Tại Việt Nam, tần suất tăng huyết áp ở người lớn ngày càng gia tăng. Theo điều tra gần đây nhất (2008) của Viện Tim mạch Việt Nam tiến hành ở người lớn (≥ 25 tuổi) tại 8 tỉnh, thành phố của nước ta thì thấy tỷ lệ tăng huyết áp đã tăng lên 25,1%, nghĩa là cứ 4 người lớn ở nước ta thì có 1 người bị tăng huyết áp. Trong số những người bị tăng huyết áp, có tới 52% (khoảng 5,7 triệu người) là không biết mình bị tăng huyết áp; 30% (khoảng 1,6 triệu người) của những người đã biết bị tăng huyết áp nhưng vẫn không có một biện pháp điều trị nào; và 64% những người đó (khoảng 2,4 triệu người) tăng huyết áp đã được điều trị nhưng vẫn chưa đưa được huyết áp về số huyết áp mục tiêu. Như vậy hiện nay Việt Nam có khoảng 9,7 triệu người dân hoặc là không biết bị tăng huyết áp, hoặc là tăng huyết áp nhưng không được điều trị hoặc có điều trị nhưng chưa đưa được số huyết áp về mức bình thường.
Tăng huyết áp (THA) rất thường gặp ở người trưởng thành và là yếu tố nguy cơ hàng đầu của các bệnh không lây nhiễm gây tử vong ở các nước phát triển và đang phát triển.
- Các biến chứng về mạch máu: Phình hoặc phình tách thành động mạch, các bệnh động mạch ngoại vi…

THA được gọi là "kẻ giết người thầm lặng” vì:

- Thứ hai, THA đã và đang trở thành yếu tố nguy cơ hàng đầu của các biến chứng tim mạch.

- Thứ ba, đại đa số các bệnh nhân bị THA (trên 90%) thường không có các dấu hiệu cảnh báo trước. Quan điểm trước đây cho rằng cứ THA là phải có đau đầu, mặt bừng đỏ, béo... là hết sức sai lầm. Nhiều khi, sự xuất hiện triệu chứng đau đầu đã có thể là sự kết thúc của người bệnh THA do đã bị tai biến mạch não.

- Thứ tư, THA ở người lớn đại đa số là không có căn nguyên (còn gọi là THA nguyên phát). Chỉ một số nhỏ (dưới 5%) là THA có căn nguyên (tức là do hậu quả của một số bệnh lí khác).

- Thứ năm, mặc dù THA đã được chứng minh sự nguy hiểm như vậy, nhưng ngay cả tới hiện nay, THA vẫn tồn tại như là một "bộ ba nghịch lý" đó là:

+ THA là bệnh rất dễ phát hiện (bằng cách đo khá đơn giản) nhưng người ta lại thường không biết mình bị THA từ bao giờ.

+ THA là bệnh điều trị được nhưng số người được điều trị không nhiều.

+ THA là bệnh có thể khống chế được với mục tiêu mong muốn nhưng số người mắc dù được điều trị đạt mục tiêu cũng không nhiều. Và do vậy, đã rất nghiều người bệnh cho đến khi bị các biến chứng của THA, thậm chí tử vong mới biết mình bị THA hoặc mới hiểu rõ việc khống chế tốt THA là quan trọng như thế nào.

Vậy làm thế nào để biết mình bị THA?


Chỉ có một cách duy nhất, đơn giản và dễ thực hiện để biết có bị THA hay không là đo huyết áp định kỳ. Đo huyết áp cần được thực hiện ít nhất mỗi năm một lần với người dưới 40 tuổi, và 6 tháng/lần với những người từ 40 tuổi trở lên. Mỗi người cần biết rõ số đo huyết áp như số tuổi của mình.
Đo huyết áp có thể được thực hiện tại bệnh viện, phòng khám hoặc tại nhà. Máy đo huyết áp có thể là loại máy đo cột thủy ngân, máy đo loại đồng hồ hay máy đo tự động. Tuy nhiên, tốt nhất nên sử dụng loại băng đo huyết áp cuốn ở cánh tay. Nếu đo tại nhà, cần thực hiện đúng chỉ dẫn của bác sĩ, hướng dẫn của nhà sản xuất máy và cần phải biết cách đo huyết áp đúng.

Cách đo huyết áp chính xác

- Trường hợp nghi ngờ, có thể tới các phòng khám chuyên khoa để được theo dõi huyết áp liên tục bằng máy đo tự động trong 24 giờ (Holter huyết áp).

Cách điều trị THA
- Nguyên tắc chung

THA là bệnh mạn tính nên cần theo dõi đều, điều trị đúng và đủ một cách liên tục (lâu dài, suốt đời).

Huyết áp mục tiêu cần đạt là dưới 140/90mmHg. Khi đạt huyết áp mục tiêu , cần tiếp tục duy trì phác đồ điều trị lâu dài kèm theo việc theo dõi huyết áp chặt chẽ, thường xuyên để chỉnh liều thuốc kịp thời.

