Giai đoạn dậy thì bắt đầu từ bao nhiều tuổi?

Nhờ BS nhắc lại, độ tuổi dậy thì của trẻ nam và trẻ nữ là bao nhiêu? Những dấu hiệu nào cho thấy trẻ đang dậy thì?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Thông thường, độ tuổi dậy thì của bé gái là từ 9 - 13 tuổi, bé trai dậy thì chậm hơn 1 - 2 năm, tức là khoảng 11 - 15 tuổi.

Bản thân trẻ ít khi nào nhận ra mình đang dậy thì mà thường do người thân, ông bà, cha mẹ nhận biết. Bước vào tuổi dậy thì, bé trai bắt đầu có thay đổi về giọng nói, phát triển chiều cao, mọc râu, mọc lông, cơ quan sinh dục phát triển lớn hơn,... Bé gái sẽ có kỳ kinh nguyệt đâu tiên còn bé trai sẽ có lần xuất tinh đầu tiên. Đó là những dấu hiệu nhận biết giai đoạn dậy thì bắt đầu.

Trong giai đoạn dậy thì, trẻ phát triển chiều cao rất nhanh

Một số trẻ dậy thì sớm hoặc muộn hơn độ tuổi trung bình. Có những dấu hiệu nào để phụ huynh nhận biết con em mình sắp kết thúc giai đoạn dậy thì?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Sau khi có các dấu hiệu của giai đoạn dậy thì, quá trình phát triển, đặc biệt là đối với cơ xương khớp, sẽ bị giới hạn trong vòng 2 - 3 tiếp theo. Trong 1 - 2 năm dậy thì, chiều cao có sự tăng vọt rõ rệt, có thể tăng đến hơn 10cm/năm.

Sau 2 hoặc 3 năm, xương bắt đầu cốt hóa, sự phát triển chiều cao chậm lại. Sau giai đoạn dậy thì, có thể nhiều năm trẻ mới cao thêm được một vài centimet.

Sau giai đoạn dậy thì, chiều cao tăng lên rất ít

Sau khi qua giai đoạn dậy thì, tốc độ tăng chiều cao của nam và nữ sẽ diễn biến như thế nào? Đến độ tuổi nào thì trẻ ngừng phát triển chiều cao, thưa BS?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Sau giai đoạn dậy thì 3 - 5 năm, cơ thể đã phát triển như một người trưởng thành, lúc này sẽ ngừng phát triển chiều cao. Theo nhiều tài liệu, khoảng từ 18 -24 tuổi, chiều cao mới ngừng phát triển hoàn toàn.

Dù vậy, sau giai đoạn dậy thì, sự tăng trưởng chiều cao rất ít. Sau 18 tuổi, đôi khi sự thay đổi chiều cao chỉ được tính bằng milimet/năm.

Xét nghiệm hormone tăng trưởng của trẻ

Xin hỏi BS, xét nghiệm nào có thể đánh giá chính xác việc trẻ có còn cao lên được nữa hay không?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Dậy thì thường được đánh giá bằng hormone tăng trưởng. Tuy nhiên, một số trường hợp có hormone tăng trưởng nhưng đôi khi các cơ quan khác không đáp ứng.

Khi làm xét nghiệm hormone tăng trưởng, chúng ta có quyền hy vọng trẻ đang chịu tác động của hormone tăng trưởng và có thể cao thêm một chút nữa

Dậy thì sớm hoặc muộn đều ảnh hưởng đến sự phát triển chiều cao của trẻ

Làm thế nào để “chạy nước rút” giúp trẻ có thể tăng thêm chiều cao trước khi xương ngừng phát triển hẳn, thưa BS?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Tôi xin đề cập đến trường hợp dậy thì sớm. Nhiều bé gái bắt đầu có kinh nguyệt từ 7, 8 tuổi. Dậy thì sớm khiến quá trình tăng trưởng xương cũng kết thúc sớm. 7, 8 tuổi trẻ bắt đầu lớn vọt lên nhưng sau đó gần như không tăng trưởng thêm.

