“3 trụ cột” quản lý bệnh nhân đồng mắc MASLD và viêm gan B

Tại hội thảo khoa học "Những vấn đề cập nhật về viêm gan virus B mạn" do Hội Gan Mật TPHCM tổ chức, TS.BS Lê Thị Tuyết Phượng - Ban chuyên gia tiêu hoá gan mật, Bệnh viện Nhân dân 115 cho biết, trong những năm gần đây, các bệnh lý chuyển hóa trở nên phổ biến, không chỉ riêng chuyên khoa Gan mật mà còn là mối quan tâm của nhiều chuyên khoa khác như Tim mạch, Nội tiết và Thận.

Vị chuyên gia đưa ra định nghĩa về thuật ngữ MASLD là bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hoá, viết tắt của “Metabolic dysfunction-associated steatotic liver disease”, đây là tên gọi mới chính thức được chấp thuận từ năm 2023, thay thế cho thuật ngữ cũ NAFLD - bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-alcoholic fatty liver disease).

Sự thay đổi này không chỉ nhằm nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa mà còn loại bỏ yếu tố kỳ thị liên quan đến từ “rượu”.

Theo đó, tỷ lệ mắc MASLD tại Việt Nam cũng như nhiều quốc gia châu Á dao động từ 20-30%, thậm chí có nơi lên đến hơn 30% dân số.

TS.BS Lê Thị Tuyết Phượng nhấn mạnh MASLD hiện diện rõ rệt ở bốn nhóm nguy cơ cao: người béo phì (chỉ số BMI ≥ 23 đối với người châu Á), người mắc đái tháo đường hoặc kháng insulin, người có rối loạn lipid máu và người bị tăng huyết áp.

Đặc biệt, trong nhóm bệnh nhân đái tháo đường type 2 thì tỷ lệ mắc MASLD có thể lên đến 60-80%.

Vị chuyên gian thông tin thêm bệnh MASLD có thể tiến triển theo các giai đoạn: từ gan nhiễm mỡ đơn thuần, viêm gan nhiễm mỡ, xơ hóa, xơ gan và cuối cùng là ung thư gan.

Tuy nhiên, điều đáng lưu ý là ngay cả khi chưa có xơ gan, bệnh vẫn có thể gây ung thư gan. Nếu được phát hiện và điều trị ở giai đoạn viêm gan nhiễm mỡ, quá trình này có thể được đảo ngược và cải thiện đáng kể.

Mối liên hệ tác động lẫn nhau giữa MASLD và viêm gan siêu vi B

TS.BS Tuyết Phượng đánh giá tại Việt Nam, viêm gan siêu vi B vẫn là một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng, với tỷ lệ tử vong do các biến chứng gan như xơ gan và ung thư gan luôn ở mức cao (trên 6%).

Viêm gan B có thể diễn tiến âm thầm, không biểu hiện rõ ràng, nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ cao dẫn đến biến chứng nặng nề.

Khác với nhiều loại viêm gan khác, siêu vi B có thể gây ung thư gan ngay cả khi người bệnh chưa bị xơ gan, điều này khiến việc theo dõi và điều trị phải được thực hiện chặt chẽ và cá thể hóa, đặc biệt ở những người có tiền sử gia đình ung thư gan hoặc các yếu tố nguy cơ đi kèm như tuổi, giới tính và bệnh lý gan mạn tính.

Vị chuyên gia cho rằng khi bệnh nhân đồng mắc MASLD và viêm gan siêu vi B, nguy cơ xơ gan và ung thư gan tăng lên đáng kể. Hai bệnh lý này tuy khác nhau về cơ chế sinh bệnh, khi viêm gan B liên quan đến đột biến gen và tích hợp vào bộ gen tế bào chủ, còn MASLD liên quan đến stress oxy hóa, độc tính acid béo tự do và rối loạn miễn dịch nhưng đều gây tổn thương tế bào gan, xơ hóa và ung thư.

Vị chuyên gia đưa ra một số nghiên cứu ghi nhận viêm gan B có thể làm giảm tỷ lệ gan nhiễm mỡ, đồng thời làm tăng nguy cơ ung thư gan kể cả khi không có xơ gan. Ở chiều ngược lại, MASLD làm tăng tình trạng viêm, xơ hóa gan và rối loạn chuyển hóa ở người nhiễm siêu vi B.

Người đồng mắc hai bệnh này có thể có tải lượng virus HBV thấp, nhưng nguy cơ tiến triển xơ gan và ung thư gan lại cao hơn do tác động cộng hưởng của hai bệnh lý lên hệ miễn dịch và môi trường vi mô của gan.

Chiến lược quản lý bệnh nhân đồng mắc MASLD và viêm gan B

TS.BS Tuyết Phượng cho biết, việc quản lý bệnh nhân đồng mắc MASLD và viêm gan B cần dựa trên ba trụ cột chính.

Trước hết, cần chẩn đoán chính xác MASLD thông qua các phương pháp hình ảnh như siêu âm, FibroScan hoặc MRI để phát hiện gan nhiễm mỡ, đồng thời ghi nhận ít nhất một trong năm yếu tố chuyển hóa đi kèm gồm: béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường hoặc kháng insulin, rối loạn lipid máu.

Bên cạnh đó, việc theo dõi sát tiến triển xơ gan và tầm soát ung thư gan là rất cần thiết. Xơ gan được đánh giá bằng FibroScan, MRI hoặc chỉ số FIB-4, trong khi ung thư gan cần được tầm soát định kỳ mỗi 6 tháng bằng siêu âm hoặc chụp CT.

Cuối cùng, chiến lược điều trị cần đồng thời kiểm soát cả hai bệnh lý. Với MASLD, biện pháp quan trọng nhất vẫn là cải thiện lối sống - giảm từ 7-10% cân nặng sẽ giúp giảm nguy cơ viêm và xơ hóa gan, đồng thời duy trì chế độ luyện tập 150-200 phút mỗi tuần và kiểm soát tốt các bệnh nền chuyển hóa. Hiện nay, Resmetirom là loại thuốc đầu tiên được FDA Hoa Kỳ phê duyệt để điều trị MASLD có xơ hóa độ ≥2. Đối với viêm gan B, cần sử dụng các thuốc kháng virus có hàng rào kháng thuốc cao như Entecavir (TAF) hoặc Tenofovir (TDF). Việc lựa chọn thuốc sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như độ tuổi, chức năng thận, mật độ xương, nguy cơ kháng thuốc và tình trạng đồng nhiễm HIV.

Vị chuyên gia cho biết sự đồng mắc giữa MASLD và viêm gan siêu vi B đang ngày càng phổ biến, đặc biệt tại các quốc gia châu Á. Cả hai bệnh đều có khả năng tiến triển thành xơ gan và ung thư gan thậm chí không cần đi qua giai đoạn xơ hóa.

Để quản lý hiệu quả sự đồng mắc giữa MASLD và viêm gan siêu vi B, TS.BS Tuyết Phượng xác định cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên khoa Gan mật, Nội tiết, Truyền nhiễm và Dinh dưỡng. Không những thế, việc tầm soát, phát hiện sớm và theo dõi định kỳ có vai trò then chốt giúp giảm nguy cơ tử vong và nâng cao chất lượng điều trị ở người mắc đồng nhiễm cả 2 bệnh MASLD và viêm gan B.

>>> Cập nhật chiến lược xử trí các thất bại trong điều trị viêm gan B mạn tính

>>> Những xu hướng mới trong điều trị và kiểm soát biến chứng viêm gan virus B mạn

>>> Viêm gan B trên bệnh nhân hóa trị: Nguy cơ bị bỏ quên nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát