Những thông tin này được ThS.BSCK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn chia sẻ tại buổi sinh hoạt chuyên môn “Cập nhật chẩn đoán và điều trị viêm mũi dị ứng” của khoa Mũi Xoang - Bệnh viện Tai Mũi Họng diễn ra vào ngày 28/6/2022.

1. Viêm mũi dị ứng xảy ra ở trẻ em và thiếu niên cao hơn người lớn

Trưởng khoa Mũi Xoang - Bệnh viện Tai mũi Họng TPHCM nhận định, viêm mũi dị ứng là tình trạng phổ biến. Tại Hoa Kỳ, hằng năm tần suất mắc bệnh viêm mũi dị ứng là 10-30%. Riêng tại Việt Nam, con số này là 13%. Viêm mũi dị ứng theo mùa ở trẻ em và thiếu niên cao hơn người lớn. Hầu hết có triệu chứng trước 20 tuổi. ​Độ tuổi mắc bệnh từ 16 - 45 tuổi chiếm đến 83,3%, hiếm gặp ở người lớn tuổi và trẻ dưới 2 tuổi. Một nghiên cứu cho thấy, viêm mũi dị ứng 73% có tiền sử gia đình, 53% có tiền sử dị ứng.

ThS.BS.CK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn cho biết, viêm mũi dị ứng được đặc trưng bởi một hoặc nhiều triệu chứng, trong đó 4 dấu hiệu gắn liền với nhau, bao gồm nghẹt mũi, ngứa mũi, chảy mũi, hắt hơi. Ngoài ra, có thể kèm theo các triệu chứng liên quan đến mắt, tai và họng. Dị nguyên gây bệnh đa dạng, thường bao gồm bụi nhà (hỗn hợp của nhiều dị nguyên như mạt Acarien, lông chó mèo, thú nhồi bông…), côn trùng (ong, kiến, gián, nhện…), vật muôi (ngựa, bò, chim, cá…), thức ăn (thịt gà, tôm, cua, ghẹ, trứng…), nấm mốc và phấn hoa.

Buổi sinh hoạt chuyên môn tại khoa Mũi Xoang - Bệnh viện Tai Mũi Họng TPHCM cuối tháng 6 vừa qua

Hiện nay, viêm mũi dị ứng được phân loại thành viêm mũi dị ứng gián đoạn và viêm mũi dị ứng dai dẳng, với các mức độ nhẹ, trung bình và nặng. Trong khi đó, ở Mỹ, Canada, Úc và một số thành viên tại châu Âu thì phân loại thành viêm mũi dị ứng theo mùa và viêm mũi dị ứng quanh năm.

Gần đây, danh mục của ICD 10 còn phân loại cụ thể hơn nữa, viêm mũi dị ứng do phấn hoa, viêm mũi dị ứng do mạt bụi, viêm mũi dị ứng do thuốc và viêm mũi dị ứng khác. “Điều đó cho thấy, viêm mũi dị ứng đã đi sâu, tìm được nguyên nhân gây dị ứng cho bệnh nhân, tách dị nguyên sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, nhanh hơn” - ThS.BSCK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn kỳ vọng.

Một vấn đề được chuyên gia đề cập tại buổi sinh hoạt đó là viêm mũi dị ứng thường kết hợp với viêm mũi dị không dị ứng (phân loại cấp tính và mạn tính). Thực tế trên lâm sàng và ngay cả cận lâm sàng ở các bệnh viện lớn, chuyên gia nhìn nhận rất khó để phân biệt hai tình trạng này. Trong đó, viêm mũi không dị ứng thường xảy ra ở bệnh nhân lớn tuổi, việc xung huyết, nghẹt mũi, chảy mũi nhiều hơn nhưng không có hen suyễn.

Trong trường hợp viêm mũi dị ứng đi kèm với viêm mũi dị ứng sẽ được gọi là viêm mũi hỗn hợp. Tỷ lệ mắc viêm mũi không dị ứng khá rộng từ 20-52%, trong đó có đến 34% người lớn kết hợp giữa viêm mũi dị ứng và viêm mũi không dị ứng (viêm mũi hỗn hợp).

“Về lâm sàng, trên những bệnh nhân có chàm da, cơ địa đồng mắc liên quan đến viêm mũi dị ứng nhiều hơn. Song, đôi lúc những triệu chứng giống nhau như nghẹt mũi, chảy mũi, mà bệnh nhân không có tiền căn hen suyễn thì sẽ đưa vào viêm mũi không dị ứng” - ThS.BSCK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn cho biết.

