1. Paracetamol là gì, công dụng ra sao?

Đã có nhiều loại thuốc được nghiên cứu và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử, chứng minh tầm quan trọng của ngành dược đối với sự sống còn của nhân loại, bảo vệ loài người trước hiểm họa, nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy y học, khoa học phát triển.

Với riêng những loại thuốc phổ biến, chứng càng đóng vai trò quan trọng hơn trong gia đình. Bởi khi bạn bị sốt, đau… sẽ chẳng thể tập trung vào công việc, các hoạt động, đời sống. Lúc này, những viên thuốc giảm đau sẽ đánh bay cảm giác khó chịu một cách nhanh chóng.

Paracetamol là một trong những loại thuốc giảm đau, hạ sốt không cần kê toa thông dụng, an toàn. Ảnh minh họa - Nguồn Internet

Trong đó, paracetamol (Acetaminophen) là một trong những loại thuốc không kê đơn an toàn và lành tính, ít tác dụng phụ trên cơ thể nhất được sử dụng rộng rãi để giảm các cơn đau từ nhẹ đến trung bình (như đau đầu, đau răng, đau lưng, đau khớp, đau do cảm cúm...), hạ sốt.

Trong các khuyến cáo về điều trị đau, paracetamol cũng được xem là thuốc lựa chọn hàng đầu, sử dụng ưu tiên cho cả người lớn và trẻ em do có cân bằng lợi ích - nguy cơ tốt, với ưu điểm chính của thuốc là không gây nguy cơ viêm loét dạ dày, tá tràng.

2. Người lớn dùng Paracetamol liều lượng bao nhiêu là đủ?

Paracetamol là một thuốc giảm đau kinh điển dễ sử dụng, khi uống thuốc được hấp thu nhanh qua đường tiêu hoá và ít gây tác dụng phụ nhưng đạt đươc hiệu quả cao và an toàn. Tuy nhiên trong điều trị chúng ta cần phải uống thuốc đúng cách, đúng liều lượng cần thiết để đạt hiệu quả “khắc chế” cơn đau, hạn chế tình trạng quá liều.

Paracetamol hiện được coi là thuốc giảm đau cơ sở, được sử dụng ưu tiên cho cả người lớn và trẻ em do có cân bằng lợi ích/nguy cơ tốt. Ảnh minh họa - Nguồn Internet

Theo Dược thư quốc gia Việt Nam, để giảm đau hoặc hạ sốt cho người lớn và trẻ em trên 11 tuổi, liều paracetamol thường dùng uống là 325 - 650 mg. Hoặc có thể tính liều lượng theo khuyến nghị quốc tế là từ 10-15mg paracetamol/kg/lần, cứ 4 - 6 giờ một lần khi cần thiết, nhưng không quá 4 g một ngày.

Như vậy, với cách tính này, người 33-50kg sử dụng liều 500mg paracetamol, người 43-65kg phù hợp với liều 650mg paracetamol, người từ 67-100 kg liều dùng 1.000mg.

Thực tế, với liều giảm đau cho người lớn, trong hai thập niên qua ở nước ta vẫn thịnh hình duy nhất paracetamol 500mg, nhưng đây là liều lượng phù hợp với thể trạng thấp bé của người Việt tại thời điểm đó.

Song theo thống kê năm 2019 tầm vóc của người Việt đã sự thay đổi rõ rệt,  trung bình cân nặng nam giới  đã tăng lên 59,2±8,9kg và nữ là 50,8±6,6kg. Do đó, với tầm vóc của người Việt trong thời đại mới, hàm lượng 650 mg paracetamol mới đủ để phát huy hiệu quả giảm đau hạ sốt. Chỉ cần uống đúng liều, thuốc sẽ phát huy tác dụng nhanh trong 30 phút, duy trì hiệu quả tới 4-6 giờ.

3. Những nguyên tắc cần nhớ đề phòng ngộ độc Paracetamol?

1. Thưa BS, nhà em đau bụng hay đau đầu gì đều dùng Paracetamol vì nó hiệu quả nhanh, an toàn. Nhưng em có thắc mắc là làm thế nào để biết liều lượng paracetamol đó phù hợp với mình hay không? Em cảm ơn BS. (Mỹ Linh - linhmynguyen87…@gmail.com)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Paracetamol là một loại thuốc giảm đau rất thông dụng. Ở người trưởng thành, liều lượng sử dụng sẽ tùy theo cân nặng, thường sẽ tính bằng cách lấy (50mg) x (cân nặng) = lượng thuốc uống trong ngày.