Dậy thì muộn cũng không tốt. Nếu đến 14, 15 tuổi mà trẻ vẫn chưa dậy thì thì cần phải đi khám ngay.

Quá trình phát triển chiều cao của một đứa trẻ giống như xây một ngôi nhà, phải xây từ móng lên. Không có cách nào để tăng tốc trong phút cuối để tăng từ 1,5m lên 1,8m vào năm 17, 18 tuổi, ngoại trừ trường hợp can thiệp bằng phẫu thuật kéo chân.

Không nên phẫu thuật kéo dài chân khi tỷ lệ cơ thể không cân đối

Có cách nào để giúp trẻ tăng từ 3 - 5cm trước khi xương ngừng phát triển hẳn không, thưa BS?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Việc tăng từ 3 - 5cm đôi khi không cần can thiệp gì cả mà chỉ chỉnh về hình thể. Trẻ bị gù nặng hoặc chân vòng kiềng, sau khi chỉnh được hình thể, có thể cao thêm được 3cm.

Khi đã trưởng thành rồi mà muốn cao thêm, thậm chí thêm đến 10cm, vẫn có phương pháp cuối cùng là phẫu thuật kéo dài chân. Tuy nhiên, chúng ta cần lưu ý đến tỷ lệ giữa thân và chân đã đều hay chưa vì chúng ta chỉ kéo được xương chày ở chân. Với những người tỷ lệ cơ thể vốn đã mất cân đối, thân ngắn chân dài, thực hiện kéo dài chân có thể tăng chiều cao nhưng họ vẫn không tự tin vì sự mất cân đối hình thể.

Nếu vốn dĩ đã có sự mất cân đối, chúng ta không nên tăng thêm sự mất cân đối đó. Có thể áp dụng các biện pháp làm thon gọn cơ thể để có cảm quan cao ráo hơn.

Tăng cường dưỡng chất và tăng cường vận động để phát triển chiều cao

Câu hỏi của bạn đọc Thảo Ngụy: Con trai của tôi học lớp 11 mà chỉ cao 1m60. Cháu học nội trú ở trường, không có điều kiện tập thể dục để phát triển thêm chiều cao. Nhờ BS tư vấn, có loại thuốc nào giúp cháu cao lên mà không ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa vì cháu bị viêm dạ dày. Hiện nay trên thị trường có quá nhiều loại khiến tôi không biết phải chọn loại nào. Xin cảm ơn BS.

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Các yếu tố quyết định chiều cao của một đứa trẻ bao gồm: di truyền, dinh dưỡng, lối sống. Trẻ đã 17 tuổi thì không thể thay đổi yếu tố di truyền được. Có thể bữa ăn ở trường không đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng để con phát triển trí tụê và chiều cao một cách đầy đủ như ở nhà.

Trẻ không có điều kiện để vận động thì khó tăng chiều cao. Các loại thuốc tăng chiều cao được bán ngoài thị trường hầu hết là các thuốc canxi, vitamin D3. Thuốc này có tác dụng giúp xương chắc khỏe chứ không phải tăng trưởng chiều cao.

Muốn tăng trưởng chiều cao cần có thêm yếu tố hormone tăng trưởng. Trước khi uống hoặc tiêm hormone tăng trưởng, chúng ta cần phải làm xét nghiệm và khám ở chuyên khoa. Đối với trường hợp của bạn đọc, cách tốt nhất vẫn là tăng cường dưỡng chất và tăng cường vận động. Việc dựa vào thuốc để làm chiều cao tăng vọt lên gần như là không thể.

Môn thể thao nào giúp tăng trưởng chiều cao tốt nhất?

Môn thể thao nào phù hợp nhất để có thể phát triển thêm chiều cao của trẻ, thưa BS?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Để trẻ có thể tăng trưởng chiều cao tốt, phải bắt đầu từ giai đoạn mang thai, năm đầu đời của trẻ và giai đoạn dậy thì. Không thể để đến gần hết giai đoạn dậy thì mới tìm cách tăng trưởng chiều cao, lúc này đã là quá muộn.