Điều trị cần hết sức tích cực ở bệnh nhân đã có tổn thương cơ quan đích (các cơ quan đích quan trọng là tim, thận, mắt, não). Không nên hạ huyết áp quá nhanh để tránh biến chứng thiếu máu ở các cơ quan đích trừ tình huống cấp cứu.

Căn cứ theo từng bệnh cảnh và cơ địa bệnh nhân cụ thể, người thầy thuốc sẽ đưa ra phương thức điều trị hợp lý nhất cho người bệnh.
 
- Các biện pháp tích cực thay đổi lối sống

Đây là các biện pháp không thể thiếu mà mọi bệnh nhân cần phải thực hiện để đạt được huyết áp mục tiêu và giảm số thuốc cần dùng. Cụ thể là:

+ Chế độ ăn hợp lý, đảm bảo đủ kali và các yếu tố vi lượng: Ăn nhạt (dưới 100mmol Natri/ngày); tăng cường rau xanh, hoa quả tươi; hạn chế thức ăn có nhiều cholesterol và acid béo no.

+ Tích cực giảm cân (nếu thừa cân), duy trì cân nặng lý tưởng với chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 20 đến 25 kg/m2. Sẽ giảm 5-10 mmHg khi giảm mỗi 10kg.

+ Cố gắng duy trì vòng bụng dưới 90cm ở nam và dưới 80cm ở nữ.

+ Hạn chế uống rượu, bia: Dưới 3 cốc/ngày với nam và 2 cốc/ngày với nữ, tổng cộng dưới 14 cốc/tuần (nam) và 9 cốc/tuần (nữ). Một cốc tiêu chuẩn chứa 13,6g ethanol tương đương với 355 ml bia(5%) hoặc 148 ml rượu vang (12%) hoặc 44 ml rượu mạnh (40%).

+ Ngừng hoàn toàn việc hút thuốc lá, thuốc lào. Cần hết sức quyết tâm và cương quyết bỏ thuốc.

+ Tăng cường hoạt động thể lực ở mức thích hợp (tập thể dục, đi bộ, cầu lông...), đều đặn khoảng 30 - 60 phút mỗi ngày, 5 đến 7 ngày/tuần. Với bệnh nhân có triệu chứng hoặc nguy cơ bệnh mạch vành cần phải làm nghiệm pháp gắng sức trước khi quyết định cho bệnh nhân chế độ tập luyện thể lực.

+ Tránh lo âu, căng thẳng thần kinh; cần thư giãn, nghỉ ngơi hợp lý.

+ Tránh bị lạnh đột ngột.

+ Khám sức khỏe định kỳ và điều trị các yếu tố nguy cơ khác.

- Điều trị THA bằng thuốc

Có rất nhiều loại thuốc khác nhau có tác dụng giúp hạ huyết áp, bảo vệ các cơ quan đích. Tùy tình trạng bệnh mà mỗi bệnh nhân thầy thuốc sẽ chỉ định một loại thuốc hoặc phối hợp các thuốc khác nhau.

Theo dõi và đánh giá kết quả điều trị

Điều trị đạt kết quả tốt là khi đạt được huyết áp mục tiêu và ngăn ngừa được các biến chứng tim mạch cũng như tổn thương cơ quan đích (đột quỵ, sa sút trí tuệ, phì đại thất trái, suy tim, nhồi máu cơ tim, cơn đau thắt ngực, bệnh mạch máu ngoại vi, xuất huyết hoặc xuất tiết võng mạc, phù gai thị, suy thận...).

Vì vậy, ngoài việc theo dõi thường xuyên con số huyết áp, người bệnh cần được định kỳ kiểm tra một số xét nghiệm như: Phân tích nước tiểu (albumin niệu và tế bào niệu); xét nghiệm sinh hoá máu (đường máu; lipid máu; điện giải máu - đặc biệt là kali; acid uric máu; creatinine máu), xét nghiệm huyết học (hemoglobin, hematocrit); điện tâm đồ, siêu âm Doppler tim, siêu âm Doppler mạch cảnh nhằm đánh giá tổng thể và chi tiết hơn với các mục tiêu là:

- Phát hiện tổn thương cơ quan đích.

- Loại trừ các nguyên nhân gây THA thứ phát.

- Tối ưu phác đồ điều trị THA: dựa vào các chỉ định bắt buộc hoặc ưu tiên của từng nhóm thuốc hạ áp trong các thể bệnh cụ thể. Phối hợp nhiều thuốc để tăng khả năng kiểm soát huyết áp, giảm tác dụng phụ và tăng việc tuân thủ điều trị của người bệnh.

- Điều trị các bệnh phối hợp và điều trị dự phòng (tiên phát và thứ phát) ở nhóm có nguy cơ tim mạch cao hoặc rất cao.

Phòng tránh bệnh THA

Các biện pháp thay đổi lối sống tích cực cũng chính là những biện pháp để phòng THA ở người trưởng thành.