Máy thở oxy, máy tạo oxy, máy đo nồng độ oxy, sử dụng sao cho đúng?

Máy thở oxy có vai trò chính là tạo ra và cung cấp nguồn oxy tinh khiết, có nồng độ cao từ 90% trở lên, cung cấp, hỗ trợ chức năng phổi cho người bệnh.

I. Máy thở oxy là gì?

1. Khái niệm

Máy thở oxy là một thiết bị y tế chuyên dụng, giúp cung cấp oxy cho phổi và thải bỏ CO2 (carbon dioxide) ra ngoài cơ thể.

Máy được sử dụng khi chức năng hô hấp của bệnh nhân chuyển biến nặng và không thể thực hiện được, do nhiều nguyên nhân khác nhau như: suy hô hấp nặng, hôn mê, bệnh nhân không thể tự thở, bệnh nhân bị giảm khả năng chủ động thở…

Mặc dù, không tham gia trực tiếp vào việc điều trị bệnh, nhưng máy thở oxy lại đóng một vai trò quan trọng trong việc đưa lượng oxy vào cơ thể bệnh nhân ở mức cao và lý tưởng nhất, giúp phổi thực hiện các hoạt động hô hấp trong khoảng thời gian cơ thể chống lại virus. Qua đó, hỗ trợ và đáp ứng các nhu cầu cấp thiết của người bệnh.

Việt Nam chế tạo thành công máy thở oxy dòng cao, giúp 60 - 70% bênh nhân COVID 19 hồi phục không cần thở máy

Máy thở oxy có cấu tạo khá phức tạp nên chỉ được dùng trong bệnh viện và thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa Hồi sức.

2. Máy thở oxy hoạt động như thế nào?

Hiện nay, các loại máy thở oxy đều có cấu tạo gồm 2 phần: một máy bơm và một ống dẫn. Bệnh nhân sẽ được dùng máy thở oxy để bơm không khí thông qua mặt nạ vào sau cổ họng để có thêm oxy, giúp bệnh nhân hít thở, nhờ đó mà mức oxy và CO2 của người bệnh luôn được ổn định.

3. Quy trình đặt máy thở oxy

Trước khi thực hiện đặt máy thở oxy cho bệnh nhân, trong một số trường hợp đặc biệt, bác sĩ có thể cho người bệnh thuốc an thần hoặc gây mê hoàn toàn, để tránh các phản xạ chống cự lại của bệnh nhân như bịt miệng, giãy giụa,… khi cơ thể có vật lạ chèn ép vào.

Cụ thể, quy trình đặt máy thở oxy sẽ được tiến hành như sau:

Đầu tiên, bệnh nhân sẽ được yêu cầu nằm ngửa, hơi nghiêng đầu về phía sau. Bác sĩ sẽ cung cấp một ít oxy từ mặt nạ trong 2 - 3 phút để tăng nồng độ oxy trong máu. Sau đó, đưa một ống thông có gắn đèn và camera vào miệng bệnh nhân để quan sát đường thở, thông qua màn hình máy tín

Tiếp theo, bác sĩ sẽ luồn ống vào giữa dây thanh âm và xuống khí quản của bệnh nhân, rồi thổi phồng lên trên ống để niêm phong phần lớn đường thở từ dạ dày. Việc này có tác dụng giúp kết nối một phần đường thở với phổi, làm thức ăn không chảy ngược vào phổi nhưng không khí vẫn có thể qua được.

Thông thường, quá trình này sẽ diễn ra nhanh gọn trong vòng 5 phút.

Khi bệnh nhân đã ổn, bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá hơi thở của bệnh nhân thông qua ống nghe, theo dõi nồng độ CO2 hoặc chụp X-quang ngực.

