Bé trai 6 tuổi ngưng thở khi ngủ do béo phì nặng

Béo phì nghiêm trọng, cản trở đường thở và ảnh hưởng giấc ngủ

Tại Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh, sau khi thăm khám, bác sĩ xác định bé có chiều cao 120cm, cân nặng 33,6kg, BMI lên tới 23,3, tương đương bách phân vị 98,8 - thuộc nhóm béo phì nặng theo chuẩn CDC.

Hiện ra trước mắt là một cậu bé có cái bụng to với lớp mỡ dày, ngực dày nhô lên và cổ trông vẻ ngắn lại và to ra do tích tụ nhiều mỡ, và amidan và VA (gọi là sùi vòm họng ở phía sau khoang mũi) phì đại. Toàn bộ cấu trúc này gây chèn ép đường thở khi nằm ngửa.

Trong đêm, bé có các biểu hiện: ngủ ngáy to, tiếng thở mạnh, há miệng thở, xoay trở liên tục, thở không đều, hay giật mình như hụt hơi. Đây là dấu hiệu điển hình của hội chứng ngưng thở khi ngủ do béo phì ở trẻ em. Và có thể từng bước dần ảnh hưởng não như hay quên, giảm trí nhớ, khó tập trung, giảm chú ý... học hành khó khăn và hay mặc cảm, lo lắng... thay đổi hành vi.

Bé còn có dấu hiệu “gai đen ở cổ” - một dấu hiệu gợi ý có những rối loạn chuyển hóa trong cơ thể bé cần kiểm tra theo dõi.

Bác sĩ đã chỉ định đo đa ký giấc ngủ để đánh giá số lần ngưng thở, độ tụt oxy trong máu và nguy cơ ảnh hưởng đến não bộ (hệ thần kinh trung ương). Đồng thời, bé được chuyển khám chuyên khoa dinh dưỡng và lập kế hoạch can thiệp cá thể hóa.

Gia đình cho biết bé ăn khỏe, mỗi bữa 1,5 chén cơm, thèm ngọt, có sẵn nước ngọt trong nhà và từng uống đến 3 ly/ngày, dù mẹ đã cố gắng hạn chế. Đây chính là lý do khiến lượng calo hấp thụ mỗi ngày vượt xa nhu cầu thực tế của trẻ, trong khi vận động chưa đủ bù đắp.

Hiện tại, bé đang được chơi bóng rổ 4 buổi/tuần, kết hợp bơi lội, giảm nước ngọt, đồng thời theo dõi sát tiến triển cân nặng, các chỉ số sinh hóa và hành vi giấc ngủ. Sau 2 tuần can thiệp, bé có dấu hiệu cải thiện tích cực.

Khi béo phì không chỉ là “bụ bẫm”

Theo BS.CK2 Đặng Thị Kim Huyên - Khoa Nhi, Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh, người trực tiếp theo dõi ca bệnh, trẻ béo phì nặng có thể đối mặt với hàng loạt vấn đề sức khỏe cả về thể chất lẫn tâm lý. Ngưng thở khi ngủ là một trong những biến chứng nặng, nhưng lại thường bị bỏ qua vì diễn ra âm thầm trong đêm.

Cơ chế sinh bệnh chủ yếu do chèn ép đường thở từ bên ngoài (mỡ bụng, ngực, cổ) và bên trong (VA, amidan). Khi đường thở bị ép, trẻ buộc phải há miệng để lấy hơi, ngủ không sâu, giật mình liên tục, não thiếu oxy kéo dài có thể ảnh hưởng hệ thần kinh trung ương, tim mạch, rối loạn nhịp tim, thậm chí đột quỵ nếu để diễn tiến lâu dài.

Không chỉ vậy, béo phì còn làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa, tiểu đường type 2, huyết áp cao, bệnh lý tim mạch, gan nhiễm mỡ, cholesterol cao, xuất hiện dấu gai đen, tăng nguy cơ một số bệnh ung thư và lupus, do rối loạn tế bào mỡ. Một số trẻ biểu hiện sớm bằng thay đổi hành vi, buồn ngủ ban ngày, học kém, kém tập trung, dễ bị trầm cảm, lòng tự trọng thấp và dễ tổn thương tâm lý khi bị chọc ghẹo vì ngoại hình.

