Codein là gì, sử dụng như thế nào để không gây nghiện?

Codein là gì?

Codein là một dẫn chất của phenanthren, có tên khác là methylmorphin thay thế vị trí của hydro ở nhóm hydroxyl liên kết với nhân thơm trong phân tử morphin, do vậy codein có tác dụng giảm đau và giảm ho, là thuốc trấn ho trong trường hợp ho khan mất ngủ. Tác dụng giảm ho xuất hiện trong vòng 1 - 2 giờ và có thể kéo dài 4 - 6 giờ. Không dùng để giảm ho trong các bệnh nung mủ phổi, phế quản khi cần khạc đờm mủ.

Ngoài ra, codeine còn gây giảm nhu động ruột, vì thế có thể điều trị tiêu chảy cho bệnh nhân đái tháo đường nhưng không được chỉ định khi bị tiêu chảy cấp và tiêu chảy do nhiễm khuẩn.

Codein hiện là dạng thuốc phiện được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới và là một trong những loại thuốc giảm đau hiệu quả nhất và có một biên độ an toàn rộng. Sức mạnh của nó bằng khoảng 8-12% của morphine trong hầu hết cơ thể mọi người.

Codein có nhiều dạng và hàm lượng khác nhau. Dạng viên nén có các hàm lượng: 15mg, 30mg, 60mg. Dạng ống tiêm có 15, 30, 60mg/ml, 600mg, 1.200mg/20ml. Dạng siro có loại 25mg/ml. Dạng thuốc nước có hàm lượng 3mg và 15mg/5ml. Dạng dung dịch uống có Codein phosphat 5mg/5ml. Dạng dịch treo có hàm lượng codein phosphat 5mg/ml.

Chống chỉ định thuốc trị ho có codein cho trẻ dưới 12 tuổi

Theo Ủy ban đánh giá nguy cơ Cảnh giác dược thuộc Cơ quan Quản lý Dược phẩm Châu Âu, mặc dù phản ứng có hại của morphin xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng ở trẻ dưới 12 tuổi, con đường chuyển hóa codein thành morphin thay đổi và không dự đoán được. Vì vậy, nhóm đối tượng này tiềm tàng những nguy cơ phản ứng có hại đặc biệt. Ngoài ra, trẻ em đã từng có vấn đề về hô hấp có thể nhạy cảm hơn với codein.

Chính vì vậy, Ủy ban đánh giá nguy cơ Cảnh giác dược đặc biệt khuyến cáo: Chống chỉ định codein cho trẻ em dưới 12 tuổi. Thận trọng khi sử dụng codein cho trẻ từ 12 - 18 tuổi có các vấn đề về hô hấp. Các chế phẩm codein dạng lỏng cần được chứa trong lọ chống trẻ em nhằm tránh trường hợp trẻ vô ý uống thuốc. Ngoài ra, Ủy ban đánh giá nguy cơ Cảnh giác dược cũng khuyến cáo không sử dụng codein trên bệnh nhân mang gen chuyển hóa thuốc nhanh ở tất cả mọi lứa tuổi và ở phụ nữ cho con bú do Codein được bài tiết vào sữa mẹ.

Dựa trên những khuyến cáo này, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) đã đưa ra khuyến cáo đối với các cơ sở khám chữa bệnh, đơn vị kinh doanh dược không dùng codein thuốc ho cho trẻ dưới 12 tuổi, thận trọng khi dùng cho độ tuổi 12-18 và bà mẹ đang cho con bú.

Cách dùng và liều lượng codein

Codein được hấp thu tốt ở dạng uống. Codein kết hợp với thuốc giảm đau không gây nghiện (ví dụ như pracetamol, - aspirin, ibuprofen, và những loại khác) thì tác dụng giảm đau tăng, nhưng nó mất tác dụng khi kết hợp với quinidin.

Liều dùng codein:

Đối với các thuốc codein (dạng phối hợp) có chỉ định giảm đau: Người lớn, khoảng thời gian điều trị giảm đau nên giới hạn dưới 3 ngày và trong trường hợp không đạt hiệu quả giảm đau, bệnh nhân/người chăm sóc bệnh nhân nên đến gặp bác sĩ để được tư vấn.

Lưu ý: Liều dùng tối đa của codein để điều trị giảm đau không quá 240mg/ngày. Liều nên được điều chỉnh phù hợp để đáp ứng yêu cầu cụ thể của các hoạt chất khác phối hợp với codein trong sản phẩm.

Trẻ em từ 12-18 tuổi: Liều tuỳ thuộc vào  khối lượng cơ thể (0,5-1mg/kg). Trong trường hợp cần thiết, có thể tăng lên liều tối đa 240mg/ngày.