Trong quá trình sử dụng máy thở oxy, mặc dù máy vẫn hoạt động bình thường nhưng bác sĩ sẽ điều chỉnh thiết lập giúp bệnh nhân vẫn có thể tự thở, để không phụ thuộc quá nhiều vào máy. Bác sĩ sẽ rút ống thở và tắt máy thở khi bệnh nhân đã có khả năng hít thở bình thường.

4. Có nên tự mua máy thở oxy?

Theo các chuyên gia y tế, người dân không nên tự mua máy thở oxy, bởi:

Thứ nhất, không phải trường hợp nào bệnh nhân cũng sử dụng máy thở oxy. Hơn nữa, việc thiết lập và vận hành máy thở oxy khá phức tạp, cũng như yêu cầu cao hơn so với các thiết bị theo dõi sức khỏe thông thường tại nhà như nhiệt kế, máy đo huyết áp, đường huyết…

Vì vậy, cần được thực hiện tại các cơ sở y tế có đầy đủ trang thiết bị phụ trợ (hệ thống oxy, hệ thống khí nén), có bác sĩ được đào tạo bài bản để vận hành. Bên cạnh đó, máy cũng cần được kiểm tra, theo dõi định kỳ, tiến hành các xét nghiệm cần thiết để có những chỉ định và xử lý kịp thời. Do đó, nếu để ở nhà người bệnh sẽ không thể đáp ứng các điều kiện trên.

Thứ 2, đối với bệnh nhân COVID-19 nếu có chuyển nặng, thì cần chuyển bệnh nhân đến bệnh viện càng sớm càng tốt để được hỗ trợ kịp thời. Việc tự ý sử dụng máy thở oxy không đúng cách lúc này sẽ có thể gây hại cho bệnh nhân.

Máy thở oxy phục vụ điều trị COVID-19

Thứ 3, với những ai chưa có nhu cầu sử dụng, nhưng lại mua về để tích trữ sẽ gây tình trạng khan hiếm loại máy này, làm cho bệnh viện và người có nhu cầu cần thì lại không có.

Thứ 4, người không có chuyên môn sử dụng có thể gây ra nổ do áp suất vượt quá mức tối đa cho phép của bình; bình oxy không được kiểm định, khí oxy nạp vào bình không bảo đảm mức độ an toàn. Nếu nhiệt độ tăng cao thì áp suất bên trong bình cũng tăng dẫn đến cháy nổ, gây nguy hiểm tính mạng cho người sử dụng.

Thứ 5, không phải máy thở oxy nào cũng đạt chuẩn, nếu mua qua mạng, hàng hóa không rõ nguồn gốc thì không thể biết được chất lượng, an toàn khi sử dụng.

5. F0 có nên tự sử dụng máy thở oxy tại nhà?

Hiện, theo thống kê của Bộ Y tế, có khoảng 80% các F0 khi mắc COVID-19 chỉ có triệu chứng nhẹ hoặc không có triệu chứng, vì vậy việc sử dụng máy thở oxy tại nhà là không cần thiết. Trong trường hợp bệnh nhân (F0) có diễn tiến nặng như giảm oxy máu và được chỉ định điều trị oxy liệu pháp thì cần đưa đến cơ sở y tế ngay.

Dưới đây là những lý do các F0 không nên tự ý sử dụng máy thở oxy tại nhà:

Thứ nhất: Khi F0 trở nặng, bệnh sẽ diễn tiến xấu nhanh, lúc này cơ thể không đáp ứng với máy thở oxy, mà cần phải được điều trị tích cực như đặt nội khí quản thở máy, thông khí nằm sấp, trao đổi oxy qua màng ngoài cơ thể (ECMO)...

Vì vậy, việc sử dụng máy thở oxy tại nhà lúc này sẽ rất nguy hiểm, bệnh nhân có thể tử vong tại nhà hoặc trên đường vận chuyển đến cơ sở y tế, do không được điều trị tích cực ngay từ đầu.

