Hiểu đúng, điều trị hiệu quả bệnh đái tháo đường

5 thể bệnh đái tháo đường phổ biến

TS.BS Nguyễn Quang Bảy - Trưởng khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, ĐTĐ không chỉ có một dạng duy nhất. Hiện nay, bệnh được chia thành 5 thể chính:

- ĐTĐ type 1 (chiếm khoảng 1%): Do tụy không tiết được insulin, thường gặp ở trẻ em và diễn tiến nhanh.

- ĐTĐ type 2 (chiếm hơn 80%): Do đề kháng insulin, diễn tiến âm thầm và dễ bị phát hiện muộn.

- ĐTĐ type 3: Bệnh lý thứ phát do viêm tụy, phẫu thuật cắt tụy hoặc dùng thuốc gây tăng glucose máu.

- ĐTĐ type 4: Đái tháo đường thai kỳ, xuất hiện ở khoảng 15% phụ nữ mang thai, thường hết sau sinh.

- ĐTĐ type 5: Gặp ở người suy dinh dưỡng, thể trạng gầy yếu.

Người bệnh có thể nghi ngờ mắc ĐTĐ nếu xuất hiện các dấu hiệu kinh điển như: uống nhiều, ăn nhiều, tiểu nhiều và sút cân nhanh chóng. Tuy nhiên, rất nhiều trường hợp không có triệu chứng rõ ràng, chỉ được phát hiện tình cờ hoặc sau khi xuất hiện biến chứng như mờ mắt, tê bì tay chân, loét chân, đột quỵ...

Việc chẩn đoán đái tháo đường hiện nay chủ yếu dựa trên xét nghiệm máu, với 4 tiêu chí:

- Glucose máu lúc đói (sau nhịn ăn 8-14 giờ) > 7,0 mmol/L.

- Glucose máu bất kỳ > 11,0 mmol/L kèm triệu chứng.

- Glucose máu 2 giờ sau uống 75g glucose > 11,0 mmol/L.

- HbA1C > 6,5%.

Biến chứng ĐTĐ nguy hiểm - không thể xem nhẹ

Glucose máu tăng cao kéo dài gây ra hàng loạt biến chứng nguy hiểm:

- Mạch máu nhỏ: Mù mắt, suy thận, tê bì chân tay. Tỉ lệ gặp từ 10% sau 5 năm đến 50% sau 20 năm mắc bệnh.

- Mạch máu lớn: Nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, tăng nguy cơ tử vong sớm từ 6-12 năm.

- Nhiễm trùng: Dễ mắc viêm phổi, lao, nhiễm trùng tiết niệu, đặc biệt là nhiễm trùng bàn chân – tăng 15-30 lần nguy cơ bị cắt cụt chân.

- Các bệnh kèm theo: Tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, gút thường đi kèm ĐTĐ type 2.

Đáng chú ý, nhiều bệnh nhân ĐTĐ type 2 đã có biến chứng ngay tại thời điểm được chẩn đoán, do phát hiện bệnh muộn.

Phối hợp 3 yếu tố trong điều trị đái tháo đường type 2

Theo TS.BS Nguyễn Quang Bảy, việc điều trị bệnh đái tháo đường typ 2 cần được cá nhân hóa, đồng thời kết hợp cả ba yếu tố: chế độ ăn - vận động - thuốc.

1. Chế độ ăn uống hợp lý

- Ưu tiên thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp, nhiều chất xơ và rau xanh.

- Có thể ăn rau trước cơm, ăn thịt cá bình thường, tránh ăn quá no.

- Chia nhỏ bữa ăn: ăn chính vừa phải và thêm 1-2 bữa phụ nếu cần.

2. Tập luyện thường xuyên

- Vận động cường độ trung bình (đi bộ nhanh, đạp xe...) khoảng 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần.

- Tránh tập khi glucose máu quá thấp (< 5,5 mmol/L) hoặc quá cao (> 14,5 mmol/L).

3. Dùng thuốc theo chỉ định

Tùy vào tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc phù hợp như:

- Sulfonylurea: Kích thích tụy tiết insulin.

- Metformin: Giảm đề kháng insulin.

- Gliptin: Tác động kép - kích thích insulin và giảm đề kháng.

- Flozine: Giảm hấp thu glucose ở thận.

- Thuốc phối hợp: Hai loại thuốc trong một viên (ví dụ Metformin + Gliptin).

- Insulin tiêm: Được chỉ định khi cần thiết.

Lưu ý: Không tự ý sử dụng thuốc lá, thuốc nam hay thuốc tễ chưa được kiểm định điều trị ĐTĐ.

Đường huyết ổn định - Biến chứng lùi xa

Theo hướng dẫn của Bộ Y tế (2020), mục tiêu điều trị với người bệnh ĐTĐ type 2 chưa có biến chứng hoặc biến chứng nhẹ: Glucose máu trước ăn: 4,4 – 7,2 mmol/L; Glucose máu sau ăn: < 10 mmol/L; HbA1C: < 7,0% (kiểm tra mỗi 3 tháng).

Với người lớn tuổi hoặc có nhiều biến chứng, các chỉ số nên đặt ở mức linh hoạt hơn để tránh hạ đường huyết quá mức.

Ngoài ra, cần kiểm soát cân nặng, huyết áp (<130/80 mmHg) và LDL-C (mỡ xấu) < 2,6 mmol/L.

Nguyên tắc sống chung an toàn với đái tháo đường

Để sống chung an toàn với bệnh đái tháo đường, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc điều trị và chăm sóc sức khỏe. Trước hết, cần uống hoặc tiêm thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ, bao gồm cả các thuốc điều trị huyết áp và mỡ máu, tuyệt đối không được tự ý bỏ thuốc ngay cả khi cảm thấy khỏe hơn.

Duy trì lối sống lành mạnh cũng rất quan trọng: không hút thuốc lá, hạn chế bia rượu và tập thể dục đều đặn. Người bệnh nên kiểm tra bàn chân mỗi ngày, đặc biệt khi có dấu hiệu sưng hoặc loét, và đo đường huyết mao mạch hàng ngày để kịp thời xử trí nếu bị hạ đường máu (khi chỉ số dưới 4,0 mmol/L).

Ngoài ra, cần tái khám đúng hẹn hoặc chủ động mua thuốc theo đúng đơn trong trường hợp chưa thể đến bệnh viện.

Việc tiêm các loại vắc xin phòng viêm gan, cúm mùa, Zona, phế cầu… cũng góp phần giúp người bệnh phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.