2. Điều trị viêm mũi dị ứng, ưu tiên thuốc kháng histamine thế hệ mới, ít gây buồn ngủ

Chuyên gia đánh giá, việc chẩn đoán viêm mũi dị ứng khá dễ nhưng để tìm ra nguyên nhân dị ứng lại tương đối khó khăn. Triệu chứng dị ứng là gợi ý quan trọng cho chẩn đoán, vì vậy cần phải hỏi kỹ bệnh sử, đặc biệt là tiền sử hen, nổi mề đây, chàm, phù Quink, dị ứng thức ăn, gia đình. Hiện nay, có các loại test da với nhiều loại dị nguyên khác nhau, tìm bạch cầu ái toan trong nước mũi, tìm yếu tố dị nguyên qua xét nghiệm định lượng kháng thể IgE có thể được sử dụng để chẩn đoán viêm mũi dị ứng.

ThS.BSCK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn đưa ra hướng dẫn điều trị viêm mũi dị ứng theo ARIA. Trong đó, với mức độ nhẹ-thường xuyên, người bệnh thường được hướng dẫn tránh dị nguyên, tránh kích thích và dùng thuốc kháng histamine dạng uống hoặc xịt, ưu tiên loại không gây buồn ngủ, đồng thời có thể chống phù nề, nghẹt mũi bằng các thuốc chống xung huyết, nhưng dùng ít hơn 10 ngày. Đối với mức độ trung bình-nặng, không thường xuyên mới cần sử dụng corticoid xịt mũi. Trong trường hợp nhẹ, dai dẳng và trung bình - nặng dai dẳng thì cần phải điều trị miễn dịch chuyên biệt.

Tuy nhiên, chuyên gia cho rằng, ngay tại Bệnh viện Tai Mũi Họng với số lượng bệnh nhân đông, nhưng thực tế rất lâu mới gặp 1-2 người bệnh không thấy hiệu quả rõ ràng với thuốc, và thường là do họ chưa tách được yếu tố miễn dịch như máy lạnh, lông thú cưng (chó, mèo)… Còn lại, đa phần kiểm soát hiệu quả bằng thuốc.

ThS.BS.CK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn - Trưởng khoa Mũi Xoang - Bệnh viện Tai mũi Họng TPHCM

Trong các loại thuốc điều trị triệu chứng, đặc biệt về thuốc kháng dị ứng, ThS.BS.CK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn cho biết trong 3 thế hệ thì hiện nay, thế hệ 1 không còn dùng đến, thế hệ 2 còn sử dụng một số loại và thế hệ 3 mới nhất gồm 4 loại levocetirizine, carebastine, desloratadine, fexofenadine.

Trong đó, 10 yêu cầu lý tưởng cho thuốc kháng histamine H1 thế hệ mới được chuyên gia đề cập đến bao gồm: không gây buồn ngủ; dùng 1 lần trong ngày; tác dụng nhanh và kéo dài 24 giờ; không tương tác với các thuốc khác, thức ăn và rượu; thêm tác dụng chống viêm và kháng dị ứng khác; có thể tăng liều tùy chỉ định cần thiết; không ảnh hưởng tới thần kinh trung ương (an toàn trên lái xe, phi công); không chuyển hóa qua gan; an toàn và hiệu quả khi dùng lâu dài; an toàn trên trẻ em.

Với các yêu cầu trên, ThS.BSCK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn đánh giá, hiện nay thuốc kháng histamine thế hệ mới như Fexofenadin là một trong hai loại “xịn” nhất, không qua hàng rào máu não, về ít gây buồn ngủ, an toàn khi sử dụng cả trên người lái xe.

Riêng đối với Corticoid đường uống, chuyên gia lưu ý cần sử dụng ngắn ngày (từ 7-14 ngày), sau 14 ngày đã bắt đầu có thể ảnh hưởng đến nội tiết, thận trọng ở bệnh nhân đau dạ dày, tiểu đường, cao huyết áp, thai kỳ, nhiều tác dụng phụ. Đặc biệt, trong viêm mũi dị ứng, một khuyến cáo mới mạnh mẽ đó là không nên sử dụng montelukast 10 vì đã có 3-5 trường hợp báo cáo những người lớn tuổi bị đột quỵ. Trong khi đó hiệu quả trong điều trị viêm mũi dị ứng không được nghiên cứu rõ ràng.

Tóm lại cuối chương trình, ThS.BSCK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn nhận định, viêm mũi dị ứng là bệnh còn thách thức với bác sĩ Mũi xoang do xác định dị nguyên khó khăn, bệnh có tính tái phát dai dẳng. Ô nhiễm môi trường là vấn đề chính làm bệnh viêm mũi dị ứng ngày càng nhiều và khó điều trị. ​Thuốc kháng dị ứng đường uống là chọn lựa đầu tay, hiệu quả, tiện lợi, ít tác dụng phụ.

Đại diện Nhãn hàng Telfor (Công ty cổ phần Dược Hậu Giang) tặng hoa tri ân ThS.BS.CK2 Nguyễn Minh Hảo Hớn

Phương Nguyên - Ảnh: Lê Bình - AloBacsi.vn