Có phải stress làm cho em bị tổn thương não, suốt ngày suy nghĩ lung tung?

Câu hỏi

Dạ hiện em đang học đại học .

Hồi còn cấp 3 em có bị stress nặng và em nghĩ là stress đã làm thay đổi cấu trúc não của em khiến cho khả năng liên tưởng của em tăng mạnh hoặc giảm mạnh khả năng tập trung , chỉ cần một biểu cảm, hình ảnh hay hành động quen thuộc cũng khiến em liên tưởng đến những hình ảnh,ký ức trong quá khứ và điều đó xảy ra nhiều lần khiến em khó tập trung.

Dạ sơ qua về stress, hồi đó em stress là do em nghĩ rất nhiều về các chuyện trên trường, dẫn đến việc đi đâu hay làm gì cũng suy nghĩ liên tục, và điều này em thấy có vẻ hơi giống với làm việc đa nhiệm , kiểu như vừa suy nghĩ và ghi bài chẳng hạn( làm 2 việc cùng lúc mà ko thể tập trung hoàn toàn ghi bài ) sau đó 1 thời gian em có cố gắng giảm bớt suy nghĩ lại thì nó cũng có đỡ hơn nhưng em nghĩ nó vẫn để thay tổn thương stress cho não.

Với việc hay mất tập trung do các liên tưởng, hình ảnh, nên em nghĩ là cấu trúc não em đã bị thay đổi nhiều võ não trước chán nên em muốn tìm các thực phẩm bổ sung để nhanh hồi phục hơn. Nếu em nói có không đúng chỗ nào , mong bác sĩ sửa và tư vấn giúp em. Em cám ơn ạ.

Trả lời

Chào em,

Trước hết, chúng tôi rất trân trọng sự hiểu biết và ý thức tự quan sát bản thân mà em đang thể hiện. Không phải ai cũng có thể diễn đạt rõ ràng cảm xúc và mối liên hệ giữa cảm xúc - hành vi - sinh lý não như em vừa chia sẻ.

Điều đó cho thấy em có một năng lực tự phản tỉnh (self-awareness) rất tốt - đây là nền tảng cực kỳ quan trọng để vượt qua khó khăn tâm lý.

Về lo lắng của em: “Liệu stress hồi cấp 3 có gây tổn thương não không?”

Có - nhưng không như em nghĩ quá nặng nề.

Stress kéo dài, đặc biệt ở lứa tuổi dậy thì, có thể làm thay đổi hoạt động và kết nối của não, nhất là vùng:

- Vỏ não trước trán (Prefrontal Cortex) - liên quan đến sự tập trung, kiểm soát hành vi, điều tiết cảm xúc

- Hồi hải mã (Hippocampus) - vùng lưu giữ ký ức và học tập

- Hạch hạnh nhân (Amygdala) - vùng xử lý cảm xúc, sợ hãi

Khi bị stress mạn tính:

- Não có thể *nhạy cảm hơn- với các kích thích liên tưởng

- Khó dập tắt- những dòng suy nghĩ không mong muốn

- Gặp hiện tượng gọi là: “attention hijacking” - nghĩa là: não tự động lôi mình đi chỗ khác, mất tập trung

Tuy nhiên, những thay đổi này không phải là "tổn thương vĩnh viễn". Bộ não có một khả năng tuyệt vời gọi là "neuroplasticity" - tức là khả năng phục hồi và tái tạo lại kết nối thần kinh khi có môi trường tốt.

Điều em đang mô tả có thể là:

1. Hiện tượng rối loạn tập trung do lo âu hoặc stress sau chấn thương tinh thần nhẹ (subclinical trauma): Kiểu như não vẫn "phản xạ- theo thói quen suy nghĩ cũ", dù hiện tại đã bình yên hơn

2. Cơ chế "liên tưởng không kiểm soát" cũng có thể liên quan đến mức độ nhạy cảm cảm xúc cao (high emotional reactivity) hoặc một dạng tính khí hướng nội sâu sắc - điều này không bệnh lý, nhưng nếu mình không “quản lý” tốt thì dễ dẫn đến mệt mỏi não, tản mát trí lực

Hướng cải thiện từ gốc rễ

1. Cải thiện kết nối não bằng thực phẩm và thói quen:

- Omega-3 (DHA & EPA): có nhiều trong cá hồi, cá thu, dầu óc chó...: Giúp tăng kết nối thần kinh và ổn định tâm trạng

- Magie (có trong rau xanh, chuối, hạt bí, ngũ cốc nguyên cám): Giảm căng thẳng, dịu não, hỗ trợ giấc ngủ

- Vitamin nhóm B (B1, B6, B12): hỗ trợ dẫn truyền thần kinh: Có trong trứng, ngũ cốc nguyên hạt, đậu, gan, sữa chua

- Curcumin (Nghệ) và Polyphenol (trà xanh, việt quất, cacao đen): Có tác dụng chống viêm não, hỗ trợ trí nhớ

> Em có thể dùng thêm viên bổ sung Omega-3, hoặc B-complex + Magie, nhưng đừng lạm dụng, chỉ dùng hỗ trợ trong 2-3 tháng khi kết hợp ăn uống, ngủ nghỉ tốt.

2. Luyện não tập trung trở lại - mỗi ngày một ít

- Viết tay nhật ký hoặc bullet journal

  → giúp não “nối lại dây” giữa suy nghĩ và hành động

- Tập thiền hoặc bài tập thở 2-5 phút mỗi ngày

  → giúp điều tiết lại hoạt động vỏ não trước trán

  → gợi ý: *Thở vào đếm 1-2-3-4, giữ 2 giây, thở ra 1-2-3-4-5-6*

- Giảm đa nhiệm (multitasking) bằng cách:

  → Chỉ dùng 1 tab khi học

  → Đặt báo thức 25 phút học - 5 phút nghỉ (phương pháp Pomodoro)

3. Nếu tình trạng liên tưởng, mất tập trung ảnh hưởng nghiêm trọng tới việc học hoặc sinh hoạt, em nên:

- Gặp chuyên gia tâm lý lâm sàng để được test đánh giá sâu hơn (tình trạng não bộ, mức độ rối loạn chú ý nếu có, mức độ ảnh hưởng của stress)

- Nếu có chẩn đoán nhẹ (rối loạn lo âu, ADHD nhẹ…), sẽ có kế hoạch can thiệp không thuốc hoặc hỗ trợ nhẹ bằng dinh dưỡng - hành vi - liệu pháp tâm lý

Lời nhắn nhủ đến em:

Em không hề "bị hỏng não", cũng không “kém cỏi” - chỉ là não em từng trải qua căng thẳng, giờ đang cần thời gian hồi phục và luyện lại tính tập trung như cơ bắp sau chấn thương.

Nếu em kiên nhẫn, mềm mại với chính mình, mọi chuyện sẽ thay đổi tích cực hơn trong vài tháng tới.

Câu hỏi liên quan

• Vừa tiểu đường vừa cao huyết áp, sau 3 năm sụt 9kg, có đáng lo?
• Đau âm ỉ vùng xương ức, hít sâu nghe lạo xạo: Dấu hiệu bệnh gì?
• Rong kinh kéo dài sau cấy que tránh thai