Ví dụ: bạn 45kg thì sẽ tính bằng cách lấy (45 kg) x (50 mg) = 2.250 mg. Như vậy, với cân nặng này bạn có thể sử dụng loại paracetamol 650mg, ngày 3 lần, mỗi lần một viên là được. Hoặc với một người 60kg thì liều lượng có thể dùng trong ngày là 3.000mg, con số này tương ứng với 4 viên paracetamol 650mg.

Hoặc có thể tính liều lượng theo khuyến nghị quốc tế là từ 10-15mg paracetamol/kg/lần, cứ 4 - 6 giờ một lần khi cần thiết, nhưng không quá 4 g một ngày.

Trên thị trường có rất nhiều hàm lượng paracetamol, nếu bạn sử dụng loại 650mg thì có thể gia giảm số lần sử dụng thuốc, giảm số viên uống. Nếu sử dụng loại 500mg thì bạn phải sử dụng nhiều viên hơn hoặc phải sử dụng nhiều lần hơn trong một ngày.

Paracetamol 650mg là hàm lượng sử dụng phù hợp với vóc dáng của người Việt thời đại mới

2. Trước giờ chồng em có thói quen là uống 1 viên paracetamol 500mg và uống thêm 1/2 viên nữa cho “đủ đô”. Việc bẻ thêm viên thuốc như vậy có đảm bảo liều lượng không thưa BS? Thuốc đã bẻ ra liệu có đủ đảm bảo về tác dụng và độ an toàn? (Phạm Thị Thanh Loan - TPHCM).

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Bạn thân mến,

Trên thị trường hiện nay đã có hàm lượng paracetamol 650mg cao hơn những loại thông dụng trước đây, như vậy thì số lượng viên thuốc bạn sử dụng sẽ ít đi, có thể mỗi ngày chỉ cần dùng khoảng 3 viên là đủ mà không cần phải bẻ viên thuốc, đảm bảo đủ liều lượng cân nặng, đạt hiệu quả giảm đau tốt.

3. Khi dùng paracetamol để giảm đau cần lưu ý gì thưa BS? Ngoài giảm đau, paracetamol còn có công dụng nào khác? Sử dụng paracetamol cho những nhóm người đặc biệt như phụ nữ mang thai, người lớn tuổi hoặc người có bệnh lý nền như tăng huyết áp, đái tháo đường… thì cần lưu ý gì đặc biệt không ạ, nhất là về liều lượng? (Trần Nguyễn Việt Trinh - trinhthinh09…@gmail.com)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Paracetamol sẽ tác dụng lên gan và thận của chúng ta, chủ yếu là gan. Do đó, những ai đang bị các bệnh lý gan, thận cần điều chỉnh liều cho phù hợp, vì nếu dùng liều cao như người bình thường thì có thể sẽ gây độc cho gan. Ở những người bị gan, thận thì chúng ta cần giảm liều lượng tùy theo chức năng gan, thận của người bệnh.

Cần lưu ý, chỉ bác sĩ mới có thể điều chỉnh liều thuốc cho bệnh nhân. Vì thế nếu bạn bị cao huyết áp, tiểu đường… thì trước khi sử dụng bất kì loại thuốc nào cũng vậy, không riêng gì paracetamol đều cần phải có ý kiến của bác sĩ điều trị. Bạn nên đến gặp bác sĩ để được khám chẩn đoánk, sau đó bác sĩ sẽ dựa vào những bệnh lý nền có sẵn từ đó mới tính được liều thuốc cụ thể và an toàn cho người bệnh.

4. Thưa TS.BS Đinh Vinh Quang, trường hợp nào không được sử dụng Paracetamol để giảm đau, hạ sốt ạ? (Cẩm Tú – tucamtran05…@gmail.com)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Theo Dược thư quốc gia Việt Nam, chống chỉ định dùng paracetamol đối với những người mẫn cảm với thành phần của thuốc; người bệnh nhiều lần thiếu máu hoặc có bệnh tim, phổi, thận hoặc gan; người bệnh quá mẫn cảm với Paracetamol hoặc người bệnh thiếu hụt glucose-6-phosphat dehydrogenase.

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 – vị chuyên gia có gần 25 năm kinh nghiệm trong ngành Y

5. Khi sử dụng Paracetamol thì cần lưu ý gì để đảm bảo hiệu quả, an toàn ạ? Vì tủ thuốc nhà em thì lúc nào cũng có loại thuốc này nên muốn hỏi để sử dụng hợp lý. Em cảm ơn. (Cao Trần - Hà Nội)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Paracetamol có mặt trong nhiều loại thuốc, kết hợp dưới nhiều dạng bào chế khác nhau, dẫn đến nguy cơ quá liều không chủ đích khi dùng đồng thời nhiều chế phẩm cùng chứa hoạt chất này. Vì thế, bạn cần đọc kỹ thành phần của thuốc trước khi uống để tránh tích lũy paracetamol gây quá liều.