Điểm đáng lo ngại là thói quen ăn uống sai lệch như: trà sữa, bánh ngọt, nước ngọt lại rất phổ biến ở trẻ hiện nay. Một ly trà sữa full topping có thể chứa đến 800 kcal - gần bằng nhu cầu cả ngày của trẻ ít vận động. Trong khi đó, những thực phẩm này hầu như không chứa dưỡng chất cần thiết mà chỉ là “năng lượng rỗng”.

Béo phì không chỉ là vấn đề ngoại hình mà là yếu tố nguy cơ mở đường cho nhiều bệnh mạn tính nguy hiểm nếu không kiểm soát sớm. Do đó, các bác sĩ khuyến cáo phụ huynh nên đưa trẻ đi khám định kỳ ít nhất mỗi năm, theo dõi BMI theo độ tuổi, giới tính, tham khảo chuyên gia dinh dưỡng nếu phát hiện dấu hiệu dư cân.

Béo phì ở trẻ em là một tình trạng mãn tính phức tạp (dài hạn) xảy ra khi trẻ có cân nặng vượt mức khỏe mạnh so với độ tuổi, chiều cao và giới tính của trẻ.

Theo định nghĩa y khoa, béo phì ở trẻ em là tình trạng chỉ số khối cơ thể (BMI) ở mức hoặc cao hơn mức phần trăm thứ 95 theo độ tuổi và giới tính.

Chỉ số BMI của trẻ em khác với người lớn. Đối với trẻ em, BMI phụ thuộc vào độ tuổi và giới tính vì thành phần cơ thể của các em thay đổi tự nhiên theo tuổi tác. Các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sử dụng biểu đồ tăng trưởng đặc biệt để đánh giá BMI khỏe mạnh cho trẻ em.

Các yếu tố về gia đình và môi trường gia đình

Các hành vi chung của gia đình và các yếu tố môi trường gia đình có thể góp phần gây ra tình trạng béo phì ở trẻ em, bao gồm:

• Loại thực phẩm mà cha mẹ và người chăm sóc cung cấp cho trẻ em và tần suất cung cấp

• Uống đồ uống có đường

• Ăn khẩu phần lớn hơn

• Thói quen ăn vặt nhiều thực phẩm chế biến sẵn ngày càng tăng

• Ăn ngoài thay vì nấu ăn ở nhà

• Tăng thời gian sử dụng màn hình

• Thiếu hoạt động thể chất (ít vận động)

• Thiếu ngủ chất lượng

• Tiếp xúc với khói thuốc lá

• Những trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu (ACE).

Các yếu tố xã hội quyết định sức khỏe

Là các điều kiện trong môi trường nơi trẻ sinh ra, sống, học tập, làm việc và vui chơi có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của bạn.

Nơi ở của gia đình trẻ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến nguy cơ béo phì của trẻ. Thực phẩm và đồ uống mà trường học và nhà trẻ phục vụ sẽ ảnh hưởng đến thói quen ăn uống của trẻ. Chúng cũng góp phần vào lượng hoạt động thể chất mà trẻ thực hiện mỗi ngày.

Các yếu tố kinh tế xã hội khác góp phần gây béo phì ở trẻ em như:

• Chi phí và khả năng tiếp cận các lựa chọn thực phẩm lành mạnh

• Sự gần gũi của thức ăn nhanh (dễ ship)

• Khả năng tiếp cận giao thông

• Mạng lưới hoặc hệ thống hỗ trợ xã hội của bạn

• Hạn chế tiếp cận các cơ sở giải trí hoặc công viên trong cộng đồng của bạn hoặc những nơi an toàn khác để hoạt động vận động.

BS.CK2 Đặng Thị Kim Huyên nhấn mạnh, can thiệp điều trị béo phì không thể đến từ một phía đa ngành bác sĩ (bác sĩ nhi, dinh dưỡng, nhà thể dục, vật lý trị liệu, bác sĩ tâm lý, tâm thần). Mà gia đình đóng vai trò then chốt: từ thay đổi chế độ ăn, sữa có đường thành sữa không đường, hạn chế bánh ngọt, thay vào đó nên tập thói quen cho bé ăn rau trộn, hạn chế nước ngọt, tổ chức vận động mỗi ngày... đến việc thay đổi cách giao tiếp và ứng xử với trẻ.

Việc chê bai, trêu chọc con là "thằng mập", "bụng bia" chỉ khiến trẻ tổn thương, mất niềm tin và dễ rơi vào trạng thái chống đối hoặc mặc kệ sức khỏe bản thân.