“Ăn” vi nhựa mỗi ngày - Nguy cơ ung thư tiềm ẩn?

1. Nguy cơ hạt vi nhựa xuất hiện trong cơ thể con người

Hạt vi nhựa đã được phát hiện trong máu, gan, thận, nhau thai và đặc biệt là não. Với những yếu tố này sẽ dẫn đến nguy cơ đáng lo ngại nào, thưa BS?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương - Trưởng khoa Nội soi - Tiêu hóa, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương trả lời: 

Theo định nghĩa, hạt vi nhựa là những hạt nhựa có kích thước dưới 5 mm. Trong sản xuất công nghiệp, các hạt phôi nhựa ban đầu có kích thước nhỏ, được nấu chảy để tạo ra sản phẩm nhựa.

Về mặt y học, những hạt vi nhựa có khả năng xâm nhập vào cơ thể có kích thước siêu nhỏ, thường dưới 150 micromet (µm) và hạt vi nhựa nhỏ đến mức mắt thường không nhìn thấy.

Nhựa là vật liệu tổng hợp, không có sẵn trong tự nhiên và rất khó phân hủy. Dù đốt, nghiền, xay, chôn lấp thì những phân tử nhựa vẫn tồn tại dưới dạng vi nhựa, tiếp tục lưu lại trong đất, nước và không khí.

Các nghiên cứu gần đây cho thấy, hạt vi nhựa đã được phát hiện trong máu người và một số cơ quan khác, điều này cho thấy khả năng hạt vi nhựa có thể xâm nhập và lưu lại trong cơ thể.

2. 1 tuần cơ thể có thể tiêu thụ hạt vi nhựa tương đương bằng 1 chiếc thẻ từ, có thực sự đúng?

Một số thông tin lan truyền trên mạng xã hội đó chính là 1 tuần cơ thể chúng ta có thể tiêu thụ hạt vi nhựa tương đương bằng 1 chiếc thẻ từ. Theo bác sĩ điều này có đúng hay không?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Mạng xã hội lan truyền thông tin “1 tuần cơ thể chúng ta có thể tiêu thụ hạt vi nhựa tương đương bằng 1 chiếc thẻ từ” là một cách diễn đạt ẩn dụ giúp hình dung mức độ phơi nhiễm.

Nhưng thực tế vẫn còn nhiều yếu tố ảnh hưởng đến lượng vi nhựa mà cơ thể hấp thụ. Cụ thể, điều này phụ thuộc vào:

- Nguồn thực phẩm: thức ăn đưa vào cơ thể, thực phẩm có bị ô nhiễm.

- Thói quen sinh hoạt: Sử dụng hộp nhựa, hộp xốp không đúng cách (đựng đồ nóng, tái sử dụng nhiều lần) làm tăng nguy cơ nhiễm vi nhựa.

- Chất lượng môi trường sống: Nơi sống có mức độ ô nhiễm không khí, nước, đất cao thì nguy cơ tiếp xúc vi nhựa càng lớn.

Do đó, lượng vi nhựa hấp thụ phụ còn thuộc vào từng cá nhân, khu vực và thói quen sử dụng nhựa của mỗi người.

3. Con đường hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể con người

Vậy ngoài con đường đi qua thức ăn và nước uống thì còn đường nào mà hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể, thưa bác sĩ?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Các con đường mà hạt vi nhựa xâm nhập vào cơ thể:

- Tiêu hóa: Đây là con đường phổ biến nhất, thông qua ăn uống thực phẩm hoặc nước uống có chứa vi nhựa.

- Hô hấp: Khi hít phải bụi có chứa vi nhựa trong không khí. Tuy nhiên, các chất gây hại trong không khí đáng lo ngại hơn là các hạt bụi mịn hoặc khói thuốc lá.

- Tiếp xúc qua da: Rất khó xảy ra do da là hàng rào bảo vệ hiệu quả. 

- Nguồn vi nhựa trong thực phẩm: Hải sản và gia súc, gia cầm có thể tích lũy vi nhựa qua nguồn nước và thức ăn bị nhiễm.

Các loại nhựa mã số 1 (PETE), số 6 (Polystyrene) nếu dùng không đúng cách (đựng thức ăn nóng, tái sử dụng nhiều lần) có thể sinh vi nhựa, gây hại sức khỏe. 