Trẻ em dưới 12 tuổi: Không được khuyến cáo để điều trị giảm đau do nguy cơ nhiễm độc opioid bởi các thay đổi không thể dự đoán được trong quá trình chuyển hóa codein thành morphin.

Đối với các thuốc chứa codein (dạng phối hợp) có chỉ định điều trị ho: Trẻ em từ 12-18 tuổi, không được khuyến cáo dùng cho trẻ em có suy giảm chức năng hô hấp. Trẻ em dưới 12 tuổi không được dùng để điều trị triệu chứng ho.

Tác dụng phụ của codein

Trong các tác dụng phụ trên thì táo bón là triệu chứng thường gặp nhất do thuốc làm giảm nhu động ruột. Vì vậy cần dùng thêm thuốc nhuận tràng để làm tăng nhu động ruột.

Trong sử dụng codein, bạn có thể gặp phải một số tác dụng không mong muốn do thuốc gây ra như: đau đầu, chóng mặt, khát và có cảm giác khác lạ; buồn nôn, nôn, táo bón; hoặc bí đái, ngứa, mày đay; suy hô hấp; đau dạ dày... Một số người còn bị hạ huyết áp tư thế đứng khi dùng thuốc.

Khi dùng codein trong thời gian dài với liều 240-540mg/ngày có thể gây nghiện thuốc. Các biểu hiện thường gặp khi thiếu thuốc là bồn chồn, run, co giật cơ, toát mồ hôi, chảy nước mũi. Codein có thể gây lệ thuộc thuốc về tâm lý, về thân thể và gây quen thuốc.

Lưu ý, nếu bạn gặp một trong những tác dụng phụ nghiêm trọng như: Nhịp tim chậm, mạch yếu, ngất xỉu, thở nông, cảm giác như sắp bất tỉnh, lú lẫn, kích động, ảo giác, suy nghĩ hoặc hành vi khác thường (cảm giác hạnh phúc hay buồn phiền cực đỉnh), co giật… thì hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức.

Tương tác và những lưu ý khi sử dụng codein

Không được kết hợp với các dung dịch chứa aminophypin, amoni clorid, natri amobarbital, natri pentobarbital, natri phenobarbital, natri methicillin, natri nitrofurantoin, natri clorothiazid, natri bicarbonat, natri iodid, natri thiopental, natri heparin.

Hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đã từng bị bất kỳ phản ứng bất thường hoặc dị ứng với thuốc này hoặc bất kỳ loại thuốc nào, cả những thực phẩm gây dị ứng và những bệnh mà bạn đang mắc phải để bác sĩ cân nhắc xem thuốc có ảnh hưởng gì đến sức khỏe của bạn không?

Những bệnh nhân có tiền sử bệnh gan, bệnh thận liên quan đến tuổi tác, hoặc bệnh tim mà có thể yêu cầu sử dụng thận trọng và phải hiệu chỉnh liều ở bệnh nhân dùng codein.

Không dùng codeine cho người bị suy hô hấp, hen suyễn, bệnh gan, mẫn cảm với các thành phần của thuốc.

Cẩn thận trong các trường hợp tăng áp lực nội sọ.

Tránh kết hợp với các thuốc có tác dụng làm khô dịch tiết (loại atropinique). Không kết hợp với các thuốc ho khác.

Thuốc gây buồn ngủ, nên uống thuốc vào buổi tối và phải uống thuốc khi no vì đói sẽ gây say thuốc.

Bảo quản codein như thế nào?

Codein nên bảo quản ở nhiệt độ phòng tránh nhiệt và ẩm. Đặc biệt không để thuốc trong nhà tắm, không giữ thuốc bên ngoài vì nhiệt độ tỏa ra ở cơ thể hoặc nhiệt độ từ túi sách tay hay cốp xe đều có nhiệt độ cao làm sản phẩm bị hỏng nhanh và không bảo quản trong ngăn đá.

Như đã nói về những tác hại có thể gặp phải ở trên đối với trẻ, vì vậy nên để thuốc xa tầm tay trẻ và đọc kỹ hướng dẫn trên bao bì để có cách bảo quản phù hợp.

Giữ nguyên bao bì gốc để giữ thuốc có điều kiện tối ưu để tránh tác động và ảnh hưởng của độ ẩm, oxy trong không khí và ánh sáng cũng như nấm mốc, vi sinh xâm nhập, tránh tác động và ảnh hưởng bất lợi của ánh sáng và oxy.

Ngoài ra, khi đã ngừng sử dụng thuốc này, hãy bỏ đi lượng thuốc còn dư. Xử lý thuốc bằng cách này được khuyến cáo để làm giảm nguy cơ quá liều gây tử vong.

Không vứt thuốc vào toilet hoặc đường ống dẫn nước trừ khi có yêu cầu. Vứt thuốc đúng cách khi thuốc quá hạn hoặc không thể sử dụng.