Kỹ thuật ECMO - Cơ hội sống cho những bệnh nhân nặng

Thứ 2: Tự ý sử dụng máy thở oxy có thể dẫn đến nồng độ oxy trong máu cao, gây ra biến chứng xẹp phổi, ngộ độc oxy, giảm thông khí,... làm tình trạng bệnh càng nặng hơn.

Thứ 3: Do máy thở oxy có cấu tạo khá phức tạp, vì vậy người sử dụng cần phải có trình độ chuyên môn nhất định, không phải ai cũng có thể tự ý dùng được. Trừ một số trường hợp đặc biệt được sử dụng tại nhà thì cần phải có hướng dẫn và theo dõi sát của bác sĩ hoặc nhân viên y tế được đào tạo bài bản, đúng chuyên môn.

Thứ 4: Việc mua máy thở oxy được xem là lãng phí, vì người dùng không thể tự vận hành máy móc cho phù hợp với tình trạng bệnh lý hô hấp của mình. Bên cạnh đó, còn dẫn đến tình trạng khan hiếm những loại máy này trên thị trường, khiến cho người bệnh nặng thật sự cần thì lại không có để sử dụng.

Thứ 5: Việc trữ các bình khí oxy tại nhà có thể dẫn tới nguy cơ cháy nổ rất lớn, nguy hiểm đến tính mạng của mọi người trong gia đình.

Cho nên, tốt nhất khi có triệu chứng nghi ngờ mắc COVID-19 như ho, sốt, đau rát họng, khó thở, thì hãy liên hệ ngay cho cán bộ y tế để được tư vấn và hỗ trợ điều trị.

6. Biến chứng khi dùng máy thở oxy và đặt nội khí quản

Bên cạnh những ưu điểm của việc đặt máy thở oxy và đặt nội khí quản, thì cũng có những biến chứng có thể xảy ra đối với bệnh nhân, cụ thể:

Đối với đặt ống thở oxy, bệnh nhân có thể khó khăn trong việc ăn uống, nói chuyện, gây ra nhiều bất tiện và khó chịu do ống thở được đặt vào họng. Một số trường hợp không thể ăn và uống bình thường, thì bác sĩ sẽ lấy chất dinh dưỡng thông qua đường truyền tĩnh mạch IV để truyền vào cơ thể.

Ống thở cũng gây ảnh hưởng đến hộp giọng nói, vì vậy bệnh nhân có thể không nói chuyện và khó thở trong khi đặt ống thở.

Với đặt nội khí quản, mặc dù rất hiếm khi xảy ra biến chứng trên bệnh nhân, nhưng ở một số trường hợp hiếm gặp sẽ có vài tác dụng phụ không mong muốn như làm hỏng răng hay tạo vết thương ở trong miệng.

Thủ thuật này cũng gây ra nguy cơ làm tổn thương phổi, nhiễm trùng hoặc viêm phổi.

II. Máy tạo oxy là gì?

1. Khái niệm

Về chức năng, máy tạo oxy cũng giống như máy thở oxy là giúp tăng thêm nguồn lượng oxy hơn nhu cầu lưu lượng hít thở bình thường để người bệnh hô hấp dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, máy tạo oxy lại được sử dụng cho nhóm bệnh nhân vẫn còn chủ động hít thở được, nhưng lượng hít thở không còn hiệu quả, cần phải tăng nồng độ oxy để lượng oxy nhiều hơn.

Máy tạo oxy lại là dụng cụ đơn giản và có thể được dùng tại nhà

Nếu máy thở oxy khá phức tạp thì máy tạo oxy lại là dụng cụ đơn giản và có thể được dùng tại nhà. Bệnh nhân chỉ cần cắm điện là máy sẽ tự động lấy oxy từ không khí để truyền vào cơ thể. Điều này giúp người bệnh chủ động hơn trong việc thở.

Đặc biệt, sau khi không khí đi qua máy tạo oxy, độ tinh khiết và nồng độ oxy được đưa ra và đi vào mũi sẽ cao hơn so với với tỷ lệ không khí bên ngoài.