Mặt khác, không được dùng paracetamol quá 10 ngày ở người lớn và quá 5 ngày ở trẻ em, trừ khi được bác sĩ hướng dẫn.

Trường hợp đau đầu, đau răng, đau khớp, đau do ngã, chấn thương... mà nhất thiết phải uống Paracetamol để giảm đau, cần chú ý Paracetamol chỉ có tác dụng sau khi uống từ 15 - 30 phút và tác dụng tối đa từ 3 đến 4 giờ. Vì vậy, liều lượng thuốc nên sử dụng cách nhau ít nhất 4 giờ và không vượt quá 4 g/ngày.

Trường hợp xuất hiện các biểu hiện quá liều như đau đầu nhiều, đau bụng, buồn nôn, nôn, kích động hoặc lơ mơ,… sau khi dùng thuốc 2 - 3 giờ cần dừng thuốc ngay và đến các bệnh viện, cơ sở y tế gần nhất để xử trí kịp thời.

6. Thưa BS, Paracetamol nên uống trước hay sau ăn sẽ tốt hơn ạ? Xin cảm ơn BS. (Trịnh Văn Nguyên - Q.Hai Bà Trưng, Hà Nội)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Sử dụng Paracetamol trong bữa ăn, thức ăn có thể làm ảnh hưởng tới khả năng hấp thụ của thuốc. Do vậy, nên sử dụng thuốc cách bữa ăn từ 30 phút đến 1 giờ. Uống thuốc cùng với nước ấm sẽ làm tăng khả năng hấp thụ của thuốc.

7. Thưa BS, em 33 tuổi, bị đau đầu 2 bên thái dương. Đi khám thì BS nói không bị gì cả, do em áp lực công việc, stress nên dẫn đến đau đầu thôi. Sau đó, có kê đơn thuốc, trong đó có Hapacol, nhưng em thấy thành phần của thuốc là paracetamol 650mg. Trước giờ em chỉ thấy loại 500mg paracetamol, như vậy 650mg uống có được không ạ? Có đúng liều lượng không thưa BS? (Đặng Văn Thủy - Dangthuy171…@yahoo.com)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Chào bạn,

Trước tiên bạn nên biết đau đầu 2 bên thái dương là đau đầu loại nào, đau đầu do căng thẳng hay đau đầu migraine. Theo mô tả của bạn thì tôi nghĩ đây là một cơn đau đầu do căng thẳng, như vậy bác sĩ cho bạn dùng Hapacol 650mg là dựa trên thể trạng và cân nặng. Vì thế, bạn hãy yên tâm và tuân thủ theo phác đồ điều trị của bác sĩ.

Hapacol 650 của Dược Hậu Giang được sản xuất trên dây chuyền đạt chuẩn quốc tế (tiêu chuẩn Nhật Bản Japan-GMP)

8. Chào bác sĩ, em đang cho con bú. Con em được 4 tháng rưỡi. Hôm qua em bị đau đầu và sốt nhẹ. Em có uống 1 viên Hapacol 650mg. Xin hỏi em có thể cho con bú khi đang dùng thuốc này được không? Sau bao lâu khi uống thuốc thì em có thể cho con bú lại? Em uống lúc 10g30 tối. Cảm ơn BS nhiều. (Tăng Bích Phương - Tangbich…@gmail.com)

TS.BS Đinh Vinh Quang - Trưởng khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 trả lời:

Chào bạn,

Trong giai đoạn mang thai và cho con bú thì tốt nhất là chúng ta không nên dùng những loại dược phẩm, các loại thuốc ngay cả paracetamol. Nếu thật sự cần phải dùng thuốc thì bạn nên sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ điều trị.

Về nguyên tắc chung khi bạn dùng thuốc vào cơ thể thì sau một thời gian (được gọi là thời gian đào thải thuốc) lúc này bạn mới được cho con bú trở lại.

Đối với Hapacol 650mg như bạn vừa hỏi thì thời gian đào thải của thuốc là từ 6 - 8 giờ; vì thế sau thời gian này bạn có thể cho con bú trở lại.

Trân trọng!

Kính mời quý độc giả cùng đón xem những nội dung tiếp theo trong chuyên đề Giảm đau hiệu quả.