4. Tác hại của vi nhựa đối với sức khỏe

Vi nhựa gây hại sức khỏe như thế nào? Cơ quan nào bị ảnh hưởng nhiều nhất?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Một số tác động tiềm ẩn do hạt vi nhựa gây ra được ghi nhận qua nghiên cứu mô hình hoặc nghiên cứu gián tiếp bao gồm:

- Suy giảm miễn dịch

- Rối loạn nội tiết (có thể khiến trẻ dậy thì sớm hoặc muộn)

- Rối loạn chức năng não, mất ngủ

- Tổn thương gan, thận, tủy xương

- Nguy cơ xơ vữa động mạch, thiếu máu.

5. Cách đào thải hạt vi nhựa ra khỏi cơ thể

Nếu hít hoặc nuốt phải vi nhựa rồi thì có cách nào để đào thải ra ngoài không?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Việc hít phải vi nhựa có nguy cơ thấp vì các hạt này thường to hơn bụi mịn, nên khó lơ lửng trong không khí để xâm nhập vào đường hô hấp (Bụi mịn có thể thâm nhập sâu vào phổi và gây hại).

Con đường nguy cơ cao nhất là tiêu hóa. Khi đã nuốt phải, hạt vi nhựa có thể bị hấp thụ vào tế bào và tồn tại trong cơ thể rất lâu. 

Hiện nay, y học chưa có biện pháp hiệu quả nào để đào thải hoàn toàn vi nhựa khỏi cơ thể. Những hạt này không bị phân hủy trong tự nhiên, nên khi vào cơ thể thì rất khó loại bỏ.

6. Hộp xốp cháy xém dính vào đồ ăn có gây ung thư không?

Thưa BS, tôi đi mua thức ăn chiên rán về nhà thì phát hiện hộp xốp bị cháy xém dính vào thức ăn. Tôi sợ nếu đồ ăn dính nhựa cháy sẽ bị ung thư, theo BS thì nguy cơ này có hay không?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Hộp xốp thông dụng hiện nay thường là loại nhựa số 6 (Polystyrene) khá an toàn khi sử dụng một lần với thức ăn có nhiệt độ vừa phải. 

Tuy nhiên, hộp xốp không chịu được nhiệt độ cao, đặc biệt là các món chiên xào, vì dầu ăn có thể đạt tới 200–300°C.

Ngoài ra, hộp xốp cũng kỵ thực phẩm có tính axit hoặc kiềm cao, vì những chất này có thể làm biến tính nhựa, giải phóng các chất độc hại, làm tăng nguy cơ gây hại sức khỏe, thậm chí có nguy cơ ung thư nếu tiếp xúc lâu dài.

Nguyên tắc an toàn khi dùng hộp/bì xốp là:

- Không đựng thức ăn nóng trên 100°C.

- Không cho vào lò vi sóng.

- Nếu đựng đồ chua, canh chua thì chỉ nên chứa trong thời gian ngắn, không để lâu.

Nếu thấy hộp xốp cháy xém dính vào đồ ăn, tốt nhất không nên ăn.

7. Làm sao để giảm bớt phơi nhiễm vi nhựa trong ăn uống và sinh hoạt?

Nhờ BS đưa ra một số lời khuyên thiết thực để giảm bớt nhiễm vi nhựa mỗi ngày, đặc biệt trong ăn uống và sinh hoạt gia đình?

ThS.BS.CK2 Trần Ngọc Lưu Phương trả lời:

Sau đây là một số cách đơn giản nhưng rất thiết thực:

- Phân loại rác tại nguồn: cần phân loại 3 nhóm chất thải bao gồm rác tái chế, rác hữu cơ và rác vô cơ ngay tại nhà. Rác vô cơ như nhựa chứa nhiều vi nhựa, cần xử lý riêng, không được vứt bừa bãi ra kênh rạch, ao hồ. Điều này góp phần giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường.

- Không đựng đồ nóng trong bao nylon, hộp nhựa hoặc hộp xốp: Việc này có thể làm giải phóng vi nhựa vào thức ăn.

- Giảm sử dụng nhựa dùng một lần: Mỗi lần đi chợ/ siêu thị, thay vì dùng hộp xốp hay bao nylon mới, hãy tái sử dụng túi vải, túi sinh học hoặc các loại hộp an toàn dùng nhiều lần. Như vậy là vừa tiết kiệm vừa bảo vệ môi trường.

Những hành động nhỏ mỗi ngày không chỉ bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình mà còn góp phần giảm ô nhiễm môi trường toàn cầu.