2. Cách sử dụng máy tạo oxy tại nhà

Cách sử dụng máy tạo oxy khá đơn giản, chỉ cần cắm điện và đổ nước vào. Không khí đi qua nước có độ ẩm và giúp bệnh nhân dễ chịu hơn.

Tuy nhiên, người dùng cần lưu ý rằng mục đích của máy là thở oxy, không phải máy giúp thở.

3. Sử dụng máy tạo oxy tại nhà sao cho đúng?

Hiện, không có khuyến cáo người dân nên trữ máy tạo oxy tại nhà để sử dụng, vì sẽ gây nên tình trạng khan hiếm máy cũng như người cần thì không có máy để dùng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp bệnh nhân cần oxy gấp và không thể chuyển viện ngay thì việc có sẵn máy tạo oxy tại nhà sẽ rất thuận tiện.

Điều quan trọng, người sử dụng cần biết cách dùng sao cho đúng, để không làm tình trạng bệnh thêm trầm trọng.

Cụ thể, người nhà nên quan sát xem người bệnh có thật sự cần thở oxy hay không. Nếu người bệnh mệt mỏi, phải thở gắng sức (trên 30 lần/phút), tri giác lơ mơ,… thì nên cho thở oxy. Sau khi cho thở, nếu đáp ứng tốt bệnh nhân sẽ không còn cảm thấy mệt, khó thở, không ra mồ hôi và có thể tự ngồi dậy.

Ngược lại, nếu thấy người bệnh không có dấu hiệu khả quan hơn như vẫn mệt, ra mồ hôi và thở hổn hển hơn thì cần nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.

Hướng dẫn sử dụng máy tạo oxy tại nhà đúng và an toàn nhất

Lưu ý, nên để máy thở ở nơi thông thoáng, không để chung với các đồ dùng khác để tránh va chạm, và tránh xa các khu vực có lửa, nhiệt. Khi sử dụng phải đảm bảo đúng quy trình nếu bệnh nhân có bất kỳ chuyển biến bất thường cần hỏi ngay ý kiến của bác sĩ chuyên khoa, tuyệt đối không được tự ý tăng giảm lưu lượng oxy.

Khi dùng xong phải kiểm tra, bảo quản theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất.

III. Máy đo nồng độ Oxy cá nhân là gì?

1. Khái niệm

Máy đo nồng độ oxy cá nhân (hay còn gọi tắt máy SpO2) là thiết bị y tế cầm tay khá thông dụng và dễ dàng sử dụng với mọi đối tượng. Nó trông giống như một chiếc kẹp hoặc một chiếc ghim quần áo lớn.

Máy SpO2 có sensor giúp đếm nhịp tim và mức độ oxy trong máu của bạn qua ngón tay, dái tai trong vài giây. Nhờ đó, những bệnh nhân bị hen phế quản, viêm phổi do vi khuẩn, do COVID-19, hội chứng ngưng thở khi ngủ ngáy,… sẽ phát hiện sớm tình trạng thiếu oxy máu, trước khi có các dấu hiệu nguy hiểm như ngừng thở, tím tái xảy ra.

Máy đo nồng độ oxy cá nhân (hay còn gọi tắt máy SpO2) là thiết bị y tế cầm tay khá thông dụng

2. Biểu hiện của thiếu oxy trong máu

Khi có các dấu hiệu sau, chứng tỏ bạn đang thiếu oxy:

• Xanh tím môi và đầu ngón tay

• Co kéo vị trí cơ trên vùng cổ và 2 bên sườn

• Chóng mặt

• Mạch trên 100 lần/phút. Đếm liên tục trong 1 phút bằng ngón 2 và 3.

• Khó thở, thở nhanh >24 lần/ phút. Đếm nhịp thở bằng cách đặt tay lên thành bụng đếm sự di động thành bụng khi thở trong 1 phút.