Mong muốn một điều quá lớn trong thời gian quá ngắn sẽ dễ dẫn đến hành động cực đoan, chẳng hạn như ép trẻ ăn quá nhiều, bắt trẻ tập quá mức. Điều này cực kỳ có hại cho sự phát triển của trẻ. Mọi việc đều phải trong giới hạn điều độ, đúng chuẩn, đúng mực.

Theo tôi, có 2 môn có thể giúp phát triển chiều cao. Đầu tiên là các môn kích thích sụn tăng trưởng như bóng đá, cầu lông, bóng chuyền, điền kinh. Đồng thời cần kết hợp với một môn có tính chất kéo giãn gân cốt, vươn người để kích thích hormone tăng trưởng như bơi lội, thể dục dụng cụ. Kết hợp 2 môn thể thao có tính chất khác nhau sẽ tốt hơn việc chỉ tập một môn.

Tập luyện 30 - 45 phút mỗi ngày là phù hợp

Xin hỏi BS, trẻ nên tập thể thao trong khoảng thời gian bao lâu và tập luyện vào buổi nào là phù hợp nhất?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Thời gian tập khoảng 30 - 45 phút là phù hợp. Trong giai đoạn này không nên cố tập quá sức. Chúng ta có thể thấy điển hình ở một số vận động viên, tập quá nhiều đôi khi dẫn đến tác dụng ngược là chiều cao không phát triển vì chỉ tập trung phát triển hệ cơ mà không phát triển hệ xương.

Những dấu hiệu cho thấy trẻ đang tập luyện quá sức

Có cách nào để nhận biết trẻ đang bị tập luyện quá sức không, thưa BS?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Việc tập luyện quá sức có thể dễ nhận biết qua các biểu hiện mệt mỏi, chóng mặt, uể oải, kiệt sức, không ăn uống được, không có hứng thú luyện tập. Các dấu hiệu nguy cấp hơn nữa là ngất xỉu, trụy tim mạch.

Chúng ta cần biết mặt lợi của việc tập thể thao và mặt hại của việc tập quá sức để điều chỉnh. 30 - 45 phút mỗi ngày là đủ để trẻ tăng cường sức khỏe và phát triển thể chất.

Hiệu chỉnh cơ xương khớp không giúp tăng chiều cao

Hiệu chỉnh cơ xương khớp có cần thiết đối với những trẻ muốn tăng trưởng chiều cao nhưng lại sắp bước qua tuổi dậy thì không?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Hiệu chỉnh cơ xương khớp không giúp trẻ tăng trưởng chiều cao mà chỉ có thể giúp cân chỉnh hình thể của trẻ. Khi trẻ phát triển nhanh, có thể gây ra mất cân đối về hình thể hay mất cân đối về cơ dẫn đến gù vẹo, lệch vai hay chân vòng kiềng, hiệu chỉnh cơ xương khớp sẽ giúp trẻ hoàn thiện hình thể.

Trong trường hợp trẻ bị gù hay chân vòng kiềng, hiệu chỉnh cơ xương khớp sẽ giúp trẻ cao thêm một vài centimet từ việc chỉnh lại hình thể.

Bổ sung canxi và vitamin D3 để xương chắc khỏe

Để trẻ tăng chiều cao tốt, phụ huynh nên bổ sung thêm dưỡng chất nào cho trẻ, thưa BS?

ThS.BS Calvin Q Trịnh trả lời: Việc bổ sung dưỡng chất tốt nhất nên có lời khuyên của bác sĩ dinh dưỡng, bữa ăn nên đảm bảo đủ các thành phần dinh dưỡng. Canxi và vitamin D3 là 2 yếu tố cần bổ sung để giúp xương chắc khỏe.

Canxi và D3 có thể không được cung cấp đủ qua bữa ăn hằng ngày. Sữa và chế phẩm từ sữa luôn có sẵn lượng canxi và vitamin D3, nên cho trẻ dùng thêm các sản phẩm này.