạn mỡ máu phải kiêng tuyệt đối trái cây. Vấn đề quan trọng là lựa chọn đúng loại và kiểm soát khẩu phần. Trái cây nên được coi là một nguồn tinh bột - đường, tương tự cơm, bún, phở chứ không phải món ăn phụ “vô hại”.

Những loại quả ít ngọt, giàu chất xơ như ổi, bưởi, táo, lê, thanh long, cam, quýt sẽ an toàn hơn so với vải, nhãn, na. Lượng trái cây khuyến nghị khoảng 200-300 g mỗi ngày, chia thành nhiều lần, tránh ăn dồn vào buổi tối muộn vì dễ làm tăng đường huyết ban đêm và tích mỡ.

Mỗi người cũng có mức dung nạp khác nhau. Có bệnh nhân chỉ cần ăn vài quả nhãn đã thấy đường máu tăng, trong khi người khác có thể ăn nhiều hơn mà vẫn ổn. Do đó, theo dõi đường huyết sau ăn là cách hiệu quả nhất để biết cơ thể phù hợp với loại quả nào và ở mức độ bao nhiêu.

BS.CK2 Dương Minh Tuấn nhấn mạnh, trái cây ngọt thực chất cũng là đường, và đường dư thừa sẽ sớm muộn biến thành mỡ trong máu. Để kiểm soát bệnh hiệu quả, người tiểu đường và rối loạn lipid máu ngoài việc dùng thuốc cần ăn trái cây có chọn lọc, đúng lượng và điều độ.