• Đo bằng máy SpO2 (nếu có): chỉ số <94%

3. Lưu ý khi sử dụng máy đo nồng độ oxy

Các trường hợp mắc COVID-19, nhưng lại không có triệu chứng và được yêu cầu cách ly tại nhà, có thể sử dụng máy đo nồng độ oxy trong máu (SpO2) để theo dõi sức khỏe bản thân.

Tuy nhiên, khi sử dụng máy cần lưu ý những điều sau:

- Nếu bệnh nhân đo thấy nồng độ SpO2 < 95% bệnh nhân cần phải nhập viện để được chỉ định thở oxy. Vì ở mức chỉ số này, được xếp vào độ 2, không thể theo dõi tại nhà, bởi có thể diễn tiến đến độ 3, độ 4 rất nguy hiểm.

Trường hợp nếu SpO2 thấp khoảng 70-80%, bệnh nhân bắt đầu mê, do nồng độ oxy quá thấp, tế bào não không còn oxy.

Đặc biệt, khi SpO2 thấp dưới 60%, bệnh nhân hôn mê, nếu không được thở máy kịp thời có thể sẽ tử vong.

Nồng độ SpO2 là yếu tố quyết định bệnh nhân có chuyển nặng hay không

- Nếu SpO2 > 90%, bệnh nhân có thể chưa quá khó thở và chưa cần nhập viện ngay, nhưng vẫn cần theo dõi thường xuyên để kịp phản ứng. Vì nếu để SpO2 dưới 90% mới liên hệ cơ sở y tế hoặc CDC thì rất có thể xe cấp cứu sẽ không đến kịp.

Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần biết rằng, nồng độ SpO2 là yếu tố quyết định bệnh nhân có chuyển nặng hay không, vì vậy không được chủ quan, đợt đến khi có các dấu hiệu mới liên hệ y tế.

Cụ thể, nếu chẳng may bệnh nhân bị ngất nhưng đo SpO2 khoảng 98% thì chưa có gì nguy hiểm, việc ngất có thể do một số nguyên nhân khác, chẳng hạn như huyết áp thấp, thiếu máu não, nhịp tim nhanh, suy tim,... Ngược lại, nếu bệnh nhân vẫn tỉnh táo nhưng SpO2 94% thì phải đưa đi bệnh viện ngay.

Mặc dù, độ chính xác của máy SpO2 không tuyệt đối 100% nhưng nó vẫn có thể giám sát được nồng độ oxy trong máu bệnh nhân. Qua đó, người bệnh biết được mình có cần nhập viện ngay không.

IV. Hướng dẫn sử dụng bình oxy y tế tại nhà

Bình oxy y tế được sử dụng ở những bệnh nhân mắc các bệnh lý liên quan đến đường hô hấp. Oxy sẽ được nén trong các loại bình 2 lít, 5 lít, 8 lít, 40 lít ở áp suất quy định và được kiểm định an toàn.

Tuy bình oxy không quá khó sử dụng, nhưng người dùng cần nắm kỹ các nguyên tắc sau để bảo đảm an toàn cháy nổ khi sử dụng.

Cách sử dụng bình oxy y tế tại nhà

1. Chỗ để bình oxy

• Đặt bình oxy ở đầu giường của bệnh nhân để thuận tiện sử dụng

• Chỗ đặt bình phải có không gian thông thoáng, tránh để chung với các đồ dùng khác để hạn chế va chạm

• Bình phải cách nguồn nhiệt, nguồn điện (bếp ga, khói thuốc lá….) ít nhất 5m, giúp tránh cháy nổ.

2. Kiểm tra bình oxy

Bình oxy bao gồm các thiết bị sau:

• Bình oxy xanh.

• Bộ thở khí oxy hay còn gọi là bộ đồng hồ và cột chứa bi oxy, bình tạo ẩm, gồm: van điều chỉnh lưu lượng, đồng hồ đo áp suất, đo lưu lượng, bộ tạo ẩm.

• Dây oxy thở có hoặc không kèm mặt nạ thở.

3. Cách lắp đặt bình oxy

• Bước 1: Nối đồng hồ vào bình oxy. Chú ý xoay ren sau đó dùng mỏ lết siết chặt.

• Bước 2: Đổ nước vào bình tạo ẩm khoảng ½ bình. Nước không được thấp hơn vạch trên bình (nếu có 2 vạch thì tính vạch dưới).

Lưu ý: Nên sử dụng nước tinh khiết hoặc nước uống

• Bước 3: Lắp dây oxy vào bình tạo ẩm

• Bước 4: Xoay van bình ngược chiều kim đồng hồ để mở van bình oxy

• Bước 5: Kiểm tra kim đồng hồ. Nếu kim đồng hồ ở khu vực màu xanh là còn oxy, màu vàng là sắp hết oxy và màu đỏ là hết oxy.

• Bước 6: Chỉnh liều lượng oxy bằng cách xoay núm vặn oxy sao cho viên bi ngang số 2 (nghĩa là thở 2 lít/ phút)

• Bước 7: Đeo dây oxy thở.

Đeo cannula mũi hoặc mặt nạ và hít thở đều.

Đeo cannula: Kiểm tra gọng oxy xem có bị gãy, nứt. Chú ý chiều cong hướng xuống dưới, sau đó luồn dây qua tai và thắt nút.

Chú ý liều lượng oxy: Với Cannula, khởi đầu ở 2 lít/ phút, tối đa 6 lít/ phút. Với mặt nạ, khởi đầu ở 5 lít/ phút, tối đa 10 lít/ phút.

Kiểm tra gọng oxy xem có bị gãy, nứt

4. Thứ tự tắt bình oxy

• Bước 1: Đóng chặt van bình: Xoay theo chiều kim đồng hồ.

• Bước 2: Chờ cho đồng hồ oxy trở về mức 0

• Bước 3: Sau đó xoay núm xoay về mức 0

• Bước 4: Tháo ren

5. Lưu ý khi sử dụng bình oxy y tế

a. Nguyên tắc khi sử dụng

• Tránh làm khô đường thở bằng cách dùng bình tạo ẩm và uống thêm nước.

• Khi thở oxy lâu phải duy trì ở liều thấp nhất mà bệnh nhân không khó thở.

• Không thở ở liều quá cao hoặc tăng liều quá nhanh. Điều chỉnh sau mỗi 15 phút.

b. An toàn cháy nổ

Để đảm bảo an toàn cháy nổ khi sử dụng bình oxy y tế, cần lưu ý:

• Đóng tất cả van, núm vặn và cố định bình chắc chắn khi vận chuyển. Tuyệt đối không được kéo lê.

• Chuẩn bị thêm bình chữa cháy và thiết bị báo cháy (nếu có) để phòng hờ sự cố xảy ra.

• Khi lắp ráp bình oxy, chân tay, quần áo không được dính dầu mỡ, dung dịch chứa cồn (ví dụ nước rửa tay khô…).

• Không được tự ý sửa van hở (có tiếng xì).

• Không tự sang chiết khí hay nạp khí lạ vào bình.

• Không chạm làm hư hỏng ren, nơi gắn dây oxy làm rò rỉ oxy.

Thông tin quan trọng liên quan đến máy thở oxy tại thời điểm dịch COVID 19:

• Hai lầm khi F0 tự thở oxy tại nhà
• Máy thở oxy và máy tạo oxy: Làm sao phân biệt, sử dụng trong những trường hợp nào?
• Bệnh nhân COVID-19 điều trị tại nhà, khi nào cần dùng máy tạo oxy, khi nào đến bệnh viện?
• Có nên mua máy tạo oxy và SpO2 để sử dụng điều trị COVID-19 